Шаһ жолы (№148-сабақ)
Қаз 31, 2016 11:27 Asia/Almaty
Өткен бағдарламада Жібек жолы туралы айтқан болатынбыз. Бұл бағдарламада Мұхаммад пен Саид Иранның жолдары туралы әңгімелерін жалғастырады.
Бүгінгі бағдарламада сіздерді «Шаһ жолы» деп аталатын бір көне жолмен таныстырмақпыз. Бұл жол шамамен 2500 жыл бұрын Хақаменилер дәуірі кезінде, нақтырақ айтқанда Куруш пен Дарий І патшалары кезінде салынып, қолданысқа берілді. Хақаменилер билігі кезінде ирандықтар билік ету және қала салу істерінде ілгерілеушіліктерге қол жеткізді. Қолдағы сызбаларға сәйкес, ол кезде Иранның жері өз тарихындағы ең үлкен аумаққа ие болған. Ирандықтардың маңызды істерінің бірі Иранның түрлі аймақтарына жету үшін жолдар салу және пошталық желілер құру болды. Ол кезде кеңселік және үкіметтік хаттар ең қысқа уақыт ішінде астанадан Иранның ең алыс жерлеріне жеткізілетін. Бұл іс жүйрік жылқылардың көмегімен жүзеге асырылатын. Жолдардың бойында жүйрік жылқылар мен шабармандар қызмет көрсететін бекеттер болатын. Хаттар қолдан қолға, бір бекеттен екінші бекетке өтіп, ең қысқа уақытта діттеген жерге жеткізілетін. Сол себепті Иранда сапар жасау және пошталық заттарды жөнелту үшін қауіпсіз әрі лайықты жолдар мен мықты әкімшілік жүйе құрылған.
Мұхаммад пен Саид осы жайында әңгімелеседі. Алдымен жаңа сөздерге назар аударайық:
|
туралы, жайлы |
дäр моуред-е |
درمورد |
|
үкімет, билік |
хокумäт |
حکومت |
|
хақаменилер |
һäхамäнешиан |
هخامنشیان |
|
жағдай |
вäзиäт |
وضعيت |
|
сол кез |
ан зäман |
آن زمان |
|
сенің мағлұматың бар |
ту эттела’ дари |
تو اطلاع داري |
|
мен білемін |
мäн миданäм |
من مي دانم |
|
екі мың бес жүз |
ду һезар-о-понсäд |
دو هزار و پانصد |
|
жыл |
сал |
سال |
|
олар билік етті |
анһа хокумäт микäрдäнд |
آنها حکومت می کردند |
|
ең атақты |
мäруфтäрин |
معروف ترين |
|
падишаһ |
падешаһ |
پادشاه |
|
кезең, дәуір |
доуре |
دوره |
|
уақыт |
зäман |
زمان |
|
пошта |
пост |
پُست |
|
әдіс |
шиве |
شیوه |
|
бүгінгі |
эмрузи |
امروزی |
|
ол таралған |
ан райедж буде äст |
آن رايج بوده است |
|
қалайша |
чегуне |
چگونه |
|
сен білесің |
ту мидани |
تو مي داني |
|
үлкенірек |
бозоргтäр |
بزرگتر |
|
бүгін |
эмруз |
امروز |
|
жөнелту |
эрсал |
ارسال |
|
хат |
наме |
نامه |
|
орамахат |
бäсте |
بسته |
|
пошталық желі |
шäбäкей-е пости |
شبكه پستي |
|
олар құрған болатын |
анһа иджад кäрде будäнд |
آنها ايجاد كرده بودند |
|
маңыздырақ |
моһеммтäр |
مهمتر |
|
ең маңызды |
моһемтäрин |
مهمترين |
|
кеңселік |
едари |
اداري |
|
үкіметтік |
хокумäти |
حكومتي |
|
жол |
раһ |
راه |
|
жолдар |
раһһа |
راهها |
|
қауіпсіз |
имäн |
ايمن |
|
лайықты |
монасеб |
مناسب |
|
ол қажет болды |
ан лазем буд |
آن لازم بود |
|
жаңа, енді |
тазе |
تازه |
|
мен түсіндім |
мäн фäһмидäм |
من فهمیدم |
|
не зат |
че чизи |
چه چيزي |
|
сен айтасың |
ту сохбäт микони |
تو صحبت مي كني |
|
сенің айтқың келеді |
ту михаһи сохбäт кони |
تو مي خواهي صحبت كني |
|
сен сөйлейсің |
ту хäрф безäни |
تو حرف بزني |
|
көне |
бастани |
باستانی |
|
ол аталады |
ан нам дарäд |
آن نام دارد |
|
жол |
джадде |
جاده |
|
шаһ жолы |
джаддейе шаһи |
جاده شاهی |
|
арнайы |
мäхсус |
مخصوص |
|
падишаһтар |
падешаһан |
پادشاهان |
|
мүмкін |
шайäд |
شاید |
|
себеп |
дäлил |
دلیل |
|
олар айтатын |
анһа мигофтäнд |
آنها می گفتند |
|
бұйрық |
фäрман |
فرمان |
|
ол салынды |
ан сахте шоде äст |
آن ساخته شده است |
|
ұзындық |
тул |
طول |
|
жол |
джадде |
جاده |
|
екі мың төрт жүз |
до һäзар-о-чäһарсäд |
2400 |
|
километр |
килуметр |
کیلومتر |
|
ол болды |
ан буде äст |
آن بوده است |
|
неткен, қаншалықты |
чеғäдр |
چقدر |
|
ұзын |
тулани |
طولاني |
|
таң қалдырарлық жайт емес |
ан тääджоб нäдарäд |
آن تعجب ندارد |
|
өте үлкен |
бесиар бозорг |
بسيار بزرگ |
|
порт |
бäндäр |
بندر |
|
Грекия |
йунан |
یونان |
|
ол қосатын |
ан моттäсэл микäрде äст |
آن متصل می کرده است |
Енді Мұхаммад пен Саидтің әңгімесіне назар аударайық:
|
Саид: Сен Хақаменилер билігі мен Иранның сол кездегі жағдайы туралы білесің бе? |
Саид: Айа ту дäр моуред-е хокумäт-е һäхамäнешиан вä вäзиäт-е Иран дäр ан зäман эттелайи дари? |
سعید - آيا تو درمورد حکومت هخامنشیان و وضعیت ایران در آن زمان ، اطلاعي داری ؟ |
|
Мұхаммад: Ия. Хақаменилердің екі мың бес жүз жыл бұрын Иранда билік еткенін білемін. |
Мухаммад: Бäле. Миданäм ке һäхамäнешиан до һезар-о-понсäд сал-е пиш бäр Иран хокумäт микäрдäнд. |
محمد - بله . می دانم که هخامنشیان دو هزار و پانصد سال پیش بر ایران حکومت می کردند . |
|
Саид: Куруш сол кездегі ең атақты патша болды. Оның билігі кезінде пошта бүгінгі тәсілде жұмыс істеді |
Саид: Куруш, мäруфтäрин падешаһ-е ан доуре äст. Дäр зäман-е у, пост бе шивей-е эмрузи райедж буде äст. |
سعید - کوروش ، معروفترین پادشاه آن دوره است . در زمان او ، پُست به شیوه امروزی رايج بوده است . |
|
Мұхаммад: Қалайша? |
Мухаммад: Чегуне? |
محمد - چگونه ؟ |
|
Саид: Иранның Хақаменилер кезінде қазіргі Ираннан едәуір үлкенірек болғанын білесің. |
Саид: Мидани ке Иран дäр зäман-е һäхамäнешиан бесиар бозоргтäр äз Иран-е эмруз буде äст. |
سعید - می دانی که ایران در زمان هخامنشیان بسیار بزرگتر از ایران امروز بوده است . |
Тегтер
