Иран мен Сауд Арабиясы арасындағы қарым-қатынастың жақсаруы уақытша ма?
ParsToday - 2016 жылдан бері дипломатиялық қарым-қатынастары үзілген Иран Ислам Республикасы мен Сауд Арабиясы 2023 жылдың 10 наурызында Ирак пен Оман ұйымдастырған екі жылдық келіссөздер және Бейжіңде екі елдің ұлттық қауіпсіздік мекемелерінің шенеуніктері арасындағы бірнеше күндік кездесулер мен келіссөздерден кейін Теһран мен Эр-Риядтың қарым-қатынастарын қалыпқа келтіруге келіскенін жариялады.
Иран мен Сауд Арабиясы арасындағы қарым-қатынастар 2023 жылдың наурыз айынан бастап жаңа дәуірге аяқ басты және екі ел 7 жылдық шиеленістерден кейін екіжақты қарым-қатынастарды дамыту бағытында қадамдар жасады.
Теһран мен Эр-Риядтың екіжақты қарым-қатынастарды дамытуға бел байлауының бір белгісі – тараптардың дипломатиялық сапарлары мен Иран мен Сауд Арабиясының саяси қайраткерлерінің Эр-Рияд пен Теһранға сапар шегуі, кездесіп, аймақтық өзгерістер мен екіжақты қарым-қатынастарды талқылауы.
Осыған байланысты Үндістанның «Nazar Research Foundation» сараптама орталығы Теһран мен Эр-Рияд арасындағы қарым-қатынастардың дамуын аймақтағы ең маңызды үрдістердің бірі деп санап, Иран мен Сауд Арабиясы арасындағы қарым-қатынастар қысқа мерзімді тактика болу үшін тым күрделі деп санайды.
ParsToday агенттігінің IRNA-ға сілтеме жасап хабарлауынша, Үндістанның «Nazar Research Foundation» сараптамалық орталығының Таяу Шығыс департаментінің директоры Абдулазиз әл-Кашиан өз баяндамасында: «Таяу Шығыс аймағы 2025 жылдың басынан бері көптеген қиындықтарға тап болды. Газа соғысының зардаптары бүкіл аймақта сезіліп, Израильдің әскери шабуылдары нәтижесінде Ливан үлкен шығынға ұшырады»,- деп жазды.
Сирия Башар Асадтан кейін жаңа дәуірге аяқ басты, бұл кезең Трамп үкіметінің билікке келуімен халықаралық және аймақтық өзгерістер жаһандық теңдіктерге одан да көп әсер етеді.
ИИР Палестина қарсыласуын қолдауы Иранды Америка Құрама Штаттары мен Израиль режиміне қауіп-қатер ретінде көрсетті, ал Трамп үкіметі Иранға қарсы «максималды қысым» науқаны қалаған нәтижелерді бере алмайтынын мойындады.
Осы тұрғыда Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяху мен АҚШ президенті Дональд Трамптың Иранға қарсы ұстанымдары Сауд Арабиясының егемендігіне алаңдаушылық туғызды, Эр-Рияд мұны ескеруге мәжбүр болады. Сауд Арабиясы Вашингтон, Тель-Авив және Тегеран арасындағы шиеленістерге араласқысы келмейді.
Бұл үш жақты шиеленіс Сауд Арабиясының Иранмен қарым-қатынасына ғана емес, Парсы шығанағы ынтымақтастық кеңесінің Иранмен қарым-қатынасына да әсер етіп, бұл қарым-қатынастардың құрылымына үлкен қысым жасайды. Сөзсіз, Трамп үкіметінің 2025 жылғы аймақтық саясаты оның 2017 жылғы саясаттарынан өзгеше болады.
Шын мәнінде, Трамп билікке келді және тікелей әскери әрекеттің орнына Иранға қарсы тұрудың басқа стратегияларын ұстануда және екі тарап арасындағы келісімге келу мүмкіндігіне бағытталған қоғамдық пікір жағдайында Парсы шығанағы ынтымақтастық кеңесі мен Иран бұл сынақтан өтуі керек.
Сауд Арабиясы-Йемен соғысы 2022 жылы әлі де нәзік болып қала берді. Иран мен Сауд Арабиясы арасындағы тығыз қарым-қатынас Сауд Арабиясы мен Йемен арасындағы келіссөздерге әкеледі деген үміттерге қарамастан, қақтығыстардың жалғасуының белгілері бар. Алайда Сауд Арабиясы мен Парсы шығанағы ынтымақтастық кеңесі елдерінің Йеменмен соғысының жалғасуы аймақтық интеграциялық үдерісті одан әрі қиындату мүмкіндігін тудыруы мүмкін.
Газадағы соғысқа қатысты Парсы шығанағы ынтымақтастық кеңесі мен Иран ортақ тіл таба алды, Йемендегі жағдай да осындай мүмкіндікке ие.
Жалпы, АҚШ пен оның одақтастарының Эр-Риядқа жасаған қысымына қарамастан және Батыс Азия аймағындағы оқиғаларды ескере отырып, Сауд Арабиясының Иран Ислам Республикасымен ынтымақтастығын кеңейтуі Сауд Арабиясы мен аймақ елдерінің қауіпсіздігіне пайдалы болады.
