Чабахардан Еуразияға дейін; Иран - Орталық Азия саудасының дарбазасы
ParsToday – Иран Чабахар портының стратегиялық орналасуына және оның ауқымды көлік желісіне сүйене отырып, Орталық Азия елдерінің негізгі серіктесіне айналды және осы аймақпен сауда және логистикалық қарым-қатынастарын нығайтып келеді.
Халықаралық қатынастар, қауіпсіздік, экономика және саясат салаларындағы мамандандырылған дереккөз «The Diplomat» мақаласында: «ИИР Масуд Пезешкианның президенттігі тұсында Орталық Азиядағы саясатын айқын түрде күшейтіп жатыр. ParsToday ақпарат агенттігінің хабарлауынша, мақалада: «Иранның кең жол және теміржол желісі елдің Үнді мұхитындағы маңызды порттарымен бірге Орталық Азияның теңізге шыға алмайтын республикаларымен ынтымақтастық үшін стратегиялық артықшылық береді»,- деп атап көрсетті.
Хабарламаға сәйкес, Иранның аймақтық келісімдерінің негізгі бағыты Иранның «Шығысқа қарау» стратегиясына сәйкес келетін сауда байланыстары мен логистикалық инфрақұрылымды дамыту болып табылады.
Орталық Азия елдері сондай-ақ жаңа тұтыну нарықтары мен әлемнің ірі экономикаларына қосылудың тиімді бағыттарын іздеуде. Иранның осы екі артықшылығы бар, бұл оны олар үшін құнды аймақтық серіктес етеді. Бұған қоса, Иранның машина жасау, энергетика, ауыл шаруашылығы, химия өнеркәсібі және фармацевтика салаларында техникалық және ғылыми мүмкіндіктері бар және бірлескен өндіріс үшін инвестициялық инфрақұрылымдар бар.
Иранның оңтүстігіндегі Чабахар порты Орталық Азияның теңізге шыға алмайтын елдері үшін Үнді мұхитына шығатын дарбаза болып табылады.
Иранның кең жол және теміржол желісі оңтүстіктегі негізгі порттармен бірге Орталық Азия елдеріне жаһандық нарықтарға қосылуға мүмкіндік берді. Қытай-Қазақстан-Өзбекстан-Түркіменстан-Иран-Түркия сияқты теміржол дәліздері мен мультимодальды көлік бағыттары Иранды Шығыс пен Батысты байланыстыратын еуразиялық құрлық көпіріне айналдырды.
2023 жылы Иран Ташкенттің «Чабахар келісіміне» қосылу туралы өтінішін қабылдады. Өзбекстан портта арнайы қойма мен терминал салуды жоспарлап отыр. Қазақстан мен Тәжікстан да осындай тәсілді қарастыруда.
Сондай-ақ Иранның жол және порт инфрақұрылымы арқылы Орталық Азиядан Үндістанға көлік дәліздерін ашу жөнінде келіссөздер жүргізілуде, бұл Орталық Азия елдерінің геоэкономикалық мүдделеріне сәйкес келеді.
Иранның аймақпен екіжақты саудасы әлі де шамамен 1,5 миллиард доллар болса да, Өзбекстанмен сауданы 2 миллиард долларға дейін арттыру және Түркіменстанмен 30 пайызға өсу сияқты мақсаттармен кеңейіп келеді. Еуразиялық экономикалық одақпен (ЕАЭО) 2025 жылдың мамырынан бастап кедендік тарифтерді төмендететін еркін сауда келісімі Иран саудасы үшін жаңа мүмкіндіктер ашты.
Сонымен қатар, Үндістан порттарынан Өзбекстан мен Қазақстанға Бандар-Аббас және Чабахар арқылы контейнерлік тасымалдау және Қазақстанның Иранның Шәһид Раджаи портында мамандандырылған терминал салу жоспары Иранның аймақтық транзиттегі рөлінің артып келе жатқанын көрсетеді. Бұл оқиғалар Иранның Қытаймен 34,1 миллиард долларлық шикізаттық емес саудасымен бірге Иранның аймақтық логистикалық және сауда орталығы ретіндегі ұстанымын нығайтады.
