Неліктен Иран мен Ауғанстан арасындағы Доғарун шекарасы гуманитарлық және экономикалық түйінге айналды?

ParsToday - Кабулдағы кенеттен шыққан нұсқау мыңдаған ирандық жүк көліктерін шекара артындағы Доғарун суығында ұстап тұрды; Иран стандартты отынмен қамтамасыз еткенімен, Ислам-Қаладағы зертхананың болмауы және Талибанның саяси ойындары шекарадағы қазіргі мәселені гуманитарлық және экономикалық тұйыққа тіреді.

Доғарун шекарасындағы дағдарыс Кабулдағы кенеттен шыққан нұсқаудан басталды; бұл шешім импорттық отын стандартын кенеттен өзгертіп, мыңдаған ирандық жүк көліктерін күздің қақаған суығында 32 шақырымдық кезекте тұрып қалды. 

Иранның мұнай өңдеу зауыттары күкірті аз дизель отынын өндіруді тез арттырғанымен, зертхананың болмауы және Ислам-Қалада танкерлерді қабылдаудың баяу процесі, солтүстік көршілер тарапынан бәсекелестіктің күрт артуы және Талибанмен дипломатиялық тығырыққа тірелуі бұл шекаралық түйіннің күн сайын ушығып бара жатқан гуманитарлық және экономикалық дағдарысқа айналуына себеп болды. 

Қазір Иранның шығыс шөлінің қақ ортасында 2500 ирандық жүк көлігі шексіз металл қабырға сияқты созылып жатыр. Бұл жүк көліктері 1404 жылдың 10 мурдодынан бастап Доғарун мен Милак шекараларында мәжбүрлі түрде тоқтап тұр. 

Оқиға Кабулдағы кенеттен шыққан нұсқаудан басталды. Бес күн ішінде, алдын ала ескертусіз, жолдағы мыңдаған цистерналар мен жүк көліктерін ескермей, Ауғанстанның Тау-кен және мұнай министрлігі дизель отынының күкірт стандартын 7000 ppm-ден 2000 ppm-ге дейін және бензиннің күкірт стандартын 2 ppm-ге дейін төмендетті, бұл Иранның Ауғанстанға баратын ең ірі экспорттық тас жолын тоқтатты. 

Теһран, Шазанд, Исфахан және басқа да бірнеше мұнай өңдеу зауыттары қазан айының басынан бері Ауғанстан бағыты үшін 10 ppm-ден аз күкіртпен Еуро-5 дизель отынын өндіруді айтарлықтай арттырды, бірақ бұл бәрі емес еді. Негізгі мәселе Ислам-Қала жағында, әлі күнге дейін сенімді зертханалар мен жедел тестілеу жабдықтары жоқ. Талибан агенттері кейде әрбір танкерді екі аптаға дейін ұстап тұрады. 

Күніне 43 жүк көлігінен артық кіруге рұқсат етілмейді, бұл Доғарун шекарасындағы 1100-1200 жүк көлігінің қалыпты сыйымдылығының төрт пайызынан аз.

Сонымен қатар, күзгі суық жаздың 45 градустық аптабының орнын басты, ал аймақтағы түнгі температура 5ºC төмен түседі. Қазіргі уақытта 27 жүргізуші қатты суық тию, тыныс алу жолдарының инфекциялары және ас қорыту проблемаларына байланысты Тайбад және Торбат Джам ауруханаларына жатқызылды. 

Сонымен қатар, аймақтық бәсекелестер де бос отырған жоқ. Түрікменстан мен Өзбекстан жаңа стандартқа сай келетін отынды жеткізу арқылы Ауғанстанның жылдық 3 миллиард долларлық отын мен тауарлар нарығындағы үлесін тез арттырды. Торғонди мен Ақина кеден бекеттері қазір күн сайын жүздеген түрікмен және өзбек танкерлерін ешқандай кідіріссіз қабылдайды. 

Иран шенеуніктері мұны «саяси қолдаумен әділетсіз бәсекелестік» деп атайды, бірақ суық Доғарун шөлінде белгісіздіктен шаршаған жүргізушілер тек бір нәрсені қалайды: Ислам-Қала қақпасының ашылуын. 

Бірнеше ирандық делегацияның Кабулға сапары мен Талибан шенеуніктерінің ауызша уәделеріне қарамастан, Ауғанстан жағында әлі жазбаша хаттама, нақты кесте және жабдықталған зертхана құрылмаған. 

Ақпаратты дереккөздер Талибанның бір уақытта екі мақсатты көздеп отырғанын айтады: Гельманд су келіссөздерінде жеңілдіктерге қол жеткізу және Иранға отын бағасын төмендетуге қысым жасау. 

Сондықтан, 2500 жүк көлігінің 110 күнге тоқтап қалуы тек техникалық нұсқаулықтың нәтижесі ғана емес, керісінше, Ауғанстан тарапының әлсіз инфрақұрылымының, солтүстік көршілерінің жылдам мүмкіндіктерді пайдалануының, дипломатияның баяулығы мен мәселені тез шешуге саяси ерік-жігердің болмауының үйлесімінің нәтижесі. 

Ислам Қала жабдықталғанша немесе жоғары деңгейдегі келісімге қол қойылғанша, бұл 32 шақырымдық металл қабырға шөл даланың суығында қала береді және оның адами және экономикалық шығындары күн өткен сайын ауырлай түседі.