АҚШ пен араб елдері Иранға қарсы коалиция құруда қандай мақсатты көздеуде?
Дональд Трамптың үкіметі кейбір араб елдерінің әріптестігімен Иранға қарсы НАТО-ға ұқсас коалиция құруды мақсат тұтып отыр.
«Wall Street Journal» басылымының мәліметінше, Мысыр, Иордания, Сауд Арабиясы мен БАӘ елдерінен тұратын НАТО-ға ұқсас екіжақты әскери пакт құру АҚШ үкіметінің жаңа шарасы саналады. Әрине АҚШ-тың Иранға қарсы коалиция құру туралы таңдау жолы тың тәсіл емес. Шын мәнінде, Трамп өзінің барлық көзқарастарымен АҚШ-тың бұрынғы саясаттарына арқа сүйеп, Ираннан үркіту сценарийін бұрынғы өзекте қайталап отыр. АҚШ-тың бұрынғы Президенті Барак Обаманың үкіметі де осы мақсатқа қол жеткізу үшін «Ираннан туындайтын қатер» деген жасанды сөзді пайдаланды. Оған дейін Буштың кезінде де АҚШ Иранды «зұлымдық өзегі» тізіміне кіргізген болатын.
Осындай әрекеттердің барлығының мақсатының аймақтық елдердің қауіпсіздігін АҚШ-қа тәуелді ету екендігінде күмән жоқ. Бұл тәуелділік соңғы бірнеше жылда құны 130 млрд долларды құрайтын ұшақтар мен жаңа қару-жарақтарды Парсы шығанағы аймағындағы араб елдеріне сатуға ұласты. Бірақ, Трамп коалиция құрудан басқа да мақсаттарды көздейді. Өйткені, ол қауіпсіздікті коммерциялауды мақсат тұтады. Трамп араб елдеріне, соның ішінде Сауд Арабиясына қауіпсіздікті қаласа, оның құнын төлеуі тиістігін бірнеше рет айтқан болатын. Трамп тура осы қатынасты тіпті Сирияда, былайша айтқанда, қауіпсіз аймақ құру ұсынысында да көрсеткен болатын. Бұл қатынастар Трамптың қару-жарақ сатумен қоса, АҚШ-тың стилімен қауіпсіздікті коммерциялаудан түсетін табысқа да иек артып отырғанын көрсетеді. АҚШ үшін маңызды мәселе ел ішіндегі экономикалық жағдай мен халық ішіндегі алшақтықты қалпына келтіру болып отыр, алайда Трамптың өткен бір айдың ішіндегі тактикалық ұстанымдары тіпті АҚШ-тың аймақтық және халықаралық деңгейдегі қарым-қатынастарындағы алшақтық пен алаңдаушылықтарды күшейтті. Трамптың көзқарасы бойынша, үш негізгі элемент, яғни ДАИШ, Иранның зымырандық қуатынан туындайтын қауіп-қатерлер мен АҚШ-тың басқа елдермен қауіпсіздік саласындағы қарым-қатынасын қайта қарастыру АҚШ-тың аймақ байланыстарының деңгейін белгілейді. Осы негізде Трамп Сауд әулеті мен басқа да аймақтың араб елдерінің назарын аудару үшін Иранға айып тағуды бір жағынан АҚШ-тың ауыр халдегі экономикасына олардың мұнайынан түсетін долларды пайдалану үшін, екінші жағынан АҚШ-тың аймақта өз позициясын сақтап қалу үшін жобалаған жаңа қауіпсіздік бағдарламасында жұмыс бөлінісін айқындау мақсатында сылтау ретінде пайдаланып отыр. Алайда бұл үдерісте АҚШ құдіретінің әлсіреуі және әлемдік басымдықтарда олардың әскери-қауіпсіздік таңдау жолдарының шектеулілігін естен шығармау қажет. Бұл АҚШ-тың Ирак пен Ауғанстанда жұмсаған әскери қаражатынан туындайды. Бұған қарамастан, кейбір ақпарат құралдарының Трамптың сөздерін түсіндіруі бойынша, ол бір сауда маклері сияқты Ираннан үркітуді араб елдерінен баж алу және оларды тайпаралық соғысқа батыру үшін қолданып отыр. Осы тұрғыдан аталмыш коалицияға қатысатын елдер Иранға қарсы коалиция болудан бұрын АҚШ үкіметі тарапынан оларды саяси тұрғыдан өлтіруге бағытталған жаңа қақпанға түсейін деп отыр. Танымал араб жазушысы әрі сарапшысы Абдулбари Атуанның пікірі бойынша, «Коалицияның басты мақсаты Иранға соғыс жариялау емес, «Ираннан туындайтын үлкен қатер» деген жалған уәжді пайдаланып, сүнниттік араб елдерінің басқыншы Израиль режимімен қарым-қатынасын қалыпты жағдайға келтіріп, Трамп тарапынан сайлауалды үгіт-насихаттарында уәде етілген АҚШ-тың инфрақұрылымдық жобаларын қаржымен қамтамасыз ету үшін Парсы шығанағы маңындағы елдердің қалған байлығын талан-таражға салу».
