Иранның Шанхай Ынтымақтастық Ұйымына ұсынысы - жаңа әлемдік тәртіпке жасалған қадам
ParsToday - Иран президенті Масуд Пезешкиан Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының саммитінде сөйлеген сөзінде АҚШ пен Батыстың біржақтылығына қарсы тұру мақсатында ұйымға мүше елдер арасындағы ынтымақтастықты кеңейту үшін Иранның ұсыныстарын мәлімдеді.
Дүйсенбі, 1 қыркүйекте Қытайдың Тяньцзинь қаласында Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының (ШЫҰ) 25-ші саммитінде Пезешкиан: «Мүшелердің экономикалық өзара әрекеттестігіне заңсыз санкциялардың әсерін азайту үшін қаржылық ынтымақтастықты нығайту аясында ИИР «ШЫҰ-ның арнайы есептері мен есеп айырысуларын» қаржылық ынтымақтастықты нығайтудың практикалық бастамасы ретінде нығайтуды ұсынады»,- деді.
Иран Президенті сөзін былай деп жалғастырды: «Бұл бастама үш негізге негізделген: ұлттық валюталармен есеп айырысуды кеңейту және ұйымға мүше елдер арасындағы айналымдағы долларға тәуелділікті азайту, бірлескен цифрлық инфрақұрылымдарды іске қосу және қауіпсіз әрі жылдам төлемдер үшін орталық банктің цифрлық валюталарын пайдалану, сондай-ақ санкциялар қысымына немесе өтімділікке ұшыраған елдерді қолдау үшін көпжақты валюталық своп қорын құру».
Пезешкиан сонымен бірге: «Бейбітшілікті нығайту саласында аймақтық бейбітшілік пен қауіпсіздікке қауіп төндіретін түрлі дағдарыстар туралы пікір алмасу және кеңесу, дағдарысты басқару бойынша жедел ұсыныстар жасау және оны жалғастыру механизмін ұсыну үшін мүше мемлекеттердің сыртқы істер министрлерінен тұратын комитет құру қажет»,-деді.
ИИР Президенті: «Иран өзінің бірегей геосаяси және транзиттік жағдайына сүйене отырып, аймақтық ынтымақтастықтарды кеңейту және мүдделі елдерге жол ашу үшін қажетті платформаны қамтамасыз етуге дайын»,-деп баса айтты.
Иранның ШЫҰ мүшелерімен ынтымақтастығының маңыздылығын үш негізгі салада қарастыруға болады: экономика, саясат және қауіпсіздік. Бұл ынтымақтастықтар Иранның аймақтық ұстанымын нығайтуымен қатар әлемнің жаңа күштерімен өзара әрекеттесу үшін стратегиялық мүмкіндіктер береді.
ШЫҰ мүше болу әлем халқының жартысынан астамын құрайтын Қытай, Үндістан және Ресей сияқты елдермен экономикалық өзара әрекеттесуге мүмкіндік береді. Иран Қытайдың «Белдеу және жол» сияқты ірі жобаларға қатысып, көлік, энергетика және технология салаларындағы инвестициядан пайда көре алады. Шығыс елдерімен ынтымақтастық Батыстың санкцияларының әсерін азайтуға және сауда және қаржылық алмасудың баламалы жолдарын жасауға көмектеседі.
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымына белсенді қатысу Иранның аймақтық шешімдер қабылдауда рөл атқаруына және халықаралық форумдарда өз көзқарастарын білдіруіне мүмкіндік береді. ШЫҰ лаңкестік, есірткі саудасы және ұйымдасқан қылмыс сияқты ортақ қауіп-қатерлерге қарсы күресте барлау және қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастық үшін платформа ұсынады. Иранның көрші елдермен және аймақтық державалармен қауіпсіздік саласындағы қарым-қатынасы Батыс пен Орталық Азиядағы шиеленісті азайтуға және тұрақтылықты арттыруға көмектесуі мүмкін.
Иранның бірегей экономикалық және географиялық ерекшеліктері Шанхай ынтымақтастық ұйымының басқа мүшелерімен жан-жақты ынтымақтастықты кеңейту үшін қолайлы жағдай туғызды. Иранның Шығыс-Батыс және Солтүстік-Оңтүстік жол айрығы ретіндегі географиялық орналасуы оны аймақтық көлік және транзиттік жобаларда негізгі серіктеске айналдырды.
Масуд Пезешкианның ШЫҰ саммитіндегі ұсынысы бірнеше жағынан стратегиялық маңыздылыққа ие және Батыстың біржақты санкцияларына қарсы тұруда рөл атқара алады. Иран Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының жаһандық көп поляризацияның тіректерінің бірі ретіндегі рөліне тоқталып, мүше елдер арасындағы ынтымақтастық Батыстың біржақты үстемдігін азайтып, жаһандық қарым-қатынастарда тепе-теңдік орнатуға көмектесетінін айтты.
Бұл ұсыныс тек санкцияларға жауап емес, аймақтық ынтымақтастық пен тәуелсіз қаржы арқылы жаһандық тәртіпті қайта анықтау әрекеті. Егер мұндай тетіктер іске қосылса, Батыс санкцияларының әсерін айтарлықтай төмендетіп, мүше мемлекеттерді экономикалық және саяси қысымдарға төзімді ете алады.
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының саммиті тәуелсіз елдердің АҚШ пен Батыстың шектен шығуына қарсы тұру үшін макро-саяси, экономикалық және қауіпсіздік тәсілдерін қабылдау үшін бас қосу нүктесі болуы мүмкін, бұл көзқарас әрқашан Иран Ислам Республикасының сыртқы саясатының ажырамас бөлігі болды.
