Раск қанды оқиғасы және оның артындағы мақсаттар

Желтоқсанның 15, жұма күні лаңкестер Раск қаласындағы полиция штабына шабуыл жасап, өкінішке орай ИИР-ның бірқатар полиция күштері шәһид болды.

Жұма күні (15 желтоқсан) таңертең бір топ лаңкес Иранның оңтүстік-шығысындағы Систан мен Белуджистан облысының Раск қаласындағы полиция штабына шабуыл жасады. Бұл лаңкестік әрекетте 12 полиция қызметкері мен Раск қалалық полиция басқармасының кезекші сарбаздары шәһид болып, бірнешеуі жараланды.

Осы лаңкестік оқиғадан көп ұзамай бұл шабуылды  «Джейш ул-Зұлм» лаңкестік тобы өз мойнына алды. Аталмыш топ мәлімдеме  жариялаумен оның күштері таңғы екіде Раск қаласындағы  Иран полициясының қолбасшылығы штаб-пәтеріне басып кіргенін хабарлады. Лаңкестік әрекеттен және 12 полиция күштерінің шәһид болуынан кейін сенбі күні Иранның Систан және Белуджистан облысында халықты аза тұту жарияланды. Раиси Раск қаласының полиция штабына жасалған лаңкестік әрекеттен кейін Иран халқына және әрекетте жақындарынан айырылған шәһидтердің отбасыларына қайғырып көңіл айтты. Ибрахим Раиси қауіпсіздік және құқық қорғау күштерінен осы жантүршігерлік қылмысты жасағандар мен жетекшілерді тез арада анықтауды сұрады. Иранның Ішкі істер министрі сенбі күні Раск қаласындағы лаңкестік әрекетте шәһидтермен қоштасу рәсімінде: «Бұл қымбатты жастар жер бетіндегі ең қатыгез адамдар тарапынан шәһид болды. Лаңкестік топтар мен қарсыластар сыналғандарды сынау қате екенін білуі керек, бұл революция ел қорғанысында көптеген шәһидтерді ұсынды және бұл бағытта тұрақты»,- деді.

Бұл Иранның шығыс шекараларында полиция күштері мен Систан мен Белуджистан тұрғындарына жасалған шабуылдарды бірінші рет емес. Бұған дейін әртүрлі лаңкестік топтар, соның ішінде «Джейш әл-Зұлм» тобы Систан мен Белуджистанда қарапайым халық пен полиция күштеріне шабуыл жасап, бірқатар Иран азаматтарын өлтірген болатын.

Дегенмен, қазіргі жағдайда осындай қанды шабуылдың куәсі болып, халықаралық және аймақтық жағдайларды ескере отырып, бұл шабуылдың астарында тұрған мақсаттар мен факторларды бірнеше аспектіден бағалауға болады.

Біріншіден, Американың санкцияларының максималды қысымының сәтсіздігінен кейін ИИР ең жоғары қауіпсіздік қысымына сәйкес Иранды қысымға түсіру. Бұл қозғалыстарда АҚШ, Ұлыбритания және Израиль арасында кең ауқымды ынтымақтастық бар және олар Иранның шығыс, оңтүстік және батыс шекаралық аймақтарын өздерінің тыңшылық және әскери әрекеттерінің орталығына айналдырды, осылайша олар бұл аймақтардың, әсіресе Систан мен Белуджистан облысының қауіпсіздігін бұзуы мүмкін. Иран осыған байланысты осы уақытқа дейін көптеген тыңшылар мен лаңкестерді тұтқындап, оларды  әрекеттері үшін жазалады. Жақында Систан мен Белуджистанда шетелдік қызметтермен, соның ішінде Моссадпен байланысы үшін сотталып, өлім үкімі орындалды. Өткен айда осы барлаушылардың тағы бір бөлігі «Джейш әл-Зұлм» лаңкестік тобымен ынтымақтастық жасағаны үшін өлім жазасына кесілді. Бұл адамдар Революциялық сотпен «Джейш әл-Зұлм» тобының мүшесі, Захедан қаласының 12 полиция бөлімшесін жарылыс лаңкестік актісіне қатысу, бірнеше полиция қызметкерінің жаралануына және халықты қиратуға әкеп соқтырған полиция патрульдік көлігінің жолында бомбаны жару террористік актісіне қатысуы, қоғамдық және мемлекеттік мүлікті жою және бомба жасауға арналған құрал-жабдықтарды контрабандалық жолмен тасымалдауы үшін өлім жазасына кесілді.

Бұл лаңкестік әрекеттің екінші мақсаты – Ислам әлемінің және әсіресе Иран Ислам Республикасының көршілерімен, соның ішінде шығыстағы көршілерімен үйлесімділігін бұзу. ИИР-ның 13-ші үкіметінің басым бағыттарының бірі көршілес елдермен, соның ішінде Иран - Пәкістан достық қарым-қатынастарды нығайту және сауда және әскери ынтымақтастықты дамыту болып табылады. Соңғы айларда біз Иранның Ауғанстан және Пәкістанмен қарым-қатынасында бұрын-соңды болмаған дамуды байқадық. Иран Ислам Республикасының Ауғанстанмен және Пәкістанмен экономикалық, сауда, мәдени және әскери делегацияларының жиі алмасуы және сапарлары, соның ішінде Пәкістан мен Иранның шекаралық биліктерінің қауіпсіздік кездесулері, олардың үйлестірілуі, бірнеше шекаралық базарлардың құрылуы және соның нәтижесінде Иранның осы екі елмен шекарасында да, Систан мен Белуджистан облысында да салыстырмалы тұрақтылық аймақтағы елдердің дұшпандары оңайлықпен шыдайтын нәрсе емес. Соның салдарынан мұндай шабуылдар елдердің билігінің бір-біріне деген күдігін арттырып, олардың арасында түсініспеушілік тудыруға тырысады.

Үшіншілен, Иранның Систан мен Белуджистан облысында шиіт пен сүннит, белудж және белуж еместер арасында діни және этникалық айырмашылықтар тудыру. Бір жағынан, «Джейш Зұлм» сияқты лаңкестік топтар өздерін жалған түрде белудж халқының өкілдеріміз деп таныстырып, олардың құқықтары туралы айтады, бірақ өз шабуылдарында жазықсыз адамдарды өлтіреді. Басқа жағынан, дұшпандардың құралы болған кейбір этникалық немесе діни қайраткерлер екі жақты және мағыналы сөздерімен Систан мен Белуджистандағы діни және этникалық қайшылықтарды ушықтыруға тырысады. Бірақ бұл аймақтардың халқы мен билігінің қырағылығымен олардың арам пиғылының жолы кесілді. ара-тұра осындай қанды шабуылдармен уын төгіп, сәтсіз мақсаттарына жетуге тырысады. Олар осындай қанды шабуылдармен сәтсіз мақсаттарына жетуге тырысады. Иранның Ішкі істер министрі таяудағы оқиғаға жауап ретінде сөйлеген сөзінде: "Біздің жауынгерлеріміздің ерік-жігері лаңкестердің бір сәт тыныштыққа ие болуына жол бермейді",- деп, дұшпандардың шиіттер мен сүнниттердің арасына жік салуға тырысқанын айтты.  Бірақ бүгін шиіттер мен сүнниттердің жерлеу рәсіміне бірге қатысқанын және дұшпандардың әрекеттері еш нәтиже бермегенін көруге болады.  Қалай болғанда да, енді бір жағынан, Газа мәселесінде мұсылман халықтары арасында белгілі бір халықтық келісім пайда болды. Басқа жағынан, ИИР мен оның көршілері арасындағы қарым-қатынастар дұрыс жолда және ілгерілеуде. Осыған орай жаулардың арам пиғылдары да қатар өсті. Бұл аймақтағы елдердің мемлекет қайраткерлері мен халқының қырағылығын сақтап, дұшпандардың арам пиғылына алданып қалмауын талап етеді. Сонымен қатар, халықаралық құқық қорғау институттары лаңкестік топтардың мұндай шабуылдары мен әрекеттерін айыптай отырып, халықтарға бейбітшілік, қауіпсіздік пен тыныштық орнатуға міндетті.

БҰҰ баспасөз өкілі   Стефан Дюжаррик  мәлімдеме жасап: «БҰҰ  ИИР-ның Систан және Белуджистан облысындағы полиция штабына жасалған шабуылды айыптады. Хабарларға қарағанда,  кем дегенде 11 адам  қаза тапты, бұл шабуыл қатаң айыпталады және осы шабуылды жасағандарды жазалау қажет",- деді. Сондай-ақ ол осы шабуылды жасағандардың жауапқа тартылу қажеттігін баса айтып, осы шабуыл жасағандардың тезірек жауапқа тартылуын талап етті.