Чабахардың алтын дарбазасы: Неліктен Америка Үндістанның Азиядағы күшінің дамуынан қорқады?
Үндістан Иранның стратегиялық Чабахар портын дамыту және пайдалану туралы 10 жылдық келісімге қол қойды. Нью-Дели Орталық Азия және Ауғанстан елдерімен сауда байланысын арттыруды, сонымен қатар Кавказ аймағына, Батыс Азия мен Шығыс Еуропаға жаңа бағыт ашуды жоспарлап отыр.
Үндістан Иранның стратегиялық Чабахар портын дамыту және пайдалану туралы 10 жылдық келісімге қол қойды. Нью-Дели Орталық Азия және Ауғанстан елдерімен сауда байланысын арттыруды, сонымен қатар Кавказ аймағына, Батыс Азия мен Шығыс Еуропаға жаңа бағыт ашуды жоспарлап отыр.
Үндістанның кеме қатынасы министрі Сарбананда Сонова Чабахар оқиғасындағы Иран-Үндістан ынтымақтастығы туралы: «Ол [порт] Үндістанды Ауғанстан және Орталық Азия елдерімен байланыстыратын маңызды сауда артериясы қызметін атқарады»,-деді.
Бірақ бұл келісім АҚШ-тың санкцияларына қауіп төндірді.
Иран мен Үндістан бұл жоба бойынша келіссөздерді алғаш рет 2003 жылы бастады, бірақ Американың Үндістанның Иранмен қарым-қатынасын дамытуға қарсы қысымы нақты дамуға кедергі болды. Вашингтон 2015 жылғы Иран ядролық келісімі бойынша санкцияларды жұмсартқаннан кейін Теһран мен Нью-Дели келіссөздерін жандандырды.
Чабахар неліктен маңызды?
Үндістан 600 миллиард долларды құрайтын өнеркәсібі қарқынды дамып келе жатқан Батыстағы ішкі көршілерімен тығыз сауда жасауға ұмтылады. Чабахар порты арқылы Үндістан жүктерді алдымен Иранға, сосын теміржол немесе автомобиль желілері арқылы Ауғанстанға және Өзбекстан мен Қазақстан сияқты теңізге шыға алмайтын ресурстарға бай елдерге тасымалдай алады. Үндістандық шенеунік тіпті осы жолмен Ресейге жетуді де айтты.
Кабир Танежа, Нью-Делиде орналасқан Observer Research Foundation ғылыми қызметкері:
Үндістан үшін Чабахар Батыс және Орталық Азиядағы одан әрі инвестициялық мүмкіндіктерге арналған алтын қақпа болып табылады.
Қазіргі уақытта порт Үндістанның қаржы орталығы Мумбай мен Әзірбайжан астанасы Баку және Орталық Азияның астаналарын Иран арқылы сияқты арзан әрі жылдамырақ ірі қалаларды байланыстыруға бағытталған Халықаралық Солтүстік-Оңтүстік көлік дәлізі (INSTC) жобасының маңызды бөлігін құрайды.
АҚШ және Үндістан эмбаргосы
Нью-Дели ядролық сынақтар өткізгеннен кейін АҚШ Үндістанға екі рет - 1974 және 1998 жылдары санкция салған болатын.
Бірақ қырғи-қабақ соғыс аяқталғаннан бері АҚШ Үндістанды өз жағына тарта алды. Үндістан БҰҰ мақұлдамайынша елдерге салынған санкцияларды ресми түрде мойындамаса да, көп жағдайда АҚШ-тың қысымына мойынсұнуға мәжбүр болды.
Американың Үндістанның күш-қуатын одан әрі дамытудан қорқуы
Үндістан – әлемдегі ең жылдам дамып келе жатқан экономикалардың бірі. Халқы мен кәрі құрлықтағы орналасуына қарамастан, Қытай сияқты Америка мен Батыстан аздап алшақтап, жаһандық ірі ойыншыға айнала алатын ел. Бұл кейбіреулер Америка үшін өте қорқынышты деп санайды, сондықтан ол Үндістанның әлемдегі тәуелсіз ықпалының жолдарын жабу үшін кез келген айлаға барады.
АҚШ-тың Иранға қарсы санкциялары қазірдің өзінде Үндістанға қатты әсер етіп, Үндістанның ұзақ мерзімді ықпалын бұзды. АҚШ санкцияларының қаупін болдырмау үшін Иран мұнайын сатып алудан бас тарту Үндістанды қытайлық бәсекелесімен салыстырғанда басқа жеткізушілердің баға қысымдарына осал етті.
Егер АҚШ Чабахарға қарсы күресуге тырысса, кейбір сарапшылар бұл алтын қақпа Үндістанның үлкен секірісі үшін бере алатын үлкен мүмкіндіктің белгісі деп санайды.
Қазір Американың Орталық Азияда екі үлкен қарсыласы бар, атап айтқанда Ресей мен Қытай және Үндістанның бұл аймақта онымен бәсекелесуі қуанарлық емес.
Үндістандық сарапшы Танджа былай деді:
Чабахар маңыздырақ және Нью-Дели оны ұзақ мерзімді перспективада сақтап қалу үшін жұмыс істеуге дайын.
Вашингтонда орналасқан Quincy Institute for Responsible Statecraft талдау орталығының Жаһандық Оңтүстік бағдарламасының директоры Саранг Шидор де: «Жаһандық оңтүстік елдері Вашингтонның оларды стратегиялық мақсаттарымен сәйкестендіруді қалайтынына қарамастан, өз мүдделерін көздейтін болады. Вашингтон сондай-ақ Жаһандық оңтүстікке оларды Батыстан алшақтатуы мүмкін және АҚШ-тың осы кең және негізінен қосылмаған кеңістіктегі мүмкіндіктерін шектейтін таңдауды жүктейтін саясатты қайта бағалауы керек",- деді.
