«Фаджр» онкүндігі (8): Ирандық әйелдің рөлі

«Жақында жау өзінің барлық күштерімен және барлық мүмкіндіктерімен біріккен және гибридтік соғыста Иранды нысанаға алды. Ол өзінің өрескел қиялымен әйелдер революциясының елесіндегі күшті Иранның топырағы мен өркениетін нысанаға алды.

Олар «Әйел, өмір және бостандық!» ұраның көтерді.  Бірақ олар ирандық әйелдің кім екенін де, оның тірі және азат рухын да мойындамады... Бұл медиа соғысының шуында ирандық мұсылман әйелдің шынайы дауысы естілмеді... 

Ирандық ханым революциядан кейінгі кинематографияда із қалдырып, өзінен бұрынғылар қалдырған мұқабада ең әдемі және мәңгілік рөлдерді сомдады, әлем чемпионатының тұғырында мақтанышпен самғады,  дүние жүзіндегі ең үлкен ғылыми мәселелерді іздестірді. Бірақ оның дауысы әлемге естілмеді.

Ирандық мұсылман әйелдің дауысы естілмеді. Өйткені батыс өркениеті  әйелдердің өзінің төл болмысына оралуын қабылдағысы келмеді.

Ирандық мұсылман әйелдің дауысы естілмеді.  Өйткені жаңа әлемдік тәртіп басқарудың, өмір салты мен өркениеттің жаңа идеясын көруді ұнатпады».

Айтылған сөздер   Иранның өнерпаз әйелдерінің мәлімдемесінің бір бөлігі. Олар ирандық әйелдердің үлкен тобының атынан құрметті Иранның туының жанында тұрғандарын және кейбір тұлғалардың ирандық әйелдің пәк әрі табысты жүзін өшіруіне жол бермейтіндерін мәлімдеді.

Енді қыруар қаржы жұмсап, қымбатты жастардың құрбан болуына әкелген қиындықтар мен қастандықтардан өткеннен кейін, бұл исламдық жүйенің илаһи және исламдық сенімдерге негізделген халықтық жүйе екенін, оның ерлер мен әйелдері оны сақтауға бел  байлағанын көрсетті.  

Тарих  Ислам революциясының жеңісімен әйелдер өмірі мен қоғамдағы қатысуының тағы бір тарауы басталғанын куә етті. Иран Ислам Республикасының жүйесі әйелге болмыс беруді өзінің ең маңызды абыройы мен жетістіктері деп санайды және бұл ерлер мен әйелдерге адами ізгі қасиеттердің көрінісімен әлеуметтік рөл атқаруға шақыратын Исламның адамзат мәдениетінен алынған.                      

Ислам революциясының даңқты жеңісінен кейінгі 43 жыл ішінде әйелдердің интеллектуалдық дарыны мен орасан зор әлеуетін өзінің және қоғамының ілгерілеуі үшін барынша пайдалануға күш салып, оны қоғамдардың өркендеуі мен кемелдігінің құралы деп санады.  Ислам республикасының негізін қалаушы имам Хомейни әу бастан-ақ әйелдің қадір-қасиеті мен құнды ұстанымына баса назар аударып, әйелдерді қоғамдар мен ұлттардың өсіп-өркендеуінің құралы деп санады.  Қоғам әйелдері өз құқықтарын қорғап, хиджабы мен пәктігін қорғауға ұмтылса, осы қоғамның  ішінен таза еркектер шығады.  Егер  ержүрек, адамгершіл әйелдер болмаса,  қоғамдар сәтсіздікке және азғындыққа әкеледі. Имам әйелдердің исламдық және адами істерін сақтауға баса назар аударды, бірақ ол бұл мәселені әйелдердің әлеуметтік алаңдарда  болуына кедергі деп санамайды.   

Оның пікірінше, әйелдер әлеуметтік салаларда болмайынша, қоғамның руханиятын жақсартуда басты және конструктивті рөл атқара алмайды. Имам революция барысында өзінің исламдық идеяларын жүзеге асырды. «Даббағ» деген атпен  танымал   Марзие Хадидчи  ханым қоғамда мұсылман  әйел ретінде имам Хомейнимен бірге жарқыраған жауынгер және белсенді әйелдердің бірі. Ислам республикасы кезінде Хамедан Сақшылар корпусының қолбасшысы, Ислам кеңесінің өкілі, университетте сабақ беру және қызмет ұйымдарына қатысу сияқты жауапты  қызметтерде болды. Исламдық хиджаб киген Даббағ ханым бұрынғы Кеңес Одағының басшыларына өзінің тарихи хатын жеткізу үшін таңдалған имам Хомейнидің үш адамдық делегациясымен бірге болды.

Ислам мәдениетінде отбасы – адам тәрбиесінің ең бірінші және маңызды орны, адами сезімдердің пайда болатын орны және қоғамның негізгі тірегі. Қоғамдағы әйелдер Алла тағала мен илаһи дін барша адамзат баласына бірдей  қарастырған білім мен рухани-адамгершілік кемелдіктерге жете білсе, бала тәрбиесі жақсырақ, отбасы ортасы жылы әрі таза болады, қоғам ілгерілей түседі. Сондықтан Ислам революциясынан кейін ирандық мұсылман әйелі ең алдымен отбасы институтында және осы  орталықты нығайту бағытында, содан кейін әлеуметтік аренада өмірдің негізгі орнына қайта ие болды.

 Осылайша Ислам республикасы жүйесінде жыныс мәселесі адамдық кемелдікке қызмет етуде қолданылып, Ислам революциясы жетекшісінің сөзінде: «Сенім күші ирандық әйелдер үшін үлкен күрестерге жол ашып, олардың қиын салаларда батыл, жанқиярлық және жаңашыл қатысуының таңғажайып және сирек көріністерін жасады. Революция  күндеріндегі қызу шерулерден бастап ұмытылмас қасиетті  қорғаныс дәуіріне дейін, ұрыс қатарында қаһарман болудан балалары мен жұбайларының жүрегін жаралап, қауіп-қатердің авангардына аттандырып, майданның артында қызмет етуге дейін, ғылым мен зерттеулер мен технологияның алдыңғы қатарында болудан, әдебиет пен өнер саласындағы жарқыраудан, әлеуметтік, саяси және басқарушылық салаларда әрекет етуден, ақырында, денсаулық саласындағы  соңғы қауіп төнген науқастарға қызмет көрсетуі - мұның барлығы ирандық әйелдің исламдық жүйенің жарылқауымен және Исламның сабақтары мен құндылықтарымен пайда болған рухани көтерілуінің белгілері»,- деді.

Ислам революциясының жеңісінен кейін ирандық әйелдердің әртүрлі әлеуметтік, ғылыми, саяси, экономикалық және спорттық салаларда сәтті қатысуына қатысты статистикалық мәліметтер қоғамның осы ықпалды бөлігінің оң және  әсерлі рөл атқаруының дәлелі болып табылады. Исламдық Иранның табысы мен гүлденуінің құпиясы деп аталатын әйелдер.

Ислам революциясының қырық жылындағы жетістіктерге шолу жасаған «Қырық жылдың өрлеуі» кітабында  жарияланған халықаралық статистикалық мәліметтерге  сәйкес, әйелдер саласындағы ілгерілеушілікке қатысты әлем елдерімен салыстырғанда 15 жастан асқан әйелдердің сауатсыздығы азайып,  бастауыш, орта және жоғары оқу орындарында ұлдарға қарағанда қыздар саны артты. 

Ислам революциясының жеңісіне дейін университет түлектерінің 6 пайызы ғана әйелдер болса, қазір бұл көрсеткіш 50 пайызға жуықтады. 1401 жылы  түсу емтиханына бір миллионнан астам  үміткер бар, оның ішінде әйелдердің  үлесі 915 000-нан асады.

Ислам революциясына дейін жоғары оқу орындарындағы профессорлық қызметтегі әйелдердің үлесі шамамен 1% болса, қазір бұл көрсеткіш 21%-ға жетті. Теһран университетінің оқытушысы доктор Фахиме Фарахмандпур пікірталастардың бірінде  өзін таныстырып: «Мен Ислам Республикасында өскен мыңдаған профессорлардың бірімін»,- деді.

 Профессор  Захра Имам Жұма  есімі Азия ғылыми қоғамдары ғалымдарының тізімінде тіркелген ғалым. Ол бүкіл Ирандағы ең жас профессор ретінде сабақ береді және оның мақсаты ирандық қыздарға  оның тәжірибесі мен білімін пайдалану.

Ислам революциясы сондай-ақ әртүрлі бағыттарда 100 мың әйел дәрігерді дайындай алды.  

Басқа  жағынан, бүгінде жұмыспен қамту, жетім отбасыларға қолдау көрсету,  қаржылай көмек көрсету, «Карз әл-Хасана»  қорлары бойынша жүздеген қоғамдық ұйымдар бар, олардың жауапкершілігі әйелдерге жүктеледі. Әйелдер кештерде де белсенді. Сайлау штабында ылғи «Әйелдер ісі жөніндегі орынбасар» деген бөлім болатынымен қатар,  қажет кезде әйелдердің өздері штаб құрады. Тіпті кейбір жағдайларда сайлау штабының лауазымды тұлғалары немесе орынбасарлары әйелдер болып табылады. Бұл мәселе президенттік сайлауда да анық байқалады. Бұқаралық ақпарат құралдарында белсенді әйелдер д  е әлеуметтік рөл ойнаудың өлшемі болып табылады және олардың саны БАҚ белсенділерінің шамамен 60-70 пайызын құрайды                           

Спорт саласында Ислам революциясынан кейін ирандық мұсылман  әйелдер хиджабтың сәнін сақтау арқылы әлемдік арена мен халықаралық жарыстарда әртүрлі спорт алаңдарында жарқырап көріне білді. Революцияға дейін Азия жарыстарында ирандық әйелдер тек 5 медаль жеңіп алды, олар жарыстарға қатысу үшін хиджаб киюге мәжбүр  болды.  Қазіргі уақытта әйел спортшылар 130 түрлі отандық және халықаралық спорт алаңдарында және әртүрлі салалардағы 200-ге жуық медаль ирандық әйелдерге тиесілі. 

19  жыл бойы Иран футбол федерациясында жағажай футболы комитетінің басшысы қызметін үздіксіз басқарған Прия Шахриари ФИФА штаб-пәтеріне ирандық бірінші әйел менеджер ретінде кірді.                                                                                                                                                  Осы оқиғалардан басқа, әйелдердің ерекше мүмкіндіктеріне назар аудара  отырып, қоғамда әйелдердің қатысуының тиімділігі маңызды. Бірақ Батыс, әсіресе феминистік институттар бұл әсерді әйелдің сыртқы келбетінде ғана қарастырады.  Сондықтан жеке бостандықтарға қарамастан, Батыста әйел тек сыртқы аспектіден қарастырылды, батыстық  әйелді еркін деп атайтын көзқарас, ол оны тұтынудың, макияждың, ерлер алдында өзін көрсетудің және ерлер типі мен ерлер жынысы үшін жыныстық толқудың құралына айналдырды. Батыстағы феминизмді сынаушылардың бірі, доктор Тони Грант былай дейді: «Бүгінгі күні  әйелдер тәуелсіз сияқты.  Бірақ эмоционалды түрде олар көбінесе аналары мен әжелеріне қарағанда мұқтаж, сенімсіз және тұрақсыз, жалғыз және дәрменсіз.                                                           

Енді ирандық әйелдің өз моделін батыс үлгісімен ауыстыруы ұтымды ма? Әйелдерді капиталистер мен саясаткерлер экономикалық және саяси құрал ретінде пайдаланатын жерде олар неліктен бостандық, хиджаб жағдайы және Ирандағы ерлер мен әйелдердің жалпы тең құқықтары туралы неге алаңдауы керек?