Қаң 10, 2023 00:33 Asia/Almaty
  • Уахабизм, ақиқат немесе бидғат (2)

Біліңдер, бүлік – кісі өлтіруден де жаман, өйткені бүлік адамзаттың өсіп-өркендеуіне тосқауыл болып, көптеген адамдарды дүние мен ақыреттен айырады.

Мейірімді Алланың атымен

وَالْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ

«Бүлік шығару кісі өлтіруден де жаман»

Барша діндарларға сәлем және дінсіз болса да азат, жүрегі адамгершілік, оның құндылықтары деп соққандарға сәлем.

Харижиттердің надандық ойлары мен зорлық-зомбылық әрекеттері тарихтың жүрегінде қалып, оның жалыны бірнеше рет Исламның тізгінін ұстады және Ислам дұшпандары бұл жалынды көрген сайын өздерін бақытты сезінді және олар бұл жалынды қалай мәңгілікке тірілтіп, Исламды жою үшін пайдаланамыз деп ойлады. Ибн Таймия қайтыс болғаннан кейін бұл жалын басылып, дұшпандар одан еш пайда көрмеді. Төрт ғасырға жуық уақыт өткен соң, 1115 жылы (б.ғ.д. 1703) Мұхаммад Ибн Абд әл-Уаххаб «Нәжд» аймағындағы «Ойайне» ауылындағы шалғай шөлде дүниеге келгенде, бұл баланы бүлік туралы хадистің үлгісі болады деп ешкім ойламады.

 

Сахих Бұхаридің екінші томында және әрине басқа да сенімді сүннит көздерінде Ислам пайғамбарынан (с.ғ.с.) хадис келтірілген, оның жеткізушісі екінші халифаның ұлы Абдулла бин Омар.

Бұл хадисте Пайғамбардың (с.ғ.с.): «Уа, Алла! Біз үшін Шам аймағы мен Йемен аймағына береке бер»,- деп тілегені айтылған. Осы кезде оның қызметінде болған бір топ мүміндер: «Уа, Алланың Елшісі! Нәжд берекелі болсын деп дұға етіңіз»,- деп сұрады. Пайғамбар (с.ғ.с.) бұл өтінішке құлақ аспады, бірақ олар Пайғамбардан Нәждтің берекесі үшін дұға етуін қайтадан сұрады. Сол кезде хазірет (с.ғ.с.): «Бұл бүлік және жер сілкіністерінің орны және сол жерден шайтанның мүйізі көрінеді»,- деді. Тәпсіршілердің айтуынша,  Пайғамбардың (с.ғ.с.) «шайтанның мүйізі» үммет немесе шайтанның жақтастары дегенді білдіреді.  

 

Ибн Таймияның ойларына қатты бейім Мұхаммед Ибн Абд әл-Уаххаб Басрада ағылшын барлаушысы Хемфермен кездескеннен кейін жаңа секта құру арқылы Исламды ырымшылдықтан құтқару керек екеніне сенімді болды. Ибн Абд әл-Уаххаб өзінің жаңа сектасын құру үшін Нәждке барды. Ол өз идеяларын туған жері Айнада уағыздай бастады, бірақ оның уағыздары өте зорлық-зомбылық және адамгершілікке жатпайтындықтан, ол туған қаласынан қуылды. Осыдан кейін Ибн Абд әл-Уаххаб өз ойын тарату үшін  Дарие маңына барды, дәл осы жерде Хемфер оған тағы да жетіп, оның Дариеның белгісіз шейхімен қосылуына жағдай жасады. 1744 жылы әл Сауд әулеті немесе Дарие билеушілері Мұхаммед Ибн Абд әл-Уаххабпен біріккен. Олар мен олардың отбасылары арасындағы бүгінгі әлемде әлі де бар одақтан уахабизм саяси және діни ағым ретінде дүниеге келді. Олар аз ғана әскер құрады, олардың зорлық-зомбылық атағы көп ұзамай бүкіл Арабстанға тарап, үлкен қауіп-қатерге айналды.  

 

Мухаммад бин Абдул Уахаб Мұхаммед Әл Саудтың қасында

 

Бұл аз ғана әскердің Дарие маңындағы төңіректегі тайпалар мен қалаларға шабуыл жасауына көп уақыт өтпей, Дарие кедейлеріне көп олжа берілді. Бұл олжалар мешіттерде намаз оқып жүргеніне қарамастан кәпір деп айыпталған Нәжд мұсылмандарының меншігі болатын. Тарихшылар дәл осы олжалардан кейін ауыл тұрғындарының байып кеткені сонша, тіл айтып жеткізе алмайтынын жазған.

 

1216 жылы (1802 ж.) сауд-уаххаби әскері Кербалаға шабуыл жасады. Олар имам Хусейн (ғ.с.) қасиетті кесенесіне шабуыл жасап, төрт мыңнан астам адамды аяусыз қырып салды. Сауди-уаххаби армиясының зорлық-зомбылығы мен қатыгездігі тек шииттерге бағытталған емес, Кербалаға жасалған шабуылдан бір жылдан кейін олар Таифке шабуыл жасады. Балалардың басын анасының құшағында кесіп алатын. Олар мешіттерге шабуыл жасап, кітаптарды, оның ішінде Құран мен Сахих Бұхари мен Муслимнің және басқа да діни кітаптардың көшірмелерін таптады. Таиф жойылғаннан кейін олар Меккеге барды. Ол Меккенің үлкендеріне хат жазып, олардың сенімдерін қабылдауға шақырды, бірақ Мекке ғалымдары мен төрт сүнниттік мазһабтың барлық мүфтилері уаһабилердің сенімдерін теріске шығарып, олармен күресу туралы жарлық шығарды.

Хижраның 1219 жылы уахабшылар Меккені жан-жақтан қоршап, азық-түліктің адамдарға жетуіне кедергі келтірді, Мекке қаласындағы азық-түлік қоймасы таусылды, адамдар тіпті аштықты төзу үшін мысық пен ит етін жеуден де тартынбады.  Олар малдың қаны мен терісінен өтпеді. Ақырында ашаршылық пен қымбатшылықтың күшейгені сонша, көптеген адамдар аштықтан өліп, көшелер мәйіттерге толып, Мекке тұрғындарының саны азайып, әл-Харам  мешітінде жамағат намазының бірінші сапын да толмады.

Сауди-уаххаби армиясының лаңкестік әрекеттері мен күпірлік қылмыстары дүние жүзіндегі мұсылмандардың терең ашуын тудырды. Араб түбегінің ресми билеушісі болып саналатын Османлы халифасы Абдул Хамид ІІ Сауд-Уаххаби әулетін жазалау үшін Араб түбегіне Египет әскерін жіберуді бұйырды. 1233 жылы (1818 ж.) Мысыр билеушісінің ұлы Ибраһим паша бастаған Мысыр әскері сауд-уаххаби үкіметін жойып, олардың шөлді астанасын жермен-жексен етті. Уаххабилердің көсемі Абдулла әл-Сауд пен оның екі ізбасары тұтқынға алынып, Мысырға жіберілді, сауд-уаххабилердің қалған отбасы да Каирге жер аударылды. Бірақ бұл ваххабилік ойлау және әл-Саудтың билікке ұмтылу тарихының соңы емес еді. Түркияда Абдулла әл-Сауд өлім жазасына кесілгеннен кейін, қалған уаһаби саудиялық отбасы мұсылмандарды өздерінің дұшпандары ретінде қарастырды және Англия мен Батысты өздерінің шынайы достары деп санады. 

Ақырында, Абдулланың балалары эр-Риядта өздеріне және уахабилік одақтастарына шектеулі үкімет орната алды, бірақ бір жағынан әл-Сауд ақсақалдары арасындағы ішкі қайшылықтар мен тартыстар, екінші жағынан Осман империясының аймақтық саясаттағы үстемдігі күшті сауд-ваххаби үкіметінің толық құрылуына кедергі болды. 1843 жылы Каирде тұтқын болған Фейсал бин Турки бин Абдулла әл-Сауд тұтқыннан қашып, эр-Риядқа оралды. Фейсалдың Риядқа оралуы британдықтардың Таяу Шығыста отаршылдықты дамытуға күш салуымен сәйкес келді және бұл Сауд үйі мен оның ваххабилік одақтастары үшін жақсы мүмкіндік болды.

Полковник Льюис Пелли

 

Эр-Риядта өз билігінің іргетасын нығайта білген король Фейсал Англиямен келіссөздерін бастап, 1865 жылға дейін британиялық полковник Льюис Пеллиді Сауд-уаххаби сарайымен ресми келісім-шарт жасау үшін эр-Риядқа жіберді. Бір жылдан кейін король Фейсал Англиямен «достық» шартына қол қойды, оған сәйкес сауд-уаххаби патшалары Англиядан ақша мен қару-жарақ алудың орнына аймақтағы англиялық отаршылдықты кеңейтуге көмектесуге келісті. Сауд-уаххаби сарайының Англиямен одақтастығы Араб түбегіндегі және сыртындағы арабтар мен мұсылмандардың қатты ашуын тудырды. Бұл Осман империясының 1891 жылы эр-Риядқа шабуыл жасап, Сауд Арабиясының ваххабилер әулетін екінші рет жоюына себеп болды, бірақ әлі де сауд-уаххаби үкіметінің тірі қалған кейбіреулері қашып үлгерді. Олар британдықтардың қолдауы мен көмегін алу үшін бірден Ұлыбританияның отары болған Кувейтті паналады.