Иранның темір жолдары (№150-сабақ)
Өткен бірнеше бағдарламадағыдай бүгінгі бөлімде де сіздерді Иранның жолдарымен таныстырмақпыз. Бүгін Иран темір жолының тарихына тоқталамыз
. Теһран қаласын Рейге қосқан Иранның алғашқы темір жолы 1886 жылы салынды. Бұл темір жолдың ұзындығы 8700 метр болды. Одан кейін бірте-бірте Иранның басқа да қалаларының арасын қосатын қысқа темір жолдар салына бастады. Иранның негізгі темір жол желісі Каспий теңізінің жағалауында орналасқан Газ портынан басталып, Парсы шығанағы жағалауындағы Имам Хомейни атындағы порттта аяқталады. Айта кетер жайт, бұл темір жол желісі солтүстіктен оңтүстікке қарай созылып жатқан жолында Сари және Ғаемшахрды басып өткеннен кейін, Альборздың таулы аймақтарына кіріп, түрлі көпірлер мен тоннелдер және Фирузкух тауындағы асулардан өтеді. Одан кейін Вараминнің Джалге аймағы арқылы Теһранға жетеді. Бұл темір жол желісі Теһраннан кейін оңтүстікке қарай жолында қалалар, ауылдар мен кейбір таулы аймақтарды басып өтеді. Негізгі темір жол желісі соңында көптеген тоннелдер мен көпірлерден өтіп Парсы шығанағында орналасқан Имам Хомейни портына жетіп аяқталады. Иранның негізгі темір жол желісінің құрылысы 1938 жылы аяқталып, қолданысқа берілді. Одан кейін де Иранның түрлі аймақтарын бір-біріне қосатын басқа да темір жол желілері салынды. Мұхаммад достарымен отырғанда Масуд Хосейни есімді адаммен танысады. Ол – құрылыс инженері әрі темір жол қызметкері. Олар Иран темір жолының тарихы туралы әңгімелеседі. Алдымен жаңа сөздерге назар аударайық:
темір жол |
раһ аһäн |
راه آهن |
сіз жұмыс істейсіз |
шомо кар миконид |
شما کار می کنید |
қызметкер |
кармäнд |
كارمند |
күре жол |
джадде |
جاده |
жол |
раһ |
راه |
мен бір нәрселер білемін |
мäн чизһаий миданäм |
من چیزهایی می دانم |
менің хабарым жоқ |
мäн эттела нäдарäм |
من اطلاع ندارم |
соншалық |
чäндан |
چندان |
шамамен |
ходуд |
حدود |
жүз жиырма |
сäд-о-бист |
120 |
оның тарихы бар |
ан ғедмäт дарäд |
آن قدمت دارد |
ең көне |
ғäдимитäрин |
قدیمی ترین |
ол салынды |
ан сахте шод |
آن ساخته شد |
қазір |
äкнун |
اکنون |
бір бөлігі |
бäхши äз |
بخشی از |
мегаполис |
кäланшäһр |
كلان شهر |
ол кезде |
ан зäман |
آن زمان |
ұзындық |
туль |
طول |
сегіз мың жеті жүз метр |
һäшт һезар-о-һäфтсäд метр |
8700 متر |
франциялық |
фäрансäви |
فرانسوی |
жетекші |
моджри |
مجري |
жоба |
тäрх |
طرح |
ұзын |
тулани |
طولانی |
арасы |
бейн |
بين |
бірнеше қала |
чäнд шäһр |
چند شهر |
желі, сызық |
хäтт |
خط |
желілер |
хотут |
خطوط |
жалпы |
сäрасäри |
سراسري |
әлі |
һäнуз |
هنوز |
ол салынбаған |
ан сахте нäшоде буд |
آن ساخته نشده بود |
жыл |
саль |
سال |
бір мың тоғыз жүз отыз сегіз |
һезар-о-ноһсäд-о-си-о-һäшт |
1938 |
ашылу |
ефтетах |
افتتاح |
порт |
бäндäр |
بندر |
маңы |
кенар |
کنار |
теңіз |
дäриа |
دریا |
жағалау |
сахел |
ساحل |
ол қосатын |
ан моттäсел микäрд |
آن متصل می کرد |
өте көп |
хейли зиад |
خیلی زیاد |
бір мың төрт жүз |
һезар-о-чäһарсäд |
1400 |
жағдай |
вäзиäт |
وضعیت |
өзгеше |
мотафавет |
متفاوت |
ықтимал |
ехтемалäн |
احتمالا" |
түрлі |
мохтäлеф |
مختلف |
олар үшін қолжетімді |
анһа дäстрäси дарäнд |
آنها دسترسي دارند |
солай |
һäмин тур äст |
همين طور است |
тіпті |
хäтта |
حتی |
бірнеше |
чäнд |
چند |
жол |
мäсир |
مسیر |
электр пойызы |
ғäттар-е бäрғи |
قطار برقی |
ол жұмыс істейді |
ан фäалиäт миконäд |
آن فعاليت مي كند |
Енді Мұхаммад пен Масудтың әңгімесінің бір бөлігін тыңдайық:
Мұхаммад: Сіз Теһранның темір жолында жұмыс істейсіз бе? |
Мухаммад: Шомо дäр раһ аһäне Теһран кар миконид? |
محمد - شما در راه آهن تهران کار می کنید ؟
|
Мвасуд: Ия. Мен темір жол қызметкерімін. |
Масуд: Бäле. Мäн кармäнд-е раһ аһäн һäстäм. |
مسعود - بله . من کارمند راه آهن هستم .
|
Мұхаммад: Мен Иранның күре және тас жолдары туралы бір нәрселер білемін, бірақ темір жол туралы аса хабарым жоқ. |
Мухаммад: Мäн дäр моуред-е джаддеһа вä азадраһһай-е Иран чизһаий миданäм, вäли дäр моуред-е раһ аһäн чäндан эттела нäдарäм. |
محمد - من درمورد جاده ها و راههای ایران چیزهایی می دانم ، ولی درمورد راه آهن چندان اطلاع ندارم .
|
Масуд: Иранның темір жолының шамамен жүз жиырма жыл тарихы бар. Иранның ең көне темір жолы Теһран мен Рей қаласының арасында салынды. |
Масуд: Раһ аһäн-е Иран ходуд-е сäд-о-бист саль ғедмäт дарäд. Ғäдимитäрин раһ аһäн-е Иран, бейн-е Теһран вä шäһр-е Рей сахте шод. |
مسعود - راه آهن ایران حدود 120 سال قدمت دارد . قدیمی ترین راه آهن ايران ، بین تهران و شهر ری ساخته شد .
|
Мұхаммад: Бірақ қазір Рей қаласы Теһран мегаполисінің бір бөлігі ғой. |
Мухаммад: Äмма äкнун шäһр-е Рей, бäхши äз кäлан шäхр-е Теһран äст. |
محمد - اما اکنون شهر ری ، بخشی از كلان شهر تهران است .
|
Масуд: Ия. Бірақ ол кезде бұл темір жолдың ұзындығы сегіз мың жеті жүз метр болды. Бұл жобаның жетекшісі бір франциялық маман болды. |
Масуд: Бäле. Äмма ан зäман, тул-е ин раһ аһäн һäшт һезар-о-һäфтсäд метр буд. Йек фäрансäви, моджри-е ин тäрх буд. |
مسعود - بله . اما آن زمان ، طول این راه آهن 8700 متر بود . یک فرانسوی ، مجري اين طرح بود .
|
Мұхаммад: Онда бұл темір жол аса ұзын болмаған ғой! |
Мухаммад: Пäс ин раһ аһäн хейли тулани нäбуд! |
محمد - پس این راه آهن خیلی طولانی نبود !
|
Масуд: Жоқ. Одан кейін басқа қалалар арасында да темір жол желілері салынды. |
Масуд: Нä. Пäс äз ан низ бейн-е чäнд шäһр-е дигäр низ хотут-е раһ аһäн сахте шод. |
مسعود - نه . پس از آن نيز بین چند شهر ديگر نيز خطوط راه آهن ساخته شد .
|
Мұхаммад: Онда ол уақытқа дейін Иранның негізгі темір жолы әлі салынбаған ғой. |
Мухаммад: Пäс та ан зäман, раһ аһäн-е сäрасäри-е Иран һäнуз сахте нäшоде буд. |
محمد - پس تا آن زمان ، راه آهن سراسری ايران هنوز ساخته نشده بود .
|
Масуд: Бір мың тоғыз жүз отыз сегізінші жылы Иранның негізгі темір жол желісі іске қосылды. Бұл темір жол Каспий теңізі маңындағы Газ порты мен Парсы шығанағының жағалауынағы Имам Хомейни портын қосады. |
Масуд: Дäр сале һезар-о-ноһсäд-о-си-о-һäшт раһ аһäне сäрасäрие Иран ефтетах шод. Ин раһ аһäн, Бäндäр-е Гäз – кенаре дäриайи хäзäр ра бе бäндäре Емам Хомейни дäр сахел-е хäлидже Фарс моттäсел миконäд. |
مسعود - در سال 1938 راه آهن سراسری ايران افتتاح شد . این راه آهن ، بندر گز - کنار دریای خزر را به بندر امام خمینی در ساحل خلیج فارس متصل می کند . .
|
Мұхаммад: Онда ол өте ұзын болуы керек. |
Мухаммад: Пäс тул-е ан хейли зиад äст. |
محمد - پس طول آن خیلی زیاد است |
Масуд: Ия. Бір мың төрт жүз километр |
Масуд: Бäле. Ходуде һезар-о-чäһарсäд килуметр. |
مسعود - بله . حدود 1400 کیلومتر .
|
Мухаммад: Онда қазір Иранның темір жолының жағдайы өзгеше ғой. Түрлі қалаларда темір жол қолжетімді болар. |
Мухаммад: Пäс äкнун вäзиäт-е раһ аһäне Иран бесиар мотафавет äст вä ехтемалäн шäһрһайи мохтäлефи бе раһ аһäн дäстрäси дарäнд? |