Хазірет Әли (ғ.с.): «Болмаған істі орын алған іспен дәлелдендер, іске асырылмаған жағдайларды зерттеу арқылы жүзеге асырылған жағдайлармен болжаңдар. Өйткені дүниенің істері бір-біріне ұқсас».

Тарихтың маңыздылығында хазірет Әлидің (ғ.с.) ұлы Имам Хасан (ғ.с.) айтқанын білу жеткілікті. «Балам! Бұрынғылардың өмірін білмесем де, олардың іс-әрекетіне шолу жасап, жаңалықтары мен еңбектерімен таныстым. Мен де солардың біріне айналғандай болдым. Тарихи тәжірибелерінен алған білімдерімнің арқасында мен олардың бірінші және соңғысымен бірге өмір сүргендеймін». Хазірет Әли (ғ.с.) тағы бір сөзінде: «Болмаған істі орын алған іспен дәлелдендер, іске асырылмаған жағдайларды зерттеу арқылы жүзеге асырылған жағдайлармен болжаңдар. Өйткені дүниенің істері бір-біріне ұқсас»,- деген.

Уахабизмді жақсырақ түсіну үшін оның тарихи тамырына тереңірек тоқталамыз.

Алланың пайғамбары (с.ғ.с.) Меккеден Мәдинаға хижрат еткеннен кейін үш жылдан кейін Бәну Назир, Бану Құрайза және Бәну Қайнука тайпаларының яһудилері мұсылмандармен бітім шартын бұзып, Мекке кәпірлеріне қосылып, Алланың пайғамбарына және оның серіктеріне қарсы соғысты. Ардақты Пайғамбар (с.ғ.с.) олардың опасыздығын білді. Қатты шайқаста оларды жеңіп, Мәдинадан қуды. Шартты бұзған яһудилер Мәдинаны тастап бара жатқанда, Мәдиналықтардың біразы оларға ерді. Олар өздерін мұсылманбыз деп көрсетті, бірақ жүректерінде Исламға дұшпандық бар еді.... Алла олардың не жасырып жатқанын жақсы білді.

Алла Тағала Пайғамбарға (с.ғ.с.) және мұсылмандарға жүректерінде бар нәрседен хабардар етті.

«Хашр» сүресінің 11-ші аятында: «(Мұхаммад с.ғ.с.) көрмейсің бе? Мұнафықтар Кітап иелерінен иман келтірмеген туыстарына: “Егер жұрттарыңнан шығарылсаңдар, сендермен бірге шығамыз; сендерге қарсы әсте ешкімге бағынбаймыз. Егер соғыс болса, әлбетте сендерге көмек етеміз” дейді...».  Бұл аятта Алла Тағала басқа бір аятта мұсылмандарды бауырлар деп атағанындай, екіжүзділер мен яһудилерді де бір-біріне бауыр деп атаған. Мұсылмандардың бауырмалдығы, әрине, нәсілде де, жерде де емес, олардың   сенімдерінде болса, екіжүзділер мен яһудилердің бауырмалдығы олардың ойлары мен сенімдерінде.

Кейбір яһудилер Мәдинада өздерінің жақын достары мен жанашырлары барын көргенде, екіжүзді бауырлары сияқты Исламды қабылдауға бел буып, Исламға шын ниеттері болмаса да, мұсылмандар арасында қалып, азғын ойларын тарата бастады. Ислам қоғамындағы еврейлер мен екіжүзділердің бірлескен әрекеті бірте-бірте кейбір төменгі деңгейдегі мұсылмандардың ырымшыл және жалған сенімдерге бейім болуына себеп болды. Мұндай адамдар Құран мен діннің сыртқы түрімен ғана таныс және оның ілімдерінің ішкі шындығы мен ақиқатын түсінуге күші жетпеген. Мұндай адамдар Құран мен діннің сыртқы түрімен ғана таныс және оның ілімдерінің ішкі шындығы мен ақиқатын түсінуге құдіреті жетпеген. Олар Құран аяттарымен бетпе-бет келген кезде өзгеріп, менмендік пен тәкәппарлық қателіктерін мойындап, ақиқатты түсінуге талпынады.

«Хавариждер» немесе хазірет Әли (ғ.с.) «Марқин» деп атағандар, қате ойлары яһудилердің адасқан сенімдеріне ұқсамайтындардың қатарында болды. Хавариждердің қасиеттілігі мен интеллектуалдық тоқырауынан бөлек, Құранды түсінудегі үстірттігі, олардың яһудилермен бір ұқсастығы басқа мұсылмандарды кәпір санап, мұсылмандардың қанын төгуді рұқсат деп санауы болды. Ең сорақысы, хавариждер өздерінің зорлық-зомбылық әрекеттерін Құран аяттарын қате түсіндірулерімен ақтады және бұл осыған дейін кейбір яһудилер жасаған іс болды. Алла Тағала Құранның бірнеше аятында яһудилердің Алланың кітабы мен Сөзіне опасыздық жасауын хабарлаған. «Бақара» сүресінің 79-шы аятында: «Сондай Кітапты қолдарымен жазып, сонан соң аз ақшаға (дүниелікке) сату үшін: «Осы Алланың қасынан келгені» дегендерге нендей өкініш...» және «Әл-Имран» сүресінің 78-ші аятында Алланың яһудилерді меңзеп тұрғаны анық: «Расында кітап иелерінен бір бөлімі, Кітапта болмағанды Кітапта бар екен деп ойлауың үшін тілдерін бұрмалап оқиды да: «Осы Алланың қасынан келді» дейді. Бірақ ол Алланың қасынан емес. Сондай-ақ олар біле тұра өтірік айтады».

Хавариждерден кейін ойлары яһудилердің ойлары мен сенімдеріне көбірек ұқсайтын адам Ибн Таймия болды. Яһудилер сияқты ол да Алланың физикалық болмысына сеніп: «Алла күн сайын түнде мен мінбердің баспалдағынан түскенімдей, дүниенің аспанына түседі. Тәкфир идеясы Ибн Таймияның сенімдерінде де болған және ол да хавариждер сияқты Құран аяттарын дұрыс түсінбеуіне байланысты бұл ойды негіздеді. Яһудилер сияқты ол да Алланың тәндік қасиетіне сеніп,   мен мінбер баспалдағынан түскенімдей  Алла дүниенің аспанына түседі»,- деді. Тәкфир идеясы Ибн Таймияның сенімдерінде де болған және ол да хавариждер сияқты Құран аяттарын дұрыс түсінбеуіне байланысты бұл ойды негіздеді. Ғасырлар өткеннен кейін бұл сенімдерді уаххабилік ағымның негізін қалаушы Мұхаммад Ибн Абд әл-Уаххаб мұра етті.

Исламның ең басында хавариждер жаңадан пайда болған кезде хазірет Әли (ғ.с.) олар туралы: «Менің өмірім қолында тұрған Аллаға ант етемін, олар жоғалып кеткенде, басқалары ақыры пайда болады, олар қарулы  қарақшыларға айналады»,- деп айтқан. .... Біз бұл уәденің орындалғанын бүгінгі әлемде анық көріп отырмыз. Сол бір құрғақ әрі мағынасыз ойлар, сол бір үстірттік, басқа мұсылмандарға жасалған зорлық-зомбылық пен азғындық «уаххабилік» ағымын ұстанушыларының ой-пікірлері мен мінез-құлқынан анық байқалады»,- деді.

Яһудилер сияқты уахабилер де Алланың физикалық екеніне сенеді және оның екі қолы, екі көзі және жүзі бар деп санайды. Еврейлердің Библиясында Құдай екі аяғы бар және адамдар сияқты жүретін, көктен жерге түсіп, тұрғылықты жері мен өмір сүру орнын белгілейтін адамға ұқсас жаратылыс ретінде бейнеленген. Яһудилердің Құдайы бәрін білуші емес және ол көп нәрседен бейхабар және кейде істеген істеріне өкінеді. Ол өзінің пайғамбары Яқубпен (ғ.с.) күреседі, одан да таңғаларлығы жеңіледі. Көптеген жылдар бойы еврей раввиндері Тауратқа көптеген ерікті түсініктемелер мен түсіндірмелер жазды және соңында бұл түсіндірулердің барлығын Талмуд деп аталатын кітапқа жинады. Бұл кітап қазіргі еврейлер арасында өте қасиетті. Талмудта айтылғандай, еврейлердің жаны басқа адамдардың рухынан жоғарырақ, өйткені бала әкесінікі сияқты яһудилердің жаны Құдайға тиесілі. Олардың ойынша, еврей емес рухтар хайуан рухтары сияқты. Демек, адамдардың жануарлардан артықшылығы сияқты, яһудилердің де басқа адамдардан артықшылығы бар. Талмудтың түсіндірмесі бойынша, яһуди еместер еврейлерге қызмет ету үшін жасалған екі аяқты жануарлар. Ендеше олардың мал-мүлкі мен өмірлері яһудилерге халал. Талмуд авторлары ақыр соңында жер және ондағы барлық нәрсе яһудилерге өтуі керек, сондықтан олар еврей еместерді, тіпті егер олар әділ және ізгі болса да өлтіруі керек деп санайды. Осыған сүйене отырып, яһудилер өздерінің қанынан басқаның қанын рұқсат етілген деп санайды және бұл такфир идеясының еврейлердің бастауы болуы мүмкін. Тәкфир дегеніміз – уахабшылар сияқты мұсылмандардың қанын төгуді халал деп ойлау. Бұл екі идеяның бір-бірінен айырмашылығы – яһудилердің нәсілді басқалардан артықшылығының себебі деп санаса, уаһһабилер өз сенімдерін басқаларды теріске шығарып, кәпір деуге себеп етті. Бәлкім, Құранды оқып, оны дұрыс түсіну арқылы біз Алланың яһудилер мен олардың пікірлес бауырлары туралы айтқан кеңестерін жақсырақ түсінетін шығармыз және оларды қолдану арқылы болашақ адам өлтіруден, тонау мен зорлық-зомбылықтан, екіжүзділіктен, өзін-өзі ақтаудан және басқаларды теріске шығарудан және такфирлік ойдан тазара аламыз.  Өйткені хазірет Әли (ғ.с.) айтқандай,  «дүниенің істері де солай».