Ирандағы Табас оқиғасы қалайша илаһи күш пен американдық үстемдіктің жеңілу символына айналды?
ParsToday - Иран Ислам революциясының тарихында Табас оқиғасы ерекше орын алады, себебі бұл тек сәтсіз әскери операция ғана емес, сонымен қатар өзін жеңілмейтін деп есептеген алпауыт державаның мақтанышы мен үстемдігін басып-жаншуының нақты белгісі.
Табас шөлінің қақ ортасында құмды дауыл Американың алдыңғы қатарлы әскери жоспарларын бұзып қана қоймай, Иран ұлтының қарсыласуы мен ерік-жігерін және Ислам революциясы тарихындағы бетбұрысты, сондай-ақ үстемшілердін күйреуін бейнеледі. ParsToday агенттігінің хабарлауынша, 1980 жылы 25 сәуірде АҚШ бірқатар ұшақтар мен тікұшақтармен Иран жеріне әскери шабуыл жасады. Иран Ислам Республикасын жеңіліске ұшырату аясында түрлі айла-амалдарымен еш нәтижеге жете алмаған АҚШ үкіметі 1979 жылы 4 қарашада америкалық тыңшылық орданы басып алу кезінде қолға түскен тыңшыларын босату үшін күрделі және өте құпия операция бастады.
Америка Құрама Штаттары «Бүркіт тырнағы» операциясын жобалау арқылы Иранның маңызды орталықтарын бомбалаумен қатар, Иран Ислам Республикасы режиміндегі маңызды тұлғаларды өлтіріп, кейін Иранда Америкаға тәуелді үкімет құруды көздеді.
Шөлдің қақ ортасындағы операцияның күйреуі
1970 жылы 25 сәуірде америкалық күштер Иранның әуе кеңістігіне кірді. Бір қарағанда бәрі жоспар бойынша жүріп жатқандай көрінді. Алайда Табаста табиғат оларды құшақ жая қарсы алып, қатты құмды дауыл орын алып, құрал-жабдықтарды, көруді және коммуникацияларды қатты бұзды.
Жіберілген сегіз тікұшақтың: біреуі жарты жолда оралды, екіншісі техникалық ақауға ұшырады, ал үшіншісі боранға ұшырады. Бес тікұшақ қалды (қажеттен аз), операция тоқтатылды. Алайда аймақтан шығып бара жатқанда бір тікұшақ С-130 ұшағымен соқтығысып, үлкен жарылыс болып, сегіз американдық сарбаз қаза тауып, техника қирады. Ақырында қалған күштер үрейленіп шегінді.
Имам Хомейни (р.а.): Құмдар Алланың елшілері болды
Американың операциясының сәтсіздігі туралы хабар Иранға жеткенде, Иранның түкпір-түкпіріндегі адамдар көшеге шықты, Ислам республикасының ұлы негізін қалаушы Имам Хомейни тарихи реакциясында: «Біз құмдарды Алланың елшілері деп санаймыз. Америка ешқандай қателік жасай алмайды»,- деді. Бұл сөйлем ұлттық сенімнің белгісіне айналып, халық Аллаға, бірлікке сүйену арқылы кез келген күшке қарсы тұра алатынына көз жеткізді.
Осы жылдар ішінде Пентагон мен ОББ құпия құжаттары жарияланды, оларға сәйкес: АҚШ Ирандағы отандық тыңшылармен байланыста болды және операцияны қолдау үшін Теһранда көліктер мен жасырыну орындарын қамтамасыз етуі керек еді. Бірақ бұл нақты есептеулердің ешқайсысы табиғи және илаһи күтпеген факторына, құмды дауылға, төтеп бере алмады.
Жаһандық реакция: БАҚ не жазды?
Сол кезде дүние жүзіндегі газеттер мен телеарналар бұл оқиғаны «Шөлде ұлы державаның қорлығы», «Табастағы Картер үшін апат», «Америка Иран құмына бағынды» деген тақырыптармен талдады.
Табас операциясының сәтсіздікке ұшырауы, әсіресе АҚШ президенттік сайлауы қарсаңында сол кездегі президент Джимми Картердің имиджіне ауыр соққы болып, оның сайлаудағы жеңілісі мен Рональд Рейганның жеңіске жетуінің бір факторы болды.
Табас оқиғасы Америка Құрама Штаттарының әскери жеңілісі ғана емес, Иранның саяси әдебиетінде «Америка үстемдігі дәуірінің аяқталуының» символына айналды. Зымырандар да, тікұшақтар да, шпиондық карталар да, озық техника да бір ұлттың шешіміне қарсы тұра алмаған жерде және ақыр соңында, американдықтардың өздері айтқандай, бұл толық апатпен аяқталды.
