Pars Today

2022 жылғы 1 қыркүйекте Президент Қасым-Жомарт Тоқаев халыққа Жолдауын жария етті. Жолдауда елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына баса назар аударылды. Соңғы рет президент 2022 жылғы наурызда халыққа Жолдауын жариялап, оның барысында саяси реформалардың жаңа бағдарламасын және бірқатар әлеуметтік-экономикалық шараларды ұсынған еді.

Президент Қ.К.Тоқаев айтқан негізгі бастамалар

Сайлау және Президенттік мерзім туралы

• Кезектен тыс президенттік сайлау осы жылдың күзінде өтеді, өйткені халықтың жаңа мандаты қажет.
• Қ.К.Тоқаев Президенттің өкілеттік мерзімін жеті жылға бір мерзімге шектеу жөнінде ұсыным жасады. Қайта сайлауға тыйым салынады. Бұл өзгерістерді президенттік сайлаудан кейін Парламент қарап, дауыс беруі керек.
• Бұдан әрі Тоқаев егер 2022 жылдың соңына дейін 5 маусымдағы жалпы ұлттық референдумда мақұлданған конституциялық түзетулерді дамыту үшін барлық тиісті заңдар қабылданса, 2023 жылдың бірінші жартысында Мәжіліс (Парламенттің төменгі палатасы) және мәслихаттар (жергілікті өкілді органдар) сайлауын өткізуге шақырды.

            Біздің еліміздегі саяси жаңғыру аясында парламентаризмнің дамуы басты орын алады. Алдағы сайлау саяси партияларды тіркеу процесін жеңілдетуге бағытталған «Жаңа Қазақстан» реформаларының нәтижелерін, сондай-ақ плюрализмге жаңа бейілділікті көрсетеді. Президент 2023 жылдың бірінші жартысында парламенттік сайлау кезінде көптеген партияларды көруге үміттенеді және күтеді.

Әлеуметтік-экономикалық даму туралы

• Президент Қ.К.Тоқаев былай деп мәлімдеді: «Біз азамат - бизнес - мемлекет арасындағы қарым-қатынасты түбегейлі өзгертеміз. Ең алдымен, мемлекет барлығына тең мүмкіндіктер беріп, әділдікті қамтамасыз етеді».

• Жаңа экономикалық бағыттың басымдықтары:

• - жеке кәсіпкерлік бастаманы ынталандыру, мемлекеттік капитализмнен бас тарту және мемлекеттің экономикаға шамадан тыс араласуы.
• - бәсекелестікті дамыту, яғни барлығы үшін тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету.
• - Ұлттық табысты әділ бөлу.

• Ең төменгі жалақы 60 000 теңгеден 70 000 теңгеге дейін арттырылатын болады. Бұл 1,8 млн. азаматтың табысына тікелей әсер етеді.
• «Балаларға арналған жаңа Ұлттық қор» 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап Ұлттық қордың жылдық инвестициялық табысының 50%-ын балалар 18 жасқа толғанға дейін арнайы жинақ шоттарына бағыттайтын болады. Осы жасқа жеткенде жинақталған сома тұрғын үй сатып алу және/немесе білім алу үшін пайдаланылатын болады.
• Баға белгілеуге мемлекеттің араласуы біртіндеп тоқтатылады. Бәсекелестікті болдырмайтын нарықтар-монополистердің тарифтері азаматтарды әділетсіз баға белгілеуден қорғау үшін қатаң бақылауда болады.
• Жоғары білікті шетелдіктер мен ірі инвесторларға арналған визалар жеңілдетіліп, қол жетімді болады.
• «Конгломерат» ұғымын заңнамалық деңгейде анықтау керек.
• Ұлттық банк, Қаржылық реттеу агенттігі және Үкімет нақты секторды тұрақты және қолжетімді кредиттеуді қамтамасыз ету үшін нақты шешімдер табуға тиіс.
• Қазақстанда су шаруашылығын дамытудың 3 жылдық жобасы әзірленеді.
• «Мемлекеттік сатып алу туралы» жаңа заң қабылдау қажет.
• Кәсіпкерлерге жерді ашық және жылдам бөлудің тиімді әдістерін анықтау қажет. Олар жыл соңына дейін әзірленуі тиіс.
• Болашақта автокөлік импортының барлық заңсыз арналарын болдырмау үшін қатаң шаралар қажет.

Құқық үстемдігі саласындағы реформалар туралы

• Сот билігінің тәуелсіздігі құқықтық жүйеге әкімшілік және үкіметтік қысымды жүйелі түрде төмендету жолымен, негізінен Жоғарғы сотты реформалау және оның сот шешімдерін қайта қарау жөніндегі өкілеттіктерін кеңейту жолымен нығайтылатын болады.
• Сайлау арқылы Жоғарғы Сот судьяларын іріктеу әдісін енгізу қажет. Ол үшін президент Сенатқа кандидаттарды балама негізде, яғни бір лауазымға кемінде екі кандидат ұсынуы керек.

Қаңтар оқиғалары туралы

• Президент қаңтар айындағы оқиғалар кезінде зорлық-зомбылық әрекеттері мен қылмыстарға қатысқаны үшін сотталғандарға бір реттік рақымшылық жариялады, ұйымдастырушылар мен сатқындық, терроризм, экстремизм және азаптау үшін айыпталғандардан басқа. Бұл аса ауыр қылмыстар әлі де соттарда қаралатын болады.
• Президент сонымен бірге қаңтардағы тәртіпсіздіктер кезінде қаза тапқандардың мұқтаж отбасыларына ақшалай өтемақы төленетінін мәлімдеді.

Салық реформасы туралы

• 2023 жылы фискалдық реттеуді қайта жүктеу үшін жаңа Салық кодексі дайындалатын болады. Оның ең проблемалық блогы - салықтық басқару-толық жаңартуды қажет етеді. Кез келген өзара іс-қимылды болдырмай, салықтық бақылауды толық цифрландыруды қамтамасыз ету қажет.
• Салық реформасы шеңберінде «сән-салтанатқа салық» енгізу мүмкіндігін қарастыру қажет. бұл салық тек аса қымбат жылжымайтын мүлік және автокөлік сатып алған кезде салынады және орта тапқа әсер етпейді.

«Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры туралы

• «Самұрық-Қазына» қоры экономиканың негізгі секторларын бақылау үшін жеткілікті мажоритарлық пакетке ие инвесторға айналуда. Қордың басқа активтері мен акциялары, оның ішінде табысы орташа немесе төмен Қазақстанның мүдделі азаматтарына табысты мемлекеттік компаниялардың акцияларын сатып алуға көмектесуге арналған тетік – «Халықтық IPO» арқылы жекешелендірілетін болады.
• Пайдалы қазбаларды барлаудан ел пайдасының үлесін шоғырландыратын Норвегия мұнай қорының үлгісі бойынша құрылған мемлекеттік құрылым - Ұлттық қордың қаражатын тиімсіз жұмсау тоқтатылады. Қордың қаражаты қажетті инфрақұрылымды дамыту және ел үшін маңызды жобаларды қаржыландыру үшін пайдаланылуға тиіс.
• Президент Қ.К.Тоқаев Ұлттық қордың жыл сайынғы инвестициялық табысының жартысы оқуды қаржыландыру немесе тұрғын үй жағдайын жақсарту үшін оны кейіннен пайдалану үшін Қазақстандағы әрбір баланың 18 жасқа толғанға дейін оның жеке шоттарына үнемі аударылуын ұсынды.

Қазақстанның транзиттік әлеуеті туралы

• Елдің транзиттік әлеуетін арттыру - Қазақстан жаһандық көліктік-транзиттік торапқа айналуға тиіс.
• «Қазақстан теміржолы» ұлттық компаниясы толыққанды Транзиттік-логистикалық корпорация болып қайта құрылады.
• 2025 жылға қарай жергілікті жолдардың кемінде 95%-ын жақсарту.

Денсаулық сақтау және білім беру туралы

• Екі жыл ішінде 650 ауылда дәрігерлік және фельдшерлік-акушерлік пункттер салынады және толық жабдықталады. Мемлекет миллионнан астам азаматтың алғашқы медициналық көмекке қол жеткізуін қамтамасыз етеді.
• Мектеп мұғалімдері әділетті Қазақстанды құруда шешуші рөл атқаратын болады. Орта мектепте жаратылыстану ғылымдарын, математиканы және ағылшын тілін оқытуды күшейту маңызды.
• Президент Қазақстан оқушыларының қазақ тілін де, орыс тілін де оқып-үйренуінің маңыздылығын атап өтті, өйткені екі тілді де білу олардың болашаққа деген сенімін күшейтеді.

Үкіметті орталықсыздандыру туралы

• Орталық өкілеттіктерді қысқарту жөніндегі жалғасып жатқан күш-жігер шеңберінде үкіметтік шешімдер қабылдауда және мемлекеттік қызметтер көрсетуде жекелеген министрлердің рөлі артатын болады.
• Жергілікті және өңірлік билік органдарының өкілеттіктерін нығайту.

Дереккөзі: ҚР-дың ИИР-дағы елшілігі