Мүбәһеле күні

Ислам пайғамбарының Нәжран делегациясымен болған Мүбәһеле оқиғасы жиі айтылған мәлімдемелерге қарағанда, хижридің 10-шы жылының зилхаджа айының 24-і күні болған Ислам тарихындағы қызықты, таң қалдыратын және әсерлі оқиғалардың бірі болып табылады.

Мүбәһеле қиссасы мен осыған байланысты түскен аят Ислам тарихында Пайғамбар әулетінің ең үлкен құрметі мен қасиетінің құжаты болды. Өйткені Мүбәһеле аятының ерекше сөздері бұл оқиғада Пайғамбардың жақындарының жоғары мақамын көрсетеді. Бұл аятта Хасан (ғ.с.) мен Хұсейнді (ғ.с.) Пайғамбардың балалары, Фатиманы (ғ.с.) әулетінен жалғыз әйел деп атаумен қатар, Әлидің (ғ.с.) тұлғасын  Пайғамбардың жаны деп есептеді. Адамның рухани және ізгілік жағынан ұлы Алла оны Пайғамбардың жаны мен рухы деп атайтын дәрежеге жететін асқан қасиет бар. Исламның басында болған бұл әдемі де әсерлі оқиғаны баяндамас бұрын, Мүбәһеле туралы аз-кем сөз қозғау қажет.

Мүбәһеле нені білдіреді? Мүбәһеле, былайша айтқанда,  пікірталас нәтижесіз болғаннан кейін қарсылас пен дұшпанға қарғыс пен жаза түсуін сұрау дегенді білдіреді және сенім мен дін мәселесін дәлелдеу үшін екі жақ бір-бірінің алдына тұрып, өтірікшіге қарғыс пен жаза беруін Алладан сұрайды. Бұл дәстүр кейбір адамзат қоғамдарында, әсіресе семит тайпаларында бұрыннан бар.

Ислам пайғамбарының Наджран тобымен болған Мүбәһеле оқиғасы жиі айтылған мәлімдемелерге қарағанда, хижридің 10-шы жылының зилхаджа айының 24-і күні болған Ислам тарихындағы қызықты, таң қалдыратын және әсерлі оқиғалардың бірі болып табылады.

Наджран – Хиджаз мен Йемен арасында орналасқан Араб түбегіндегі шекаралас қала және исламға дейінгі дәуірде мұнда христиандардың көп халқы өмір сүрген. Исламның пайда болуының басында бұл нүкте Хиджаздың жалғыз христиан аймағы болды, олар өздерінің даналығы мен тазалығының арқасында пұтқа табынушылықты тастап, христиандықты таңдады.

Ислам пайғамбары басқа елдер мен үкіметтерді Исламға шақырып жатқанда, бір мезгілде Наджран епископы  Әбу Харасаге хат жазып, сол хат арқылы Наджран тұрғындарын Исламға шақырады.

Пайғамбардың өкілдері Наджранға келіп, Пайғамбардың хатын Наджран епископына берді. Ол хатты мұқият оқып шығып, шешім қабылдау үшін маңызды діни және дінсіз тұлғаларды жиналысқа шақырды. Кеңесшілер арасында ақыл-парасатымен, әдептілігімен, шеберлігімен көзге түскен  Шархбил  болған. Епископқа жауап ретінде ол: «Менің діни мәселелердегі білімім өте аз. Сондықтан пікір айтуға құқығым жоқ. Егер сіз менімен басқа тақырыпқа кеңескенде, мен сізге шешім  жолдарын айтар едім. Бірақ мен бір нәрсені атап өтуім керек, ол: бір күні пайғамбарлық қызмет Исхақ ұрпағынан Исмаил ұрпақтарына өтетінін дін басшыларымыздан бірнеше рет естідік. Исмаилдің ұрпағы Мұхаммедтің уәде етілген пайғамбар болуы екіталай емес», - деді.

Кеңес Пайғамбарымыз Мұхаммедпен (с.ғ.с.) жақын араласу және оның пайғамбарлық себептерін зерттеу үшін Наджран тобы ретінде Мәдинаға бір топтың баруын шешті. Наджранның  ең жақсы және ең дана адамдарынан алпыс адам таңдалды, олардың арасында үш діни жетекші болды.

Түстен кейін делегация мешітке кіріп, сәнді жібек киім киіп, қолдарына алтын жүзік, мойындарына крест тағып Пайғамбарымызға сәлем берді. Бірақ олардың мешіттегі орынсыз киімдері Пайғамбарды ренжітті. Олар Пайғамбардың ренжігенін түсініп, мешіттен шығып, әшекейсіз, қарапайым киіммен Пайғамбардың алдына оралып, сәлем берді. Пайғамбар ерекше құрметпен олардың сәлемі мен әкелген сыйлықтарының бір бөлігін   қабылдады.

Исламның пайғамбары хазірет Мұхаммад (с.ғ.с.) оларға: «Мен сендерді таухидке және бір Аллаға құлшылық етіп, Оған ғана бойұсынуға шақырамын»,- деп, сосын оларға Құран аяттарын оқыды.

Наджран өкілдері: «Егер Ислам дүниенің жалғыз Тәңіріне сену дегенді білдірсе, біз оған иман келтіріп, ахкамын орындаймыз»,- деді.

Хазірет Мұхаммад (с.ғ.с.): «Исламның белгілері бар және сіздің кейбір әрекеттеріңіз шынайы Исламды қабылдамағаныңызды көрсетеді. Сіз «крестке» табынып, шошқа етін жеуден қашпайсыз және Құдайдың перзенті екеніңізге сенесіздер»,- деді.

Наджран өкілдері: «Біз Исаны (ғ.с.)  Құдай деп санаймыз, өйткені ол өлгендерді тірілтіп, науқастарды сауықтырды және балшықтан құс жасап, оны ұшырды, бұл әрекеттердің барлығы оның Құдай екенін көрсетеді!»

Пайғамбар: «Жоқ! Ол – Алланың құлы және жаратылысы, Алла оны Мәриямның құрсағына орналастырған және оған осы күш пен қабілет берген».

Наджран өкілдерінің бірі былай деп жауап берді: «Иә, ол Құдайдың ұлы, өйткені анасы Мәриям оны ешкімге үйленбей дүниеге әкелді. Демек, оның әкесі дүниенің құдайы».

Осы кезде Жәбірейіл (ғ.с.) түсіп, Пайғамбарға оларға былай айт деді: «Исаның жағдайы өзінің шексіз құдіретімен, әкесі мен шешесі болмай, топырақтан жаратқан Адам атаның жағдайына ұқсайды, ал әкесінің жоқтығы оның Алланың ұлы екеніне дәлел болса, Адам ата анағұрлым лайықтырақ. Өйткені оның әкесі де, анасы да жоқ!»

Наджран өкілдері: «Сіздің келіссөздеріңіз бізді сендіре алмайды. Бір жол бар – белгілі бір уақытта бір-біріне шапағат етіп, өтірікшіге қарғыс айтып, Алладан өтірікшіні құртуын сұрау». 

Осы кезде уахи елшісі қайтадан түсіп, «Мүбәһеле» аятын келтіріп, Пайғамбарға өзімен айтысқандар және хақиқатқа мойынсұнбағандармен күресуді тапсырды. Яғни Мүбәһеле етуді.

Олардың барлығы ертеңге Мүбәһелеге дайындалады деп келісілді.

Уақыт келді. Бұған дейін Пайғамбар мен Наджран тобы Мүбәһеле рәсімін Мәдина қаласының сыртындағы шөл даланың шетіндегі бір жерде өткізуге келіскен болатын.

Пайғамбар (с.ғ.с.) осы тарихи оқиғаға қатысу үшін мұсылмандары мен туыстарының арасынан төрт адамды ғана таңдады. Бұл төрт адам Әли бин Әбиталиб (ғ.с.), қызы Фатима (ғ.с.) және олардың балалары Хасан мен Хусейн (ғ.с.) болды. Өйткені күллі мұсылмандардың ішінде осы төрт адамның иманынан асқан таза адам, иман күшті болған жоқ. Пайғамбар Хусейнді (ғ.с.) құшағында және Хасанның (ғ.с.) қолынан ұстап, Фатима (ғ.с.) соңынан еріп, Әли бин Әбиталиб (ғ.с.) оның артынан келе жатты. Олар уақытында келді. Пайғамбар   Мүбаһеле  алаңына кірер алдында сахабаларына: «Мен дұға еткен сайын, Әумин деп дұғамды қолдаңдар», - деді.

Наджран тобының басшылары Пайғамбармен кездеспес бұрын бір-біріне: «Мұхаммад (с.ғ.с.) өзінің офицерлері мен сарбаздарын Мүбахеле алаңына әкеліп, бізге өзінің материалдық даңқы мен көрінетін күшін көрсетті. Олай болмаса, ол өз пайғамбарлығына сенбейді. Бірақ Мүбахеле алаңына балалары мен жақындарымен  келсе, Пайғамбардың шыншылдығы және өзіне деген сенімі соншалық, ол өзін  ғана құрдымға жіберуге емес, батылдықпен өзінің ең қымбатты, ең жақын адамдарын да жойылуға дайын екендігі анық",- деді.

Наджран тобы басшылары әңгімесін айтып отырған кезде, қасында төрт адам ерген Пайғамбардың нұрлы жүзі көрінді. Барлығы бір-бірінің бетіне таңырқай қарады, өйткені Пайғамбар өзінің  бейкүнә бауырларын, жалғыз қызы мен естелігін Мүбахеле алаңына ертіп келді. Олар таң қалды. Олар Пайғамбардың шақыруы мен дұғасына нық сенетінін, әйтпесе жан жақындарын көктегі апат пен илаһи азапқа ұшыратпайтынын түсінді.

Наджран епископы: «Мен қолдарын дұға етіп көтеріп, Құдайдан ең үлкен тауларды алып тастауын сұраса, таулар бірден жойылатын адамдарды көріп тұрмын. Сондықтан бұл нұрлы жүздермен және осы ізгі адамдармен Мүбаһеле ету ешқашан дұрыс емес. Өйткені бәріміздің жойылуымыз екіталай емес және азаптың ауқымы кеңейіп, дүниедегі барлық христиандарды алуы мүмкін және жер бетінде бірде-бір христиан қалмауы мүмкін!» - деді.

Жағдайды көргеннен кейін Наджран тобы кеңесіп, олар ешқашан Мүбаһелеге қатыспауды шешті және ислам үкіметі олардың өмірі мен мүлкін қорғау үшін жыл сайын «жизия», яғни жыл сайынғы салық ретінде бір соманы төлеуге келісті.   

Пайғамбар ризалығын білдірді және олар жыл сайын аз мөлшерде төлеп, Ислам үкіметінің жеңілдіктерін пайдаланады деп шешілді. Сонда Пайғамбарымыз: «Мүбаһелеге қатысқанда, Наджран халқының өкілдерінің басына ауыр азап жауар еді», - деді.