Pars Today

Америка мұсылмандар құр алақанымен барша қарсы тұрудан қорыққан күш-қуатты әскерге қарсы тұрады деп ешқашан ойламаған.  Бірақ Ауғанстан халқының қайсарлығын көргенде, бұл халық көтерілісін өз пайдасына пайдаланып, бір жебемен бірнеше нысанаға дәл тигізуді ойлады. ... Енді үлкен өтірік айтатын кез келді.....

Өткен бағдарламада тәкфиршіл лаңкестер мен ваххабизм идеяларының ұқсастықтары туралы айтық. Біз осы екі топтың қарым-қатынасы туралы көбірек таныстырамыз. Ол үшін тарих беттерін аздап парақтау керек.

Екінші Дүниежүзілік соғыстан кейін Америка Құрама Штаттары мен Кеңес Одағы Таяу Шығыстағы билік үшін бәсекеге түсті. АҚШ Жапонияның Хиросима қаласына ядролық бомба тастағаннан кейін төрт жылдан кейін Кеңес Одағы өзінің алғашқы ядролық бомбасын сәтті сынады. Бұл Американың Кеңес Одағымен тікелей қарсыласудан аулақ болуына себеп болды, бірақ бұл олардың бір-бірімен текетіресінің аяқталуын білдірмеді.

Екінші Дүниежүзілік соғыста қаржылық шығындарға ұшыраған және экономикалық жағдайы жақсы болмаған Америка Кеңес Одағымен жанама қарсыласуды іздеді. Өзгенің қолымен және басқа адамдардың ақшасымен жасалатын қарама-қайшылық. Бұл «прокси соғысы» деп аталады.

Кеңес Одағы Таяу Шығыстағы бақылауды кеңейту үшін Ауғанстанда коммунизмді жақтаушыларды билікке әкелуге тырысты. Ауғанстанның мұсылман халқы ешқашан қабылдамаған нәрсе. Кеңес Одағы АҚШ-тың онымен соғыспайтынын біліп, өзінің қуыршақ үкіметін қолдау үшін Қызыл Армияны Ауғанстанға жіберді.

Осы оқиғадан бір жылға жуық уақыт бұрын Иран Ислам революциясы имам Хомейни (р.а.) басшылығымен жеңіске жетіп, мұсылмандарға жаңа тыныс берді. Борхануддин Раббани мен Ахмад Шах Масуд  Ауғанстан халқының ортасынан шығып, осы халықтық революцияның басшылығын өз мойнына алды. Біраз уақыт Ауғанстан президенті болған Борхануддин Раббани Иранға сапарында Ауғанстан революциясын Иран революциясынан үлгі алған деп таныстырды. Сондай-ақ «біздің ұранымыз не Шығыс, не Батыс емес» деген ұқсас ұран, екеуіне де қарсы шықтық» деді.

Америка мұсылмандар құр алақанымен барша қарсы тұрудан қорыққан күш-қуатты әскерге қарсы тұрады деп ешқашан ойламаған.  Бірақ Ауғанстан халқының қайсарлығын көргенде, бұл халық көтерілісін өз пайдасына пайдаланып, бір жебемен бірнеше нысанаға дәл тигізуді ойлады. ... Енді үлкен өтірік айтатын кез келді.....

АҚШ президенті Иран мұсылмандарын бүкіл әлемнің жаулары деп атады және әлемнің шығысы мен батысындағы 80 елді исламдық Иранға қарсы соғысуға шақырып, ауғандық мұсылмандарды  азаттық күрескерлері  деп атап, оларға: «Сендер жалғыз емессіңдер. Америка материалдық және рухани көмекпен сендердің жағыңызда. ..... Күресіп, бостандыққа қол жеткізу сендердің құқыларың»,- деді. «Бөліп ал, билей бер» дейтін саясат осы.

Америкалық саясаткерлер Кеңес Одағымен прокси соғысты өздері үшін ең жақсы нұсқа деп санады. Екінші жағынан, олар Имам Хомейнидің революциялық идеяларының Таяу Шығыста таралуынан қорқып, Ауғанстандағы мүмкіндікті пайдаланып, екі мәселені бір уақытта шешуді ойлады. Осы мақсатта олар ескі ковбойлық дәстүрден бас тартып, қолдарына қару алудың орнына өздерінің ақпарат құралдарына жүгінді.

Ауғанстандағы коммунизммен соғыс туралы хабар батыс ақпарат құралдарының алғашқы жаңалығы болды. Бұқаралық ақпарат құралдары бұл жаңалықты Кеңес Одағы сол кездегі жалғыз отарлаушы, ал Америка Құрама Штаттары мен Англияның исламдық жерлерді талқандауда ешқандай рөлі жоқ сияқты таратты. Мұсылмандарды ондаған жылдар бойы басып-жаншудан кейін олар енді жақтастарының кейпіне енді.

Дәл Ауғанстандағы соғыс басталғанда Абдолла Аззам Сауд Арабиясынан Ауғанстанға үлкен арманмен аттанды. Ол Палестинада дүниеге келген және Мысырдағы Әл-Азһар университетінде ислам заңы бойынша докторлық дәрежесін алған. Ол Палестинаны басып алумен бір мезгілде дерлік «Мұсылман бауырлар» ұйымына қосылып, арабтар мен сионистер арасындағы алты күндік соғысқа қатысты. Бұл соғыста араб үкіметтерінің әлсіздігін көрген Абдолла Аззам күшті әскер жасақтау ниетімен Ауғанстанға аттанады. Ал оның мақсаты осы әскерді Ауғанстан азат етілгеннен кейін Палестинаны азат ету үшін пайдалану болды.

Бірте-бірте Американың, Сауд Арабиясының және басқа да бірқатар елдердің ақпарат құралдарының үгіт-насихаты мен материалдық және рухани қолдауы нәтиже беріп, Ислам әлемінің түкпір-түкпірінен Ауғанстанға жас мұсылмандар келді. Осындай рухани қолдаулардың бірі Абдулла Аззамның жиһад үшін берген пәтуасы болды және оған саудиялық уахабист Бан Баз сияқты әйгілі мүфти қол қойған. Бірте-бірте осы көп ұлтты әскерді ұйымдастырып, олардың ойлары мен мақсаттарын біріктіріп, оларға жаңа өмір салтын қалыптастыратын біреу табылды. Тәкфирлік ой оның қағидаларының бірі болып табылатын ресми жол.

Бірлік идеясын такфир идеясына айналдыру Америка үшін уахабшылардан артық ешкім болмады. Палестинаны басып алуда Америка және Израильмен бауырластығын дәлелдеген және сол кезде Иранға қарсы соғыста Американың маңызды одақтастарының бірі болған ескі одақтас. Сауд Арабиясы бұл маңызды тапсырманы Бен Ладен отбасына жүктеді. Мұхаммад бен Авад бен Ладен Әл Саудтың көмегімен Сауд Арабиясы Корольдігіндегі ең ірі құрылыс компанияларының бірінің иесі болған Йемен азаматтарының бірі болды. Бен Ладен отбасының Сауд сарайымен тығыз қарым-қатынасы оның балаларының ваххабит ханзадаларымен достық қарым-қатынаста болуына себеп болды.  

Усама бен Ладеннің 17-ші және кенже ұлы болды, ол Сауд Арабиясы билігінің ерекше сенімді адамы және Сауд Арабиясының Барлау ұйымының басшысы ханзада Турки Фейсалға жақын болды. Оның бұл саудиялық ханзадамен байланысының күшті болғаны сонша, Израиль барлау органдары оны саудиялық барлау ұйымының агенттерінің және тіпті менеджерлерінің бірі деп санады.

Усама бен Ладен 1979 жылы Король Абдулазиз университетін экономика және мемлекеттік басқару саласы бойынша бітірген. Оның университеттегі оқуы дәл осы университетте Абдулла Аззамның профессоры болып сабақ берген кезімен тұспа-тұс келді. Аззам бұл университетте бар болғаны бір жыл оқығанымен, екеуінің бір-біріне өте жақын болуына бұл уақыт жеткілікті болды. Усама бен Ладен мен Абдулла Аззамның екінші кездесуі Пәкістанда өтті. Сол кездері Кеңес Одағына қарсы соғысу жолында әлемнің түкпір-түкпірінен жиналған күштердің жиналып, жаттығатын орнына айналған ел. Усама бен Ладен әуелі Сауд Арабиясынан Ауғанстанға американдық ақша мен қару-жарақ жеткізу міндетті орындады, Абдулла Аззам Ахмад Шах Масудты мақтап, онымен және достарымен жақсы қарым-қатынас орнатқандықтан, Усама Аззамға қарсы шықты. Ол Араб тәуелсіз корпусын құрды және араб ауғандары деп аталатын араб әскери күштеріне тікелей басшылық етті. Кеңес әскерлері Усаманың базасына шабуыл жасады, бірақ Усама оларды жеңе алды. Осы бір жеңіс оның қару-жарақ жеткізушіден белгілі қолбасшыға айналуы үшін жеткілікті болды.

1988 жылы Кеңес Одағына қарсы халықтың қарсылығы нәтиже беріп, Қызыл Армия бұл елден кеткенде, Аззам ауған арабтарының Израильге қарсы соғысу үшін Палестинаға баруын талап етті. Алайда, Усама бен Ладен Исламның дұшпандарын алыс және жақын жаулар деп екіге бөлетін уаһабилік теорияға сүйене отырып, әлемнің әр түкпіріндегі араб жиһадшыларының алыстағы дұшпан АҚШ-қа қарсы лаңкестік әрекеттер жасауын қалаған. Аззам мен Усама арасындағы келіспеушіліктер өсіп, ақыры Абдолла Аззам екі ұлымен бірге лаңкестік операцияда өлтірілді, ал Усама бен Ладен ауған арабтары арасында теңдесі жоқ болды. Ауған арабтары лаңкестік операцияларын Бен Ладеннің бұйрығымен бастады және әрбір лаңкестік әрекетімен олар американдық әскерилердің әртүрлі елдерде болуы үшін тиісті негіздемелердің болуы үшін негіз болды. Бұл «Әл-Каида» деп аталатын лаңкестік топтың құрылуының басы еді.