Диего Гарсиа: арал немесе адам құқығы қылмыстарының ащы шындығы?
ParsToday: Диего Гарсиа -Үнді мұхитындағы Чагос архипелагының бөлігі болып табылатын шағын және стратегиялық арал.
Бұл арал Батыс Азиядағы адамдарға таныс атау және Ауғанстан мен Ирактан келген көптеген адамдар осы аралда орналасқан бомбалаушы ұшақтардың бомбалауынан жақындарынан айырылды. ParsToday мәліметтері бойынша, ауданы шамамен 44 шаршы шақырым болатын Диего Гарсия бүгінде толығымен милитаризацияланған және Ұлыбритания мен Америка Құрама Штаттары басып алған.
1960-1970 жылдары Диего Гарсиа Үнді мұхитының орталығында стратегиялық орналасуына байланысты әскери база ретінде таңдалды, ол кейінірек Батыс Азия мен Оңтүстік Азияда АҚШ-тың әскери операцияларын жүргізуде маңызды рөл атқарды. Американдық және британдық стратегиялық әскери жоспарлар барысында Диего Гарсияның байырғы халқы үлкен қылмыстың құрбаны болды. Бұл қылмыс жергілікті халықты аралдан толығымен қуып, үйлерінен айыру және аумақты әскери базаға айналдыру болды.
Жергілікті тұрғындарды шығару
1960 жылдары АҚШ Қорғаныс министрлігі Үнді мұхитында елдің аймақтағы әскери қызметінің орталығы болатын әскери база құру туралы шешім қабылдады. Осыған байланысты АҚШ үкіметі Ұлыбритания үкіметімен Диего Гарсияны әскери база ретінде бақылауға алу үшін келіссөздер жүргізе бастады. Ұлыбритания бұл ұсыныспен келісіп, әскери база салу үшін аралдың байырғы халқын эвакуациялауға дайын екенін жариялады. Диего Гарсиядан жергілікті халықты мәжбүрлеп көшіру туралы шешім 1966 жылы АҚШ пен Ұлыбритания арасындағы келісім арқылы қабылданған. Бұл келісім АҚШ-тың Ұлыбританияға ақша сомасын төлеуін және әскери база құруды қамтыды. Осы уақыттан бастап британдықтар Диего Гарсияның байырғы халқын заңсыз және адамгершілікке жатпайтын әрекетпен қуып жібере бастады. 1968 жылдан 1973 жылға дейін толығымен жүзеге асырылған бұл мәжбүрлі қоныс аудару үйлерді бұзуды, жерді иеліктен шығаруды және адамдарды аралдан мәжбүрлеп көшіруді қамтыды. Тұрғын үй құқығы – Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясында және басқа да халықаралық конвенцияларда танылған адамның негізгі құқығы. Диего-Гарсияның байырғы тұрғындарын елден шығару бұл құқықтың анық бұзылуы болды, өйткені арал тұрғындары ешбір заңды немесе моральдық негіздемесіз үйлерінен күштеп шығарылды.
Жергілікті халықтың егемендігін бұзу
Ұлыбритания АҚШ-қа беру үшін Диего Гарсия тұрғындарының жерлері мен мүлкін заңсыз тәркілеп алды. Бұл әрекет тек заңсыз ғана емес, сонымен бірге әлеуметтік әділеттілік пен теңдік қағидаттарына мүлдем қайшы болды.
Диего Гарсия - адамзатқа қарсы қылмыстар орны
База АҚШ-тың Парсы шығанағындағы соғысынан (1991) Ирак соғысына (2003) және Ауғанстанға (2001) дейінгі соғыстарындағы ең маңызды операциялық орталықтардың бірі ретінде қызмет етті. Диего Гарсия Батыс Азиядағы әуе шабуылдары мен ауқымды әскери операцияларды, соның ішінде Ирак, Ауғанстан, Йемен, Сирия және Ливиядағы бейбіт тұрғындарға қарсы қатыгез шабуылдарды жоспарлау мен орындауда маңызды рөл атқарды.
Саяси сарапшылардың пайымдауынша, Диего Гарсиа базасы байырғы Илуа халқының құқықтарының бұзылуының символы ғана емес, сонымен бірге Америка Құрама Штаттарының Батыс Азияда, Оңтүстік Азияда, тіпті Африкада интервенциялық және агрессиялық саясатын жүзеге асырудағы негізгі құралы болды.
