Тель-Авив шәһид еткен ғалым; Шәһид доктор Мұхаммад Мәһди Теһранчидің өміріне шолу

ParsТoday - Мұхаммад Мәһди Теһранчи ядролық ғалым, Шәһид Бехешти университетінің көрнекті профессоры және физика саласындағы ең танымал ирандық ғалымдардың бірі болды.

Мұхаммад Мәһди Теһранчи 2025 жылы 13 маусымда сионистік режимнің Теһрандағы үйіне жасаған шабуылында шәһид болған ирандық ядролық ғалым. ParsToday бұл мақаласы шәһид Теһранчидің өмірбаянына шолу жасайды.

Туған күні және жеке өмірі

Мұхаммад Мәһди Теһранчи 1965 жылы 5 шілдеде Теһранда дүниеге келген. Үйленген, төрт баласы бар. Теһранчи исламдық тағылымдарға, дұғаға және Әһл әл-Бәйтке (Мұхаммад пайғамбардың әулеті)  ерекше көңіл бөлді; өйткені оның сұхбаттары мен мәлімдемелерінде дұға, сенім және жауапкершілікті «құдайлық парыз» ретінде қарастыру тақырыптары бірнеше рет қайталанды. Ол өз сөзімен айтқанда, әрбір табыс пен ашылуды илаһи сый және илаһи рақымдылықтың нәтижесі деп санады. Діни рәсімдерге қатысу,  ұлттық және діни құндылықтарды академиялық дамумен және ғылыми жаңалықтармен біріктіруге ұмтылу оның жеке басының тұрақты қасиеттерінің бірі болды.

Білімі және ғылыми орыны

Бастауыш және орта білімін Теһран мектептерінде аяқтағаннан кейін Иранның Шәһид Бехешти университетіне түсіп, 1988 жылы осы университетті физика бакалавры дәрежесімен бітірді. Магистратурада ол қазіргі физиканың ең маңызды және жаңашыл салаларының бірі болып табылатын қатты дене физикасына ден қойып, 1991 жылы Шахид Бехешти университетінде осы курсты сәтті аяқтады. Одан кейін Теһранчи арнайы білімін толықтыру және ғылыми бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында Ресейге барып, Еуропадағы ең беделді ғылыми орталықтардың бірі Мәскеу физика-техникалық институтының докторантурасына қабылданып, теориялық физика саласында зерттеу жұмыстарын бастады. Ол 1997 жылы теориялық физиканың тереңдетілген тақырыптары бойынша диссертациямен докторлық дәрежесін алды. Ресми білім беру кезеңдерімен қатар, Теһранчи Италияның Триест қаласындағы Абдолсалам халықаралық теориялық физика орталығында (ICTP) құнды оқу мүмкіндігін де өткізді. Бұл орталық халықаралық ғылыми өзара іс-қимылдардың негізгі орталықтарының бірі және теориялық физикадағы әлемнің ең ұлы ақыл-ойларының жиналатын орны болып саналады. Осы кезеңдегі тәжірибе оған арнайы білімінің шекарасын кеңейтуге, жаһандық зерттеу байланыстарының желісін қалыптастыруға және әлемдегі жаңа ғылыми тәсілдермен және заманауи технологиялармен тікелей танысуға мүмкіндік берді.

Мұхаммад Мәһди Теһранчи Иран Мәдени революциясының Жоғарғы Кеңесінде 41-ші дәрежелі толық профессор болып танылды. Бұл дәреже Иранның жоғары білім беру жүйесіндегі ең жоғары профессорлық дәреже болып саналады. Ол сонымен қатар Шәһид Бехешти университетінің құрметті профессоры болды.

Теһранчи беделді халықаралық журналдарда 150-ден астам мақала жариялады, 3000-нан астам ғылыми анықтамалар алды, және оның h-индексі (зерттеушінің әсері мен ғылыми өнімділігін өлшейтін халықаралық стандарт) шамамен 29. Ол сондай-ақ 12 кітап жазды және 8 өнертабысты тіркеді.

Марапаттар мен Құрмет грамоталары

1. 2010 жылы Иранның үлгілі профессоры болып таңдалды

2. Түрлі кезеңдерде Иранның Шәһид Бехешти университетінде үздік зерттеуші атағы берілді

3. Үздік академиялық кітап үшін Алламе Табатабаи сыйлығын алды

4. Иранның мәдени революциясы жоғарғы кеңесінің 41-ші қорының мүшесі (2020 ж.)

5. Иран Президентінің қолынан бірінші дәрежелі академиялық медаль алды (2020 ж.)

Менеджмент тәжірибесі және жауапкершілік

Теһранчи атқарған басқару міндеттерінің ішінде 2012-2016 жылдар аралығында Шәһид Бехешти университетінің ректоры және одан кейін сол университеттің ғылыми-зерттеу және технологиялар жөніндегі вице-президенті болғанын атап өтуге болады.

Ол сондай-ақ 2018 жылдың қараша айында Ислам революциясы жетекшісінің бұйрығымен Ислам Азад университетінің ректоры міндетіне кірісті. Сонымен қатар, Теһранчи мәдени революцияның жоғарғы кеңесінің мүшесі болды.

• Ғылым және технологиялық зерттеулердегі мақсаттылықты сараптау кеңесінің стратегиялық зерттеулер орталығы басшысының кеңесшісі (2016-2025 жж.)
• Мақсаттылығын сараптау кеңесінің стратегиялық зерттеулер орталығының ғылым және технологияларды зерттеу жөніндегі орынбасары (2013–2016)
• Иран-Ресей технологиялық ынтымақтастығы жоғары комиссиясының университетаралық байланыстар комитетінің төрағасы (2014-2025)
• Иранның Ғылым, зерттеулер және технологиялар жоғары кеңесінің Негізгі ғылымдар бойынша мамандандырылған комиссиясының төрағасы (2010-2025)
• Университет баспа орталығының төрағасы (2008-2012)
• Шәһид Бехешти университетінің ғылыми-зерттеу және технологиялар жөніндегі орынбасары (2005-2007)
• Шәһид Бехешти университетінің Фотоника ғылыми орталығының директоры (2007-2013)
• Иран оптика және фотоника қоғамының директорлар кеңесінің мүшесі (2009-2013)
• Оның кейбір міндеттеріне Қорғаныс өнеркәсібі ғылыми-зерттеу және білім беру институтының фотоника бойынша ірі жобасының орындаушысы болды (2003–2004).

Санкциялар

2020 жылдың 18 наурызы АҚШ Мемлекеттік департаменті «Ирандық ядролық ғалымдарға қатысты шектеулер» атты ресми мәлімдеме жасап, елдің бес ядролық ғалымын, оның ішінде доктор Мұхаммад Мәһди Теһранчиді санкциялар тізіміне енгізді.

Шәһид болған күні

2025 жылы 13 маусымда сионистік режимнің Теһранға таң атқан шабуылында Теһранчи өз үйінде нысанаға алынып, әйелімен бірге шәһид болды.