Pars Today

Тагор Үндістанның тәуелсіздік қозғалысының жақтаушысы болды және шабыт алу үшін Азияның басқа елдеріне қарады. Ол ирандықтардың отаршылдыққа қарсы көзқарасын байқады және бұл оның отбасылық мүдделерімен бірге Иран мен Үндістан арасындағы қарым-қатынастардағы әдемі оқиғаларға негіз болды.

Жазушы және философ ретінде Рабиндранат Тагор Үндістанға ғана емес, бүкіл әлемге үлкен әсер етті. Тагордың Батыспен байланысы, оған әсері туралы көп жазылды. Бірақ оның өмірінің көпке мәлім емес бір қыры - оның Үндістанмен мәдени байланыстары 2500 жылдан астам уақыт бұрын болған Иранмен байланысы.

Рабиндранат Тагорға ирандық мәдениет үлкен әсер етті. Оның философ әкесі Дебендранат Тагор парсы тілін жетік меңгерген және Иранды қатты жақсы көретін. Күнделікті дұғаларында Упанишадтардан оқумен қатар парсы ақыны Хафездің сонеттерін жатқа оқитын. Рабиндранат ирандық ақынмен жастық шағында танысқан.

Тагор парсылардың ежелгі діні зороастризмге де үлкен құрметпен қараған. Ол Зороастрды «ең ұлы ізашар пайғамбар» деп мадақтады. Ол зороастризм мен үнділік діни этиканың әдет-ғұрыптардағы, ғибадат пен құрбандық шалудағы ұқсастықтарын көрсетті. Иранда зороастризм діні әлі де бар және Иранның зороастрийлері Иран Ислам Кеңесіндегі өздерінің өкілі арқылы әлеуметтік, экономикалық және т.б.

Х.К.Шерванидің «Үндістанның сыртқы байланыстары туралы зерттеулер» (1975) кітабында «Доктор Рабиндранат Тагор және Иран» деп аталатын тарауда доктор Мұхаммад Тағи Моктадари  қызықты ой жазады. Ол Тагордың ұлы әулетінен шыққан Рабиндранаттың алыс туыстарының бірі Сумар Кумар Тагор Мұзафаруддин шах Қаджар тұсында Калькуттадағы Иранның құрметті консулы болғанын айтады. Бұл Тагор отбасының Иранға жақындығын көрсетеді.

Тагор Шығыстан әдебиет бойынша Нобель сыйлығын алған алғашқы адам болғандықтан, Иран дарындары оны жақсы біледі. Полковник Мұхаммад Тақи Хан Песиан Иранның әйгілі саяси реформаторлары мен офицерлерінің бірі болды. Ол Берлинде өмір сүрген 1918-1920 жылдар аралығында Тагор поэзиясын парсы тіліне аударған.

 1931 жылы ирандық газеттер Тагор туралы мақалалар жариялай бастады және осы танымал үнді қайраткері туралы білім ауқымын кеңейтті.

Тагор Үндістанның тәуелсіздік қозғалысының жақтаушысы болды және шабыт алу үшін Азияның басқа елдеріне қарады. Ол ирандықтардың отаршылдыққа қарсы көзқарасын байқады. Тагордың Иранға алғашқы сапары 1932 жылы сәуірде болды. Бушерде болғаннан кейін Тагор Ширазға сапар шегіп, парсы халқының ұлы ақындары Саади мен Хафездің қабірлеріне барады. Ол сонымен бірге Персеполистің көне орнында болды.

Әр аялдамада зиялы қауым өкілдерімен, дін өкілдерімен, саяси қайраткерлермен, қарапайым халықпен кездесті. Тагор жергілікті шенеуніктермен сұхбатында Үндістан мен Иран арасындағы мәдени және тарихи байланыстарды үнемі баса айтты.

Тагор Тегеранға өзінің 70 жылдығына келді. Иранның атақты ақыны Малик аш-Шаара Бахар (1886 ж. 10 желтоқсан – 22 сәуір 1951 ж.) Тагорды Теһранда қарсы алу үшін өзі жазған және арнаған өлеңін оқыды.

Бұл ақын Әли Дашти, Рашид Йасми, Аббас Икбал, Саид Нафиси және Насрулла Фаласфи сияқты сол кездегі ең көрнекті ирандық ғалымдармен де жақынырақ танысады.

Тагор да алдымен Масудия сарайының залында, кейін Иран әдеби бірлестігінде сөз сөйледі. Тагор екі жылдан кейін  Иранға екінші рет келді. Бұл жолы ол ирандық ақын Фердоусидің 1000 жылдығында Фирдоуси кесенесі ашылды. Бұл оқиға оның Иранға сапарына көлеңке түсіріп, бұқаралық ақпарат құралдарының назарынан тыс қалды.

Иранға сапары кезінде Тагор Үндістанға парсы әдебиетінен сабақ беретін профессор жіберуді өтінді. Ирандық ғалым Ибрахим Пордавуд Үндістанға жіберіліп, ол жерде көне иран әдебиетін зерттеп, сабақ берді.

Сондай-ақ ол жергілікті ұстаз Зиауддиннің көмегімен Тагордың көптеген өлеңдерін бенгал тілінен парсы тіліне аударып, жинағын 1935 жылы Калькуттада басып шығарды. Тагор Иранның Наурыз мерекесін тойлау үшін үлкен рәсім ұйымдастырды. Онда ол ирандық мәдениетке, ирандық өркениетке, иран халқына және олардың қонақжайлығына таңданысын білдірді. Ол екі ел мен екі өркениет арасындағы рухани байланыстарға тоқталды.

Екі елдің, әрине, бірнеше мың жылдық тарихы бар жаңадан қалыптасқан әдеби байланысы берік болып қалды. 1947 жылы Үндістан тәуелсіздік алғаннан кейін Иран Үндістанмен достық қарым-қатынасын жалғастырды және оны субконтиненттің бөлінуі нәтижесінде пайда болған жаңа көрші Пәкістанмен байланыстырды.

Үндістан  1979 жылғы революциядан кейін, Пехлеви әулеті құлатылып, Иран республика болғаннан кейін де Иранмен жақсы қарым-қатынасын жалғастырды.

2011 жылы Лок Сабханың (Үндістан Қауымдар палатасы) бұрынғы спикері Мейра Кумар Иранға барған кезде Рабиндранат Тагор өлеңінің парсы тіліндегі нұсқасы ашылды. 

Дереккөз:

Cogwekar, Pranav. 2022. Rabindranath Tagore and Iran: Forging Ties Through a Shared Identity .Peepultree