Еуропалық Одақ Орталық Азияға ықпал етуді көздеп, Қытай және Ресеймен бәсекелеседі
ParsToday - Еуропалық Одақ Қытай және Ресеймен бұрыннан тығыз әскери, экономикалық және саяси байланыста болған Орталық Азия елдерімен ынтымақтастықты нығайту үшін өршіл бастама көтерді.
Осы айдың басында Өзбекстанның Самарқанд қаласында Еуропалық Одақ пен Орталық Азияның бес мемлекеті арасында өткен «ЕО-Орталық Азия» саммиті мұндай алғашқы кездесу болды және Брюссельдің аймақтағы ықпалын арттыруға мүдделі екенін көрсетті. Еуразияға қосылу үшін үлкен державалық бәсекелестік жағдайында Брюссель күшті позицияны қамтамасыз етуге ұмтылуда.
ParsToday агенттігінің IRNA-ға сілтеме жасап хабарлауынша, Еуропалық Одақ Орталық Азиядағы көлік және сауда дәліздеріне үлкен инвестиция бөлген «Жаһандық шлюз» деп аталатын жоба арқылы Қытайдың «Бір белдеу - бір жол» бастамасына (BRI) балама сауда дәлізін құруға тырысуда.
ЕО-Орталық Азия саммитінің маңызды нәтижелерінің бірі Еуропалық комиссия төрағасы Урсула фон дер Лейеннің Орталық Азия аймағы арқылы өтетін «Орта дәлізге» 10 миллиард еуро инвестициялау міндеттемесі болды. Мақсат – Ресейді айналып өтіп, Еуропа мен Орталық Азия арасындағы жүк тасымалдауды екі есе қысқарту, 15 күнге жеткізу.
Украина соғысы басталғалы және жеткізілім тізбегін үзген Қызыл теңіздегі қақтығыс күшейгеннен бері Орталық Азияның Еуропалық Одақпен геостратегиялық байланысы артты. Бұл ретте Өзбекстан мен Қазақстан сияқты елдер Еуропаға сауда және инвестиция, әсіресе Орта дәліз арқылы қосылу мүмкіндігін арттыру арқылы көбірек ұмтылуда.
Сәуірдің 3-4-інде өткен кездесуде Орталық Азия елдерінің көшбасшылары болашақ ынтымақтастық нақты нәтижелерге, әсіресе байланыс пен саудаға, энергетикаға және өмірлік маңызды шикізатты жеткізу тізбегіндегі инвестицияға бағытталуы керек екенін атап өтті. Орталық Азия Ресей мен Қытай қамтамасыз етуге тырысып жатқан озық еуропалық өнеркәсіптік технологияға қызығушылық танытса, Брюссель аймақтың құнды табиғи ресурстарына назар аударады.
Орталық Азиядан кейін Түркияға дейін
Еуропа және Орталық Азия саммитінен шығып, біраз дауға айналған тағы бір мәселе – «Түркі мемлекеттері ұйымы» мүшелерінің Кипр республикасындағы елшілерге сенім грамоталарын беру туралы шешімі болды. Біріккен Ұлттар Ұйымы Кипрдің заңды үкіметі деп танитын ұйым. Diplomat веб-сайты былай деп жазды: «Солтүстік Кипр Түрік республикасының құрылуын мойындамайтын БҰҰ-ның қарарларына берілгендік туралы ортақ мәлімдеме Түркияда дау тудырды».
Есепке сәйкес, Орталық Азияның үш елі БҰҰ-ның Кипрге қатысты екі қарарына қол қою арқылы Түркиядан алшақтады, бұл одақтастар арасындағы дипломатиялық қақтығысқа ұласуы мүмкін.
Қазақстан, Түрікменстан және Өзбекстан Түркі мемлекеттері ұйымының (ОТС) мүшелері. Түркі мемлекеттері ұйымы ортақ мәдени және тарихи орта негізінде 2009 жылы Әзірбайжанда құрылған және штаб-пәтері Стамбулда орналасқан топ.
Түркі мемлекеттері ұйымының 10-саммиті, Астана 2023 ж
Қазақстан Түркі мемлекеттері ұйымына 2022 жылы бақылаушы ретінде кіргеннен бері оның шенеуніктері бірқатар отырыстарға қатысып, өткен жылы Бішкекте өткен 11-ші жиынға да қатысты. Бірақ Астанада өткен кездесуге Солтүстік Кипр Түрік Республикасы шақырылған жоқ.
Екі жыл бұрын Еуроодақтың сыртқы саясат басшысы Дитмар Крейслер Түркі мемлекеттері ұйымының Солтүстік Кипр Түрік Республикасын бақылаушы ретінде қабылдау шешімін қолдайтын елдер үшін ықтимал «теріс салдары» туралы ескертті.
Кейбір сарапшылар Қазақстан, Түркіменстан және Өзбекстанның бұл шешімін Қытай мен Ресейден кейін сол елдерде ықпалы жоғары Түркияға, Еуропа мен Батысқа жақындай түскен соққы деп санайды.
