Pars Today

Ирактың техникасы мен адам күшінің Иранмен тең еместігін және Саддам режимінің жан-жақты қолдауын көрсету үшін бұған дейінгі бірнеше бағдарламада Ирак күштерінің қабілеті мен АҚШ пен аймақтағы араб елдерінің Саддам режиміне қолдау көрсетуін талқылаған болатынбыз. Иран Ислам Республикасына таңылған соғыстың ерекшеліктерінің бірі Батыс пен Шығыс деген екі алпауыт державаның Саддам режиміне қолдау көрсетуі болды.

Иран Ислам революциясы Батыс пен Шығыстың екі алпауыт державасының гегемониясына өз серіктеріне қарсы шығып, азаттық қозғалыстардың үлгісіне айналды. Саддам режимі Кеңес Одағының ықпалында болды, бірақ АҚШ Ислам Республикасын құлату үшін бұл режимді қолдаудан тартынбады. Кеңес үкіметі АҚШ сияқты алдымен Иран-Ирак соғысында бейтараптық жариялады және сыртқы көріністі сақтау үшін Иракқа қару жіберуді тоқтатты. Бірақ Ирак БААС режимінің ашуын болдырмау үшін  Шығыс Еуропадағы одақтастарын Ирактың қару-жарақ қажеттіліктерін шешуге шақырды. Бұл көмекті Болгария, бұрынғы Чехословакия және Польша елдері өз мойнына алды. Иран Кеңес Одағынан Ирактың Иранға қарсы агрессиясын айыптауды сұрады, бірақ Кеңес Одағы одан бас тартты. Иранның Ирактың ішкі аймақтарына сәтті шабуылдарының басталуымен кеңестік саясат өзгерді және нәтижесінде Иранның шабуылын қатаң айыптап, Иранның жеңісіне жол бермеу үшін Иракқа қаржылық және қару-жарақ көмегін қайта бастады.

Кеңес үкіметі ең басында Бағдадқа 1,5 миллиард доллар көлемінде көмек көрсетті. Сондай-ақ Иракқа МиГ-23 және 25 истребитель, Т-72 танктері, «жер-жер» және «жер-әуе» зымырандар жіберіліп, екі мың ресейлік әскери кеңесшілер Иракта қайтадан белсенділік танытты. Туде партиясының мүшелерінің тұтқындалуына байланысты Иран мен Кеңес Одағының қарым-қатынасы шиеленісе отырып, Мәскеу Иракпен ынтымақтастығын кеңейтті. 1984 жылы Саддам режимімен 2 миллиард долларлық ұзақ мерзімді несие келісіміне қол қойып, Ирактан сатып алынатын мұнай көлемін арттыра отырып, мұнай бағасының орнына БААС армиясына әскери құрал-жабдық беруге міндеттенді. 1986 жылдың ортасынан 1988 жылдың басына дейін Кеңес Одағы Иракқа 9,3 миллиард доллар қару берді. Бұл қарулардың ішінде 2000 танк, оның ішінде 800 жетілдірілген Т-72 танкі, 330 истребитель, оның ішінде МиГ 23, 25 және 27 және 300 «жер-жер» зымыраны болды. 1987 жылы ақпанда «Кербала 5» операциясынан кейін Ирактың жеңілуіне жол бермеу үшін Кеңес Одағы Ирактың техникасына алдын ала көбірек ақша төледі. 1988 жылы ақпанда Біріккен Ұлттар Ұйымындағы Кеңес делегациясының басшысы өз елі Иракты белсенді түрде нығайтып жатқанын хабарлады. Иракқа ұзақ қашықтықтағы зымырандар мен жетілдірілген МиГ 29 және 31 ұшақтарын беру Бағдадқа қалалар соғысын одан әрі қарқынды түрде жалғастыруға мүмкіндік берді. Кеңес Одағының Ирактың пайдасына жүргізген саясатының шыңы Кувейттің Парсы шығанағындағы осы елдің мұнай кен орындарына өз туын орнату туралы өтінішін қабылдау болды. 1987 жылы Кеңес Одағы Иран-Ирак соғысына қатысты бұрынғы ұстанымдарынан шығып, Иранға қарсы санкцияларды тек кемелерді қолдау арқылы ғана емес, басқа да шаралармен жүзеге асыру үшін БҰҰ-на қолдау көрсетуге дайын екенін жариялады. Парсы шығанағындағы АҚШ пен Иранның тікелей қақтығыстарынан кейін Кеңес позициясы кейбір ауызша қарсылықтардан бөлек, үнсіз қалды және АҚШ-тың Иранға қарсы стратегиясын ұстанды және Саддам режимін барлық жағынан қолдады.

Батыс пен Шығыстың екі алпауыт державасына тәуелді болған араб үкіметтері Саддам режиміне ашық немесе жасырын көмектерін аямады. Олар үлкен қаржылық көмекке қанағаттанбай, жүк тасымалдау үшін порттарын Ирактың қарауына берді. Бұған қоса, олар Ирак диктаторына адам күші мен қару-жарақ жағынан көмектесуге асықты. Ирак премьер-министрінің орынбасары Таха Ясин Рамаданның өзі Мысыр, Иордания, Йемен, Марокко, Тунис және Судан елдерінен 14 мың адамның Ирак халықтық армиясына көмектескенін мойындады. Ал нақты статистика осыдан көп болды. 1981-1984 жылдар аралығында Египет Иракқа 2,7 миллиард долларлық қару-жарақ жеткізген.

Ирактың БААС армиясының Кувейтке басып кіруі Иранға қарсы сегіз жылдық соғыс кезінде Саддамды қолдаған араб елдері үшін өте қымбат болды. Өйткені олар өздері дайындаған әскерге шабуыл жасап, олардың барлық көмегіне шабуылмен жауап берді. Осы кезде Парсы шығанағындағы араб тілді елдердің билеушілері Ирак-Иран соғысында Ирактың жауынгерлік қуатын арттыруға қаншалықты үлес қосқанын және тіпті Ирак сарбаздарын алкогольсіз сусындармен қамтамасыз еткенін мойындады. Бұл арада Ирак диктаторы Саддамның Ирак пен Иран халқына қарсы жасаған барлық қылмыстары айқын болса да, халықаралық ұйымдардың қолдауына ие болды. Мақсаты жаһандық қауіпсіздікті қамтамасыз ету және ұлттардың құқықтарын қорғау болған ұйымдар басқыншылық пен басқыншыны айыптамады   өздерінің заңды міндеттеріне немқұрайлық танытты.

БҰҰ әлемдегі ең ірі ұйым ретінде Саддам режимінің қол сұғушылықтары мен қылмыстарын айыптаудан бас тартқан халықаралық институттардың көшбасшысы болды. Соғыс бойы БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі БҰҰ декларациясы негізінде Иракқа басып кіруді мойындаудан бас тартты. Осылайша, ол осы жарғының 41 және 42-ші баптарын елемей, барлық қарарларында Иракты қолдады.

Қауіпсіздік Кеңес Ирак Иранға басып кіргеннен кейін бір күннен кейін әлсіз мәлімдеме жасап, бірнеше күннен кейін өзінің алғашқы қарарын шығарды. Осы қарарда, яғни № 479 қарарында және одан кейін шығарылған басқа да қарарларда Қауіпсіздік Кеңесі агрессия және агрессорды айыптау туралы ешнәрсе айтпады және Ирак Иран жерінің бір бөлігін басып алып жатқанда, екі жақтан да соғысты тоқтатуды қалады.  

Қауіпсіздік Кеңесінің әрекеттеріне ұрыс алаңдары әсер етті. Ирак БААС армиясы Иранның ішінде өз позицияларын нығайтып жатқанда, мағыналы және ұзақ үнсіздікпен Ирактың жағын алды, ал Иран шабуыл жасап, басқыншыны кері итергенде, қарар шығарып, соғыстың кеңеюіне алаңдаушылық білдірді. Бұл шын мәнінде Ирактың жеңілуіне қатысты алаңдаушылық болды.

Жиырма айға жуық уақыттан кейін Иранның ержүрек жауынгерлерінің Хорамшахрды жеңіп алуы кезінде Қауіпсіздік Кеңесінің екінші қарарының шығуы осы уәждердің куәсі. Одан кейінгі жылдардағы Иран жауынгерлерінің кенет шабуылдары, әсіресе «Уәл-Фаджр 8» және «Кербала 5» операциялары Қауіпсіздік кеңесінің Иран Ислам Республикасының кейбір заңды талаптарын 598-қарар мәтініне енгізуге мәжбүр етті.

Қауіпсіздік Кеңесінің екі жақты көзқарасын түсіну үшін осы кеңестің Ирактың Кувейтке шабуылынан кейін шығарған қарарларының мәтіні мен санына көз жүгірту жеткілікті. Саддам режимінің 1990 жылы Кувейтке басып кіруінің бірінші күнінде Қауіпсіздік Кеңесі Иракты халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті бұзғаны және Жарғысының 39 және 40-шы баптарын бұзғаны үшін айыптайтын 660 қарарын шығарды және Ирак күштерінің Кувейттен дереу әрі сөзсіз шығуын талап етеді. Қауіпсіздік Кеңесі 4 айдан аз уақыт ішінде 12 қарар шығарды.