Тахт-е Джамшид тарихи кешені
Естеріңізде болса, Мұхаммад пен досы Саид бір турмен Фарс облысына сапар шекпек болды.
Олар кеше кешке Шираз қаласының әуежайына келгеннен кейін бірден қонақүйге барып демалды. Олардың бүгінгі күнге арналған жоспарлары Тахт-е Джамшид ескерткішін аралаудан басталды. Олар автобуспен Шираз қаласынан Тахт-е Джамшидке барып, 2500 жылдық тарихы бар осы ескерткішті аралап жүр. Бұл тарихи мекен Шираз қаласына жақын жерде орналасқан. Бұл мекеннің көне атауы «Парса» болды. Грек тілінде «Персеполис», яғни, «парсылар қаласы» деп аталады. Бұл мекеннің қазіргі парсы тіліндегі атауы – Тахт-е Джамшид. Джамшид – Иран аңыздарындағы падишаһтың есімі. Шын мәнінде, Тахт-е Джамшид Хақаменилік екі патша – Куруш пен Дарийдің сарайы болған. Тахт-е Джамшидтің Дарий заманында салынған ең көне бөлігі б.з.д. 515 жылға тиесілі. Бұл ғимараттың құрылысына көптеген архитекторлар, шеберлер, ісмерлер, жұмысшылар, әйелдер мен ерлер қатысқан.
Бүгінгі сабағымыздың жаңа сөздеріне назар аударайық:
есім, атау |
нам |
نام |
қала |
шӓһр |
شهر |
көне |
бастани |
باستاني |
үлкен |
бозорг |
بزرگ |
көне |
ғӓдими |
قديمي |
бұрын |
ғӓблӓн |
قبلا" |
мен көрген болатынмын |
мӓн диде будӓм |
من ديده بودم |
сурет, фото |
ӓкс |
عکس |
сәнді, салтанатты, керемет, әдемі |
ба шокуһ |
با شکوه |
құрылыс, ғимарат |
бӓна |
بنا |
екі мың бес жүз |
до һезар-о понсӓд |
دو هزار و پانصد |
жыл |
сал |
سال |
бұрын |
пиш |
پيش |
бұрын |
ғӓбл |
قبل |
ол салынған |
ан сахте шоде ӓст |
آن ساخته شده است |
сарай |
ках |
کاخ |
ол болған |
ан буде ӓст |
آن بوده است |
баспалдақ |
пелле |
پله |
бағана |
сотун |
ستون |
ол сақталып қалған |
ан бағи манде ӓст |
آن باقي مانده است |
солай |
һӓмин тур ӓст |
همين طور است |
падишаһтар |
падешаһан |
پادشاهان |
Хақамени |
һӓхамӓнэши |
هخامنشي |
аймақ |
мӓнтӓғе |
منطقه |
сарай |
ғӓср |
قصر |
маңайда |
нӓздики |
نزديکي |
сөз |
важе |
واژه |
грек тілі |
юнани |
يوناني |
кешен |
мӓджмуэ |
مجموعه |
қалай |
чегуне |
چگونه |
жүз жиырма жыл |
сӓд-о бист сал |
120 سال |
ол созылды |
ан тул кешид |
آن طول کشيده |
онда болған |
ан даште ӓст |
آن داشته است |
рәсімдер |
мӓрасем |
مراسم |
ресми |
рӓсми |
رسمي |
рәсім, салтанат |
тӓшрифат |
تشريفات |
жеке өмір |
зендеги-е хосуси |
زندگي خصوصي |
шахтың қазынасы |
хӓзаней-е шаһи |
خزانه شاهي |
қорғаныс қамалы |
деж-е хефазӓти |
دژ حفاظتي |
қирау |
тӓхриб |
تخريب |
үш жүз отыз |
се сӓд-о си |
330 |
біздің заманымызға дейін |
ғӓбл ӓз милад |
قبل از ميلاد |
Ескендір Зұлқарнайын |
ескӓндер мӓғдуни |
اسکندر مقدوني |
ол шабуыл жасады |
у хӓмле кӓрд |
او حمله کرد |
ол өртеді |
у бе атеш кешид |
او به آتش کشيد |
өкінішті |
хейф |
حيف |
әдемі құрылыс |
бӓнай-е зиба |
بناي زيبا |
мен ойлаймын |
мӓн фекр миконӓм |
من فكر مي كنم |
қорғалады |
моһафезӓт мишӓвӓд |
محافظت مي شود |
біз қорғауға тырысамыз |
ма сӓи миконим моһафезӓт коним |
ما سعي مي کنيم محافظت کنيم |
ретінде |
бе онван |
به عنوان |
әлемдік мұра |
мирас-е джӓһани |
ميراث جهاني |
ол тіркелген |
ан бе сӓбт ресанде ӓст |
آن به ثبت رسانده است |
Енді Тахт-е Джамшидке қайта оралып, Мұхаммад пен жолнұсқаушының әңгімесін тыңдайық.
Жолнұсқаушы: Бұл – Тахт-е Джамшид. Оның басқаша атауы – Парса. Парса –Иранның көне қалаларының бірі. |
Раһнӓмай-е тур: Инджа Тахт-е Джӓмшид ӓст. Нам-е дигӓр-е ан Парсе ӓст. Парсе ӓз шӓһрһай-е бастани-е Иран ӓст. |
راهنماي تور - اينجا تخت جمشيد است . نام ديگر آن پارسه است . پارسه از شهرهاي باستاني ايران است . |
Мұхаммад: Бұл жер үлкен әрі көне екен. Мен бұрын Тахт-е Джамшидті фотосуреттен көргенмін. Бірақ бұл жер суретке қарағанда әдемірек екен. |
Мухаммад: Инджа бесиар бозорг вӓ ғӓдими ӓст. Мӓн ғӓблӓн ӓксһайи ӓз Тӓхт-е Джӓмшид ра диде будӓм. ӓмма инджа бесиар ба шокуһтӓр ӓз ан ӓксһа ӓст. |
محمد - اينجا بسيار بزرگ و قديمي است . من قبلا" عکس هايي از تخت جمشيد را ديده بودم . اما اينجا بسيار باشکوه تر از آن عكس ها است . |
Жолнұсқаушы: Ия. Бұл салтанатты құрылыс 2500 жыл бұрын салынған. |
Раһнӓма: Бӓле. Ин бӓнай-е ба шокуһ, до һезар-о пансӓд саль пиш сахте шоде ӓст. |
راهنما - بله . اين بناي باشکوه ، دو هزار و پانصد سال پيش ساخته شده است . |
Мұхаммад: Бұл жер тек баспалдақтары мен бағаналары ғана сақталып қалған бір үлкен сарай болды ма? |
Мухаммад: Айа инджа йек ках-е бозорг буде ке фӓғӓт пеллеһа вӓ сотунһайӓш бағи манде ӓст? |
محمد - آيا اينجا يک کاخ بزرگ بوده که فقط پله ها و ستون هايش باقي مانده است ؟ |
Жолнұсқаушы: Дәл солай. Хақамени патшалары кезінде бұл аймақ Иранның астанасы, ал мына ғимарат олардың сарайы болған. |
Раһнӓма: Һӓминтур ӓст. Дӓр зӓман-е падешаһан-е һӓхамӓнэши, ин мӓнтӓғе пайтӓхт-е Иран вӓ ин бӓна ғӓср-е анһа буде ӓст. |
راهنما - همين طور است . در زمان پادشاهان هخامنشي ، اين منطقه پايتخت ايران و اين بنا قصر آنها بوده است . |
Мұхаммад: Персеполис қайда? Осы маңайда ма? |
Мухаммад: Персеполис коджаст? Анджа һӓм дӓр һӓмин нӓздики ӓст? |
محمد - پرسپوليس کجاست ؟ آنجا هم در همين نزديکي است ؟ |
Жолнұсқаушы: Персеполис Парса немесе Тахт-е Джамшидтің тағы бір атауы. Персеполис грек сөзі. |
Раһнӓма: Персеполис нам-е дигӓр-е Парсе йа Тӓхт-е Джӓмшид ӓст. Персеполис йек важей-е юнани ӓст. |
راهنما - پرسپوليس نام ديگر پارسه يا تخت جمشيد است . پرسپوليس يک واژه يوناني است . |
Мұхаммад: Бұл үлкен кешен қалай салынды? |
Мухаммад: Ин мӓджмуэй-е бозорг чегуне сахте шоде ӓст? |
محمد - اين مجموعه بزرگ چگونه ساخته شده است ؟ |
Жолнұсқаушы: Бұл ғимараттың құрылысы 120 жылға созылды. Бұл кешенде бірнеше сарай болды. Бір сарай ресми рәсімдер мен салтанаттар үшін, ал қалғандары жеке өмір үшін пайдаланылды. Сонымен қатар, шахтың қазынасы мен қорғаныс қамалы да болған. |
Раһнӓма: Сахт-е ин бӓна, сӓд-о бист сал туль кешиде вӓ ин мӓджмуэ чӓнд ках даште ӓст. йек ках бӓрай-е мӓрасем-е рӓсми вӓ тӓшрифат вӓ чӓнд ках-е дигӓр бӓрай-е зендеги-е хосуси. Албӓтте хӓзанейе шаһи вӓ деж-е хефазӓти низ даште ӓст. |
راهنما - ساخت اين بنا ، صد و بيست سال طول کشيده و اين مجموعه چند کاخ داشته است . يک کاخ براي مراسم رسمي و تشريفات و چند کاخ براي زندگي خصوصي / البته خزانه شاهي و دژ حفاظتي هم داشته است . |
Мұхаммад: Бұл ғимарат қалай қиратылды? |
Мухаммад: Ин бӓна чегуне тӓхриб шоде ӓст? |
محمد - اين بنا چگونه تخريب شد ؟ |
Жолнұсқаушы: Б.з.д. 330 жылы Ескендір Зұлқарнайын Иранға шабуыл жасап, Тахт-е Джамшидті өртеді. |
Раһнӓма: Дӓр сал-е си сӓд-о си ғӓбл ӓз милад, Ескӓндер Мӓғдуни бе Иран хӓмле кӓрд вӓ Тӓхт-е Джӓмшид ра бе атеш кешид. |
راهنما - در سال 330 قبل از ميلاد ، اسکندر مقدوني به ايران حمله کرد و تخت جمشيد را به آتش کشيد . |
Мұхаммад: Мына сәнді әрі әдемі ғимаратқа обал болған екен. Бірақ қазіргі кезде бұл құрылыс қорғалады деп ойлаймын. |
Мухаммад: Хейф ӓз ин бӓнай-е зиба вӓ башокуһ. Амма фекр миконӓм ӓлан ӓз ин бӓна моһафезӓт мишӓвӓд. |
محمد - حيف از اين بناي زيبا و با شکوه / اما فکر مي کنم الان از اين بنا محافظت مي شود . |
Жолнұсқаушы: Ия. ЮНЕСКО Тахт-е Джамшидті әлемдік мұра ретінде тіркеген. Біз де оны қорғауға тырысамыз. |
Раһнӓма: Бӓле. ЮНЕСКО, Тӓхт-е Джӓмшид ра бе онван-е мирас-е джӓһани бе сӓбт ресанде ӓст вӓ ма сӓи миконим ӓз ан моһафезӓт коним. |
راهنما - بله . يونسكو ، تخت جمشيد را به عنوان ميراث جهاني به ثبت رسانده است و ما سعي مي کنيم از آن محافظت کنيم . |
Жолнұсқаушының көмегімен Мұхаммад пен серіктері Тахт-е Джамшидтің түрлі бөлімдерін аралайды. Жолнұсқаушы құрылыс тәсілі мен қолданылған материалдар туралы баяндайды. Ол Ұлттар қақпасы туралы түсіндіреді. Ұлттар қақпасы басқа елдер басшыларының Хақамени патшаларын көруі үшін содан өтуге арналған Тахт-е Джамшидтің бір бөлігі болып табылады. Қазіргі кезде бұл бөліктен саты ғана сақталып қалған.
Ападана сарайы саяхатшылар аралап қайтқан Тахт-е Джамшидтің келесі бір бөлігі болып табылады. Бұл сарайда Наурыз рәсімдері мен тәуелді елдердің өкілдерін қабылдау рәсімдері өткізілетін. Тахт-е Джамшидте барлық саяхатшылардың назарын өзіне тартатын басқа бірнеше сарайдың қалдықтары да бар. Мұхаммад пен басқа саяхатшылардың пікірінше, осы сәнді ғимарат пен оның архитектурасы ирандықтардың шеберлігінің және бұрынғы заманнан бергі олардың өркениеті мен дамуының белгісі болып табылады.