Емдік шөптерден жасалатын дәрілер (№182-сабақ)
Өткен бөлімде Мұхаммад фармацевт-дәрігер Хамед Тавакколимен танысқан болатын.
Олар фармацевтика және бұл өнеркәсіптің Ирандағы жағдайы туралы әңгімелесті. Қазір олар емдік шөптерден жасалатын дәрілер мен оны өндіретін орталықтар туралы сөйлеседі.
Медицина ғылымы бұрынғы замандарда ирандық дәрігерлер мен олардың емдік шөптерден жасаған дәрілерінің арқасында дамыды. Ғасырлар бойы ирандық ұлы дәрігерлердің кітаптары, соның ішінде Ибн Синаның медицина және емдеу туралы еңбегі әлемнің басты оқу орталықтарында оқытылып келді. Қазір де ирандық зерттеушілер ғылыми-зертханалық тәсілдерді пайдаланып, емдік шөптерден түрлі дәрі-дәрмек жасайды. Мұндай дәрілер Иран халқының арасында ерекше орынға ие. Хамед пен Мұхаммадтың әңгімесін тыңдамас бұрын жаңа сөздерге назар аударайық:
мен ойлаймын |
мӓн фекр миконӓм |
من فکر می کنم |
дәрі |
дару |
دارو |
емдік шөптерден жасалған |
гиаһи |
گیاهی |
бірнеше күн бұрын |
чӓнд руз пиш |
چند روز پیش |
жақсы |
хуб |
خوب |
бас ауруы |
сӓрдӓрд |
سردرد |
мен сатып алдым |
мӓн хӓридӓм |
من خریدم |
пайдалы |
мофид |
مفید |
әсерлі |
моӓссӓр |
موثر |
зауыт |
кархане |
کارخانه |
жоғары сапалы |
мӓрғуб |
مرغوب |
стандарт |
естандарт |
استاندارد |
олар өндіреді |
анһа тоулид миконӓнд |
- آنها تولید می کنند |
зауыттар |
карханеджат |
کارخانجات |
шикізат |
мӓвад-е ӓввӓлие |
مواد اولیه |
қайда |
коджа |
کجا |
олар алады |
анһа тӓһие миконӓнд |
آنها تهیه می کنند |
кейбір |
бӓрхи |
برخی |
компаниялар |
шеркӓтһа |
شرکتها |
алқаптар |
мӓзаре |
مزارع |
емдік шөптер |
гиаһан-е даруий |
گیاهان دارویی |
қажетті |
моуред-е ниаз |
مورد نیاز |
егіншілер |
кешавӓрзан |
کشاورزان |
сатып алу |
хӓридари |
خریداری |
олар егеді |
анһа кешт миконӓнд |
آنها کشت می کنند |
сияқты, тәрізді |
бе нӓзӓр мирасӓд |
به نظر می رسد |
халық |
мӓрдом |
مردم |
химиялық |
шимиаий |
شیمیایی |
олар тұтынады |
аһна мӓсрӓф миконӓнд |
آنها مصرف می کنند |
көне |
ғӓдим |
قدیم |
олар таныс болатын |
анһа ашена будеӓнд |
آنها آشنا بوده اند |
рұқсат беру |
тӓджвиз |
تجویز |
дәрігер |
пезешк |
پزشک |
ол ұсынылады |
ан ӓрзе мишӓвӓд |
آن عرضه می شود |
ол тұтынылады |
ан мӓсрӓф мишӓвӓд |
آن مصرف می شود |
дүкен |
мӓғазе |
مغازه |
дәмдеуіштер сататын дүкен |
ӓттари |
عطاری |
олар сатып алады |
анһа михӓрӓнд |
آنها می خرند |
олар айтады |
анһа мигуйӓнд |
آنها می گویند |
қанша мөлшер |
че мизан |
چه میزان |
сіз пайдаланасыз |
шома естефаде конид |
شما استفاده کنید |
алаңдаушылық |
негӓрани |
نگرانی |
Енді Мұхаммад пен Хамедтің әңгімесіне назар аударайық. Олардың бір қонақасыдағы әңгімелері жалғасып жатыр:
Мұхаммад: Иранның емдік шөптерден жасалатын дәрі-дәрмектері жақсы деп ойлаймын. Бірнеше күн бұрын бас ауруына арналған емдік шөптен жасалған дәрі алғанмын. Өте пайдалы әрі әсерлі болды. |
Мухаммад: Фекр миконӓм даруһай-е гиаһи-е Иран бесиар хуб ӓст. Чӓнд руз пиш даруий гиаһи бӓрайе сӓрдӓрд хӓридӓм ке хейли мофид вӓ моӓссӓр буд. |
محمد - فکر می کنم داروهای گیاهی ایران بسیار خوب است . چند روز پیش دارویی گیاهی برای سردرد خریدم که خیلی مفید و موثر بود . |
Хамед: Ия. Иранда бірнеше зауыт стандарттарға сай әрі жоғары сапалы емдік шөптерден дәрі-дәрмек жасайды. |
Хамед: Бӓле. Чӓнд кархане дӓр Иран, даруһай-е гиаһие мӓрғуб вӓ естандард тоулид миконӓнд. |
حامد - بله . چند کارخانه در ایران ، داروهای گیاهی مرغوب و استاندارد تولید می کنند . |
Мұхаммад: Бұл зауыттар шикізатты қайдан алады? |
Мухаммад: Ин карханеджат мӓвад-е ӓввалие ра ӓз коджа тӓһие миконӓнд? |
) محمد - این کارخانجات مواد اولیه را از کجا تهیه می کنند ؟ |
Хамед: Кейбір компаниялар өз алқаптарында емдік шөптерді өсіреді. Қажетті емдік шөптердің бір бөлігін егіншілерден сатып алады. |
Хамед: Бӓрхи ӓз шеркӓтһа дӓр мӓзаре худ, гиаһан-е даруий тоулид миконӓнд. Бӓхши ӓз гиаһан-е даруий моуред-е ниаз ӓз кешавӓрзан харидари мишӓвӓд. |
حامد - برخی از شرکت ها در مزارع خود ، گیاهان دارویی تولید می کنند . بخشی از گیاهان دارویی مورد نیاز نیز از کشاورزان خریداری می شود . |
Мұхаммад: Өте жақсы екен. Бұл компаниялар емдік шөптерді де өсіреді, одан дәрі де жасайды. Иран халқы емдік шөптерден жасалған дәрі-дәрмектерді химиялық дәрілермен қатар пайдаланатын сияқты. |
Мухаммад: Хейли хуб ӓст. Ин шеркӓтһа һӓм гиаһ ра кешт миконӓнд вӓ һӓм ӓз ан дару тӓһие миконӓнд. Бе нӓзӓр миресӓд мӓрдом-е Иран, даруһай-е гиаһи ра дӓр кенар-е даруһай-е шимиайи мӓсрӓф миконӓнд. |
محمد - خیلی خوب است . این شرکتها هم گیاه را کِشت می کنند و هم از آن ، دارو تهیه می کنند . به نظر می رسد مردم ایران ، داروهای گیاهی را درکنار داروهای شیمیایی مصرف می کنند . |
Хамед: Ия. Ирандықтар көне заманнан бері емдік шөптерд жақсы білген. |
Хамед: Бӓле. Ираниһа ӓз ғӓдим ба гиаһан-е даруий ашена будеӓнд. |
حامد - بله . ایرانی ها از قدیم با گیاهان دارویی آشنا بوده اند. |
Мұхаммад: Бұл дәрілер дәрігердің нұсқауынсыз сатыла ма? |
Мухаммад: Айа ин даруһа бедун-е тӓджвиз-е пезешк ӓрзе мишӓвӓд? |
. محمد - آیا این داروها بدون تجویز پزشک عرضه می شود ؟ |
Хамед: Жоқ. Емдік шөптерден жасалатын кейбір дәрілер дәрігердің нұсқауымен пайдаланылады |
Хамед: Нӓ. Бӓрхи даруһайи гиаһи ба тӓджвиз-е пезешк мӓсрӓф мишӓвӓд. |
حامد - نه . برخی داروهای گیاهی با تجویز پزشک مصرف می شود |
Мұхаммад: Бірақ ирандықтар дәмдеуіштер сататын дүкендерден емдік шөптерді сатып алып, пайдаланады ғой. |
Мухаммад: ӓмма ираниһа ӓз мӓғазеһай-е ӓттари, гиаһан-е даруий ра михӓрӓнд вӓ мӓсрӓф миконӓнд. |
محمد - اما ایرانی ها از مغازه های عطاری ، گیاهان دارویی را می خرند و مصرف می کنند . |
Хамед: Ия. Солай. Алайда ондай дүкендерде емдік шөптерден жасалған дәрілерді қанша мөлшерде тұтыну қажет екенін айтып береді. |
Хамед: Бӓле. Һӓминтур ӓст. ӓмма дӓр ӓттари бе шома мигуйӓнд ке бе че мизан ӓз даруһай-е гиаһи естефаде конид. |
حامد - بله . همین طور است . اما در عطاری به شما می گویند که به چه میزان از داروهای گیاهی استفاده کنید . |
Мұхаммад. Онда алаңдаудың қажеті жоқ екен. |
Мухаммад: Пӓс джаий негӓрани нист. |
محمد - پس جای نگرانی نیست . |
Мұхаммад пен Хамедтің әңгімесінен байқандарыңыздай, Иранда емдік шөптерден жасалған дәрілер кеңінен пайдаланылады. Ірі зауыттар емдік шөптерден дәрі жасау бағытында жұмыс жасап, оларды таблетка, шәрбат, ұнтақ және жақпамай ретінде ұсынады. Иранда өндірілген химиялық және емдік шөптерден жасалған дәрілер экспортқа шығарылатын тауарлардың қатарына жатады. Иранда көптеген үйлерден қайнатылған тұнбасының емдік қасиеті бар түрлі емдік шөптерді кездестіруге болады. Шөптерді қайнатып, одан алынған тұнба тұмау, асқорытудың бұзылуы және басқа да ауруларды емдеп, жүйке жасушаларын тыныштандыру мақсатында қолданылады.