2002 жылы Дженин Палестина лагеріндегі Израиль қылмысына шолу / Америка университеті профессорының бақылаулары

2002 жылдың наурыз айының соңында сионистік армия өзінің аты жаман әрі жеккөрінішті премьер-министрі Ариэль Шаронның бұйрығымен Палестина жеріне орасан зор әскери шабуыл жасады. Бұл шабуыл 1967 жылдан бері осы елдердегі ең үлкен әскери операция болды. Сионистік армия Рамалла, Тулкарм, Калкилья, Наблус, Бетлехем және Дженинге шабуыл жасады.

Мақсат Батыс жағалаудағы маңызды халық орталықтарын бақылау болды. 2002 жылдың 3-17 сәуірі аралығында Израиль армиясы сол кездегі премьер-министр Ариэль Шаронның бұйрығымен Дженин босқындар лагеріне шабуыл жасады.

Израиль армиясының күштері 150 танкі, бронетранспортерлері,  тікұшақтары және F-16 жойғыштарымен, 2 жаяу әскер батальоны,   және 12 броньды бульдозерлерімен лагерьді талқандады. Бұл шайқаста 52 палестиналық шәһид болып, 23 сионистік  сарбаз өлді. БҰҰ-ның Human Rights Watch ұйымының мәліметі бойынша, 52 палестиналық шәһидтердің 22-сі бейбіт тұрғындар.

Amnesty International ұйымының баяндамасында осы қырғын туралы былай  айтылған: "Осы соғыс кезінде лагерьден тыс жерде болған палестиналық тұрғындар, палестиналық және шетелдік журналистер және басқалар бірінен соң бірі шабуылдаған соғыс тікұшақтарынан осы лагерьдің үйлеріне жүздеген зымыран атылғанына куә болды. Дженин босқындар лагеріне оқ атылғанын көру осы әуе шабуылдарының куәгерлерін, соның ішінде әскери сарапшылар мен БАҚ өкілдерін көптеген палестиналықтардың қаза тапқанына сендірді. 4-17 сәуір аралығында босқындар лагері мен оның негізгі ауруханасы айналасындағы тығыз қоршау сыртқы әлемнің лагерь ішінде не болып жатқанын біле алмайтынын анықтайды".

Осы баяндамада Amnesty International басқа жағдайларды да құжаттайды: өлтіру, палестиналықтарды тірі қалқан ретінде пайдалану, тұтқындарды азаптау және қатыгездік, адамгершілікке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын әрекеттер; тамақ пен суға қол жетімділіктің болмауы; медициналық және гуманитарлық көмекке кедергі жасау; мен мүліктің және қалалық инфрақұрылымның жаппай жойылуы.

2002 жылдың көктемінде Адам құқықтары орталығы сол лагерьге жіберілген университет профессоры, саяси белсенді және тәуелсіз журналист Дженнифер Лоуэнштейн өз баяндамасында осы мәселеге және бұқаралық ақпарат құралдарының бұл қырғынға немқұрайлы қарауына тоқталып, былай деп жазды:

"Алғашында баратын жерімді таптым ба, жоқ па білмедім. Менің алдымда қирандының көрінісі болды. Бір қариядан босқындар лагерінің қайда екенін сұрағаным есімде. Ол маған қарап, қолымен қирандыларды көрсетіп  «Лагерь!» деді. Лагерьдің қирауының қаншалықты ауыр екенін сол кезде түсіндім. Мен бір үйілген қоқыстан екінші үйіндіге кезіп, не көріп тұрғанымды көбінде түсінбедім. Жер батпақ болды және адамдар, соның ішінде әйелдер мен балалар, мүлікті құтқаруға, апаттық медициналық топтарға көмектесу үшін құлаған ғимараттардың айналасындағы жолдарды тазартуға және зардап шеккендерді, шәһидтерді табуға тырысты.

Лагерьде өлімнің иісі болды. Мен адамдардың «өлімнің сұмдық иісі» туралы айтқанын естідім, бірақ мен бұған дейін мұндай нәрсені ешқашан бастан өткерген емеспін. Мен көпшіліктен алшақтап, аурухананың артындағы аймаққа қарайтын платформадан көтерілдім. Онда қызметкерлер өлгендерді ақ матаға орап, жерге күннің астына  жатқызды. Осы қатардағы мәйіттердің артында олар аурудың таралуына себеп болмас үшін асығыс қабір қазылған.

Бұл апатқа кінәлілер бульдозерлердің, қару-жарақтардың, бомбалардың не істегенін ешкімнің түсіргенін қаламаса да, мен және бірнеше шетелдік журналистер бұл апаттың зардабын көрдік. Шабуыл жасағандар шетелдіктердің электр, су, азық-түлік және медициналық құрал-жабдықтардың берілмейтінін және ешкімнің кіруіне немесе шығуына рұқсат етілмегенін білуін қаламаған. Олар сарбаздардың отбасылық фотосуреттерді қалай өртеп жібергенін ешкімнің білуін қаламаған. Палестиналықтар ас үйдегі кәстрөлдерге зәр шығарып, дәреттерін шығарған. Балалардың ойыншықтарын жыртып, бәрі біткен соң бір топ күліп, балмұздақ жеді.

Көмек және құтқару ұйымдары қоршауда қалған тұрғындарға көмектесу үшін ешбір гуманитарлық жүк жібере алмады. Лагерь ауруханасы мен ондағы жаралылар туралы ешбір кадр тіркелмеген. Жарылыс болған ғимараттар мен камера алдында көз жасын тыя алмаған комментатордың ешқайсысы түсірілген жоқ. Қорыққаннан аналарына жабысқан балалардың суреті жоқ. Керісінше, сионистермен ынтымақтастық білдірілді. Бұқаралық ақпарат құралдарының алпауыттары басып алыған Құдс пен Тель-Авивке келіп, апатты жасағандармен қол алысып, ынтымақтастығын білдірген кезде бұл шектен шыққан абсурдтық басым болды".

Дженин ұмытылған. Бұл оқиға 20 жыл бұрын болды, содан бері Газада әлдеқайда жан түршігерлік операциялар болды. Сондықтан жаһандық отаршылдыққа қарсы жаппай жаһандық қарсылық есте сақтаудан басталатындықтан, мұндай қайғылы оқиғаларды еске алу қажет болды.

Есте сақтау жаһандық наразылықты ынталандырады және жұмылдырады. Егер бұқаралық ақпарат құралдары өз үкіметтеріне бағыну арқылы билік орталықтарын бақылау міндетін орындай алмаса, олардың сәтсіздіктерін толтыру әрқайсымыздың және адамзаттың жауапкершілігі болады. Ақырында, Дженин - ұмытылған шайқастардың символы. Дженинді немесе кез келген ұмытылған қылмысты еске алу - бұл қарсылықтың бір түрі: өткенге қарсы тұру және қазіргіні өзгерту ерік-жігері. Бұл халықтық болашаққа деген үміттің алғашқы қадамы.