Хазірет Әли (ғ.с.) шәһид болған күн

Соңғы пайғамбар (с.ғ.с.) дүниеден өткеннен кейін 25 жыл өткен соң адамдар ақыры имам Әлиге (ғ.с.) ант беріп, үкіметті оған сеніп тапсырды. Әлиге (ғ.с.) ант беру кейбір адамдар үшін тек айтқан сөз болды, ал жүректерінде басқа нәрсе болды.

Хазірет Әли (ғ.с.) олардың жүректерінде не жасырылғанын жақсы білді және ол үшін кейбір адамдардың ешқашан уәделерін орындамайтыны анық болды. «Мені тастап, басқаны сұраңдар,... бұл іске жүректер, ақыл-ойлар берік болмайды», – дегені де содан болар.   Бірақ халықтың оған ынтамен келгені сонша, ақыры имам Әли (ғ.с.) халифатты қабылдап: «Дәнді жарып, адамды жаратқан Аллаға ант етемін! Егер осында отырғандар мен ынталы адамдар тобының болмағанда, егер Алланың маған жүктеген міндеті және Алланың әр ұлттың ғалымдары мен ғұламаларынан алған шарты болмағанда, залым ашкөздік пен жәбір көргендердің аштығы алдында үнсіздік сақталмағанда, халифат түйесінің тізгінін оның арқасына лақтырып, жіберетін едім»,- деді.

Имам Әли (ғ.с.) халифатты қабылдаған кезде оның үкімет орталығын Мәдинадан Куфаға көшіруіне көп уақыт кетпеді және өзі Куфаға қоныстанды. Имамға ант беру үшін Куфаға әртүрлі елдерден, қалалардан және тайпалардан адамдар кірді. Олардың ішінде Йеменнен Куфаға жеткен бір топ болды. Йемен халқы атынан имамға биат беруге және әрине оның жұмысын атқаруға көмектесуге тиісті он адамнан тұратын топ.

Йемен билеушісі оларды мыңдаған адамдардың арасынан таңдап алды. Олар өз халқына жақсылықпен, тақуалықпен танымал болған. Осы он адам Пайғамбардың қызметіне келгенде бірі хазірет Әлидің (ғ.с.) қасиетін ұлықтай бастады. Имам Әли (ғ.с.) оның атын естіген бойда: «Инна лилляхи ва инна иляйхи раджиун», - деді. Имамның бұл сөзіне жиналғандардың бәрі таң қалды, бірақ ешкім ештеңе айтпады. Ақырында барлығы, соның ішінде Ибн Мулджам да имамға бият етті, сосын барлығын босатады, бірақ Ибн Мулджам есікке жеткенде, оны қайта шақырып: «Кел, тағы да бият ет» деді. Бұл үш рет қайталанды. Ибн Мулджам: «Мен үш рет ант бердім, мен өз уәдемде адалмын, берікпін, бірақ сіз бәріне биятың бір рет айтқандарына қанағаттандыңыз, бірақ сенбейтіндей менің бір рет бият еткенімді жеткілікті деп санамадыңыз»,- деді. Хазірет: «Үшеуіңді де бұзасың, менің сақалымды қаныма бояйсың», – деді. Ибн Мулджам таңырқап қалды. Ол көңілсіз қолдарын созып: «Егер бұл мәселеден хабардар болсаңыз, басыңызға қылыш көтеретін қолым болмас үшін менің мына екі қолымды шауып тастаңыз», - деді.

Бұған жауап ретінде имам «Мен оның өмірін қалаймын, бірақ ол мені өлтіргісі келеді... Аллаға ант етемін, айтқаныңды орындайсың деп ойламаймын» деген тақырыптағы өлең оқыды. Имам осы үкімімен Ибн Мулджамға оның тағдыры туралы баяндады. Бұл Ибн Мулджамға оның іс-әрекетімен тағдырын өзгертуге әлі уақыт бар екенін ескерту еді.

Көп ұзамай екіжүзділік Ислам үкіметінің ішкі соғыстарға тірелуіне себеп болды. Әлиге (ғ.с.) берген биятың байлық пен билік үшін бұзып, онымен соғысқан  Талха  мен  Зубайр  болды. Одан кейін өзін негізінен халифа санайтын Муавияға кезек келді. Ол Әлиге (ғ.с.) ант беруге де, екінші халифадан бері қолында болған Сирия билігінен бас тартуға да дайын емес еді. Имам Әли (ғ.с.) әскері мен Муавиенің әскері бүгінгі Сирияның солтүстігіндегі  Сефеин  деген жерде бір-біріне қарсы тұрды.  

Имам Йеменнен келген он адамның ішінен  Мәлік Аштарды  Муавияның әскеріне жіберді, өйткені оның жүрегі мен тілінің биятының бір екенін және ешқашан уәдесін бұзбайтынын білген. Соғыстың соңғы күндерінің бірінде сұрапыл шайқас жүріп, Муавия  жағдайы өте қиынға соғады. Жұмыстың біткенін көріп, жеңіліске ұшыраған олар айлаға барды, ертеңіне шамиандар бес жүз Құранды найзаның ұшына көтерді. Бірте-бірте имам әскері арасында "дұшпан Құран хикметін қабылдады, олармен соғысуға құқығымыз жоқ" деген сыбыр естілді. Имам бұл сөзбен үзілді-кесілді келіспей, Муавияның ниеті алдаудан басқа ештеңе емес екенін мәлімдеді... Бұл тарихта имамның серіктері өз имамының бұйрығын орындап, биятын бұзбайтын тарихтың сын кезі еді... Бірақ жиырма мың сарбаз өз беяттарын ұмытып, имамға келді. Олар имамды өзінікінен гөрі олардың шешімін артық көріп, үкімді қабылдауға мәжбүрледі. Осы 20 000 адамның бірі имамның алдында антын бұзбауды ескерткен адам болды. Ол Ибн Мулджам Моради еді.

Мәлік Аштар жеңістің бір адымынан оралды және төреліктің нәтижесі Муавияның кеңесшісі Амр әл-Астың айламен халифатты Муавияға тапсыруы болды. Найзаның басына   Құранды көтеру алдаудан басқа ештеңе емес екенін енді бәрі түсінді. Бірақ Имам Әлидің (ғ.с.) бір топ сарбаздары наразылық танытып, өз істеріне өкінудің орнына имамды айыптады. Екінші рет имамға мойынсұнуға мән бермей, Әлидің (ғ.с.) әскерін тоғыз мың адам кетті. Кейіннен бұл адамдар «хауариж» деген атқа ие болған және олардың бірі имам бұрын үш рет бият алған  Ибн Мулlжам Моради  болды.  Әлидің дұшпандарының барлығы екіжүзділер еді. Олардың кейбіреулері өздерінің жүректерінде жасырған сөздерінің басқа екенін білді, олар өздерінің екіжүзділігін және шындықты білсе де, оны жасырды, бірақ кейбіреулері екіжүзділіктен зардап шекті, тіпті одан хабарсыз болды. Ибн Мулджам сырт көзге Құранды оқыған және Құранның ұстазы  көрінді, бірақ оның ешбір ілімін түсінбегені рас. Сырт келбеті тақуа болғанымен, іштей Құранның ақиқатын түсінбейтін надандық пен ақымақтық жүрегіне толып кетті.

Хауаридждердің көп бөлігі имамның сөзімен ақиқатты тауып, имамға қарсы шығуды қойды, бірақ олардың біразы әлі де сөйлеп тұрған Құран хазірет Әли (ғ.с.) алдында тұрып, дұрыс емес істерін жалғастырды. Бұл адамдардың барлығы  Нахруван соғысында қаза тапты және олардың тек тоғызы ғана өлімнен аман қалды. Осы тоғыз адамның үшеуі надандық шыңында Муавия, Амр Ос және Әлиді (ғ.с.)  теңестіріп, оларды мұсылмандардың адасуының себебі деп санады. Олар бұл үш адамды бір уақытта өлтіруді ұйғарды, ал Ибн Мулджам имам Әлиді (ғ.с.) өлтіруге өз еркімен кіріседі. Бұл жолы ол антын бұзып қана қоймай, имам болжағандай, Алланың ең жақсы жаратылысын өлтірмек болды. Олардың немқұрайлылығы мен надандығы соншалық, Құран аяттары түсірілген адамның Әли (ғ.с.) екенін ұмытып кетті. Алла мен Пайғамбардың (с.ғ.с.) ең сүйіктісі, ардақтысы болған сол кісі оның жүзіне қарауды ғибадат санаған.

Ибн Мулжам Пайғамбардың мына сөзін ұмытқан еді: «Уа, Әли! Кім сені өлтірсе, мені өлтірді, ал кім сені дұшпан тұтса, мені жау қылады, ал кім сені қарғаса, мені қарғады. Өйткені сен жаным сияқтысың. Сенің рухың менің жанымнан... Алла Тағала мені де, сені де жаратып, мені пайғамбар, сені имам етіп сайлады. Кім сенің имамыңды жоққа шығарса, менің пайғамбарлығымды теріске шығарғаны. Сен менің қамқоршым, бала-шағамның әкесі, қызымның жұбайы, үмметімнің мұрагерісің, ал мен тірі кезімде және өлгеннен кейін сенің әмірің – менің әмірім, сенің тыйымың – менің тыйымым. Мені пайғамбарлық етуді уахи еткен және мені жаратылыстың ең жақсысы еткен Аллаға ант етемін, сен Раббысының жаратылыстағы билігі және сырларындағы аманаты және құлдары үстіндегі мұрагерісің».

Ибн Мулджам Куфаға барып, туыстарының бірінің үйінде қалады және осы уақыт ішінде әкесі мен ағасы Нахруан соғысында қаза тапқан бір қызға ғашық болады. Ибн Мулджам қызға тұрмысқа шығуға ұсыныс жасайды, жүрегінде Жүрегінде Әлиге (ғ.с.) деген өшпенділік көп болған  Қатам хазіреттің қанын мәһрі етті және Ибн Мулджамға көмектесу үшін   бірнеше туысын бірге жіберді. Ақыры, қасиетті Рамазан айының 19-шы түні келіп, Ибн Мулджам төсекте жатып, Аллаға зәру болудың орнына, шараптан мас болып үйінде ұйықтап жатыр. Сəттер бірінен соң бірі өтіп, Ибн Мулджам тағдырына жақындай берді. Ақыры Ибн Мулджам мен оның серіктері мешітке жетіп, қылыштарын жасырмақ болып, бір бұрышқа отырып, бірте-бірте ұйықтап кетеді.

Түн өтіп, таң ататын уақыт жақындады. Әли (ғ.с.) түні бойы Тәңіріне құлшылық етті. Ол бөлмеден шығып, аспанға қарап: «Аллаға ант етемін, мен өтірік айтпаймын және маған өтірік айтқан жоқ. Міне, маған шәһид болуға уәде етілген түн»,- деді. Хазірет Әли (ғ.с.) таң ата қадам-қадам мешітке барып, азан шақырып, ұйықтап жатқандарды оятуға кірісті. Ибн Мулджамға жеткенде оның етбетімен ұйықтап жатқанын көріп, оны оятып: «Бұлай ұйықтама, шайтанның жатысы»- деді.

Қағбаның жалғыз тумасы, алғашқы мұсылман және пайғамбарға сенген  алғашқы адам,  Құран жазушы, мүміндердің басшысы және Алланың құзырындағы халифа Әли (ғ.с.) михрабта намаз оқуға тұрды. Оның артынан мүміндер сап түзеп тұрды.. Алғашқы сәждеден басын көтергенде, өшпенділік пен надандық қылыш басын жарып, сақалы қанға боялып: «Қағбаның Құдайымен ант етемін, мен құтқарылдым»,- деген дауыс етілді. Иә, Әли (ғ.с.) ойлаған жалғыз нәрсе құтқарылу болды. Өзіне де, өзгеге де, тіпті өлтірушіге де қалаған жақсылығы. Осыдан бірнеше жыл бұрын Пайғамбар (с.ғ.с.) Әлиге (ғ.с.) шәһид болғанын хабарлағанда, Әлидің (ғ.с.) көкейінде: «Ол кезде мен ақ ниеттімін бе? Мен өлген сәтте Құдайыма жақсы құл боламын ба?» деген сұрақ қана болды. Пайғамбар (с.ғ.с.) оған өмірінің соңғы сәтіне дейін дінінің сақтайтыны туралы айтқан... Әли (ғ.с.) жылдар бойы бірде соғысып, бірде үндемей, бірде жақындарынан айырылып, қайғыға батып, қол жеткізуге тырысқан, құтқарылу осы.

Ғұлама, Пайғамбардың інісі әрі мұрагері әрі Алланың алғашқы таңдаулы қамқоршысы хазірет Әлидің (ғ.с.)  шәһид болуына байланысты баршаңызға көңіл айтамызү