"Бақара" сүресі 30-шы аят: « وَإِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلَئِکَةِ إِنّى جَاعِلٌ فِى الْأَرْضِ خَلِیفَةً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِیهَا مَن یُفْسِدُ فِیهَا وَیَسْفِکُ الدِّمآءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَنُقَدِّسُ لَکَ قَالَ إِنِّى أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ»

"Бақара" сүресі 30-шы аят:

« وَإِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلَئِکَةِ إِنّى جَاعِلٌ فِى الْأَرْضِ خَلِیفَةً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِیهَا مَن یُفْسِدُ فِیهَا وَیَسْفِکُ الدِّمآءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَنُقَدِّسُ لَکَ قَالَ إِنِّى أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ»

"(Мұхаммад с.ғ.с.) сол уақытта Раббың періштелерге: «Әрине мен жерде бір орынбасар жаратамын!»,- деген еді. (Періштелер): «Онда бұзақылық істеп, қан төгетін біреу жаратасың ба? Негізінен біз Сені дәріптеп, мақтау мен пәктаудамыз» деді. Алла: «Мен сендердің білмегеңдеріңді жақсы білемін!»,- деді. (Алла, Адамды топырақтан жаратып оған жан салды".

Алдыңғы аяттарда Алла жер тұрғындарына берген сансыз материалдық нығметтерін санамалап өткен. Бұл аят сол нығметтердің бәріне лайық болған адамның рухани жағдайын сипаттайды.

Адамды жаратқаннан кейін Алла Тағала періштелеріне Адам атаның жер бетінде оның мұрагері болып, илаһи халифат дәрежесіне жетуі керек екенін соншалықты лайықты деп хабарлайды. Бірақ періштелер бұл мәселеге алаңдап, ұрпағы бұзылған, қантөгіс адам болған адамды жер бетіндегі мұрагер етіп қалай тағайындайсың?

Періштелердің пікірі: «Егер Алла Тағала жер бетіне өкілін орналастырғысы келсе, әрине, ол болмыс кез келген күнә мен бұзылудан таза және Аллаға таза мойынсұну болуы керек» деген еді. Олар адамның жаратылысы туралы алған білімдерімен Алла Тағала адамға мұндай мәртебені үнемі құлшылық етіп, мойынсұнып тұратын періштелеріне бермей, неге адамға береді деп таң қалды. Алла Тағала періштелерге жауап беріп: "Сендер адамның әлсіз тұсын ғана көрдіңдер және оның жақсы және құнды жақтарынан бейхабарсыңдар. Бірақ мен сендер білмейтін нәрсені білемін. Періштелер, мені ұлықтаумен және қасиетті етумен айналысатын болсаңыздар және мұны Алланың халифасы дәрежесіне жетуде адамдардан артықшылығыңыздың себебі деп білсеңіздер, бірақ біліңіздер, адамдар арасында сізден жоғары және мұндай дәрежеге лайықты адамдар көп",- деді.  

Әрине, адам баласының бәрі Алланың жер бетіндегі орынбасарлары емес екені анық. Илаһи халифаттың мәні – адамды ең жақсы кейіпте жаратып, оған өзінің илаһи рухымен үрлеген Алла Тағала  табиғатында Құдайдың жердегі өкілі бола алатындай таланты мен біліктілігін қойды. Алланың жер бетінде халифасы атанған бұл адамдарға мысал ретінде пайғамбарлар мен имамдар, пәк пен салих, шәһидтер жатады. Осы илаһи талантты жойып, адамдық дәрежесінен төмен түсіп жатқан кейбір адамдар туралы Құран Кәрімде: «Олар мүлде хайуандар тәрізді. Бәлкім олар жолдан тым адасқан», - дейді. Адамның жер бетінде орынбасары болуы Алланың жерді басқаруға дәрменсіздігі емес, керісінше, осындай халифаттың қадір-қасиетін тапқан адамшылықтың қадір-қасиетінің белгісі екені анық. Оның үстіне жаратылыс жүйесі мен болмыстың құрылымы себептерге негізделген. Яғни, Алланың өзі болмыстың бәрін жасауға қабілетті болғанымен, істерді жүзеге асыру үшін делдалдар мен құралдарды қойған. Ол періштелер туралы айтқандай: олар болмыс істерін жоспарлауға жауапты, бірақ шын мәнінде ол Алланың негізгі басқарушысы, сондықтан ол істі басқарады.

Енді осы аяттан алған сабағымызды қайталаймыз:

1. Адамның жаратылыстағы мәртебесі мен қадір-қасиеті соншалық, Алла Тағала өзінің жаратылысы мен халифатына қатысты мәселені періштелермен бірге көтерді.

2. Қол астындағылар үшін маңызды және күмәнді мәселелерді айтып, олардың сұрақтары мен түсініксіз жайттарына жауап беру – Алла Тағаланың адамды жаратып, халифатта жасаған және періштелердің көмескілігін жойған құндылық.

3. Өзімізді өзгелермен салыстыра отырып, тез үкім шығарып, қарсы жақтың тек жағымсыз және осал тұстарын, өзіміздің жақсы жақтарын ғана көруге асықпауымыз керек.

4. Сауап пен таңдаудың өлшемі тек ғибадат емес. Басқа нәрселер де қажет. Періштелер Алланы ұлықтауда адамдардан жоғары болғанымен, оларды Алла халифаттық лауазымға таңдамаған.

5. Адамдар тобының ауытқуы немесе сыбайластығы салдарынан басқалардың өсу мүмкіндігін болдыртпау керек. Алла Тағала бір топ адамдардың теріс жолды таңдайтынын білсе де, адамзат баласын жаратылыстан, халифаттан айырған жоқ.