Иранның атом қуаты
Маусым 20, 2016 20:10 Asia/Almaty
Бүгінгі бағдарламада ерекше маңыздылыққа ие мәселеге тоқталамыз. Иранда көптеген ауқымды зерттеу жұмыстары жасалып жатыр.
Олардың қатарында атом қуаты мен оны пайдалануға қатысты ғылыми зерттеу жұмыстары жүргізілуде. Иранда атом қуаты көптеген жылдар бұрын қолданысқа енгізілді.
Атом Қуаты Халықаралық Агенттігі 1957 жылы құрылып, бір жылдан кейін Иран оның мүшесі болды. 1975 жылы Иранның оңтүстігіндегі Бушер портында алғашқы атом электр стансасының құрылысы басталды. Алайда, Саддам күштері Иранға шабуыл жасап, таңылған соғыс басталғаннан кейін бұл стансаның құрылысы тоқтап қалды. Бұған қарамастан ирандықтар Ресейдің көмегімен Бушердегі атом электр стансасының құрылысын бітірді.
Мұхаммад пен досы Рамин осы тақырып жайлы әңгімелеседі.
Алдымен жаңа сөздерге назар аударыңыздар.
|
تو چه مي خواني |
то че михани |
сен не оқып отырсың |
|
مثل اينکه |
месл-е инке |
сияқты, тәрізді |
|
موضوع |
моузу’ |
тақырып |
|
جالب |
джалеб |
қызықты |
|
مقاله |
мäғале |
мақала |
|
درمورد |
дäр моуред-е |
жайлы |
|
انرژي |
энержи |
қуат, энергия |
|
هسته اي |
һäстейи |
ядролық |
|
اتمي |
атоми |
атомдық |
|
آن چه نوشته است |
ан че невеште äст |
ол не жазыпты |
|
من مي دانم |
мäн миданäм |
мен білемін |
|
من دوست دارم بدانم |
мäн дуст дарäм беданäм |
менің білгім келеді |
|
چيزهايي |
чизһайи |
заттар |
|
در اين مورد |
дäр ин моуред |
бұл жайында |
|
سال |
сал |
жыл |
|
1957 |
һезар-о-ноһсäд-о-пäнджаһ-о-һäфт |
бір мың тоғыз жүз елу жеті |
|
آژانس |
ажанс |
агенттік |
|
بين المللي |
бейн-ол-мелäли |
халықаралық |
|
آن تشکيل شد |
ан тäшкил шод |
ол құрылды |
|
عضو |
озв |
мүше |
|
ايراني ها |
ираниһа |
ирандықтар |
|
قبل |
ғäбл |
бұрын |
|
آنها به فکر بوده اند |
анһа бе фекр будäнд |
олар ойлады |
|
استفاده از |
естефаде äз |
қолдану |
|
نيروگاه اتمي |
ниругаһ-е атоми |
атом электр стансасы |
|
بندر |
бäндäр |
порт |
|
جنوب |
джунуб |
оңтүстік |
|
ساخت |
сахт |
құрылыс |
|
1975 |
һезар-о-ноһсäд-о-һäфтад-о-пäндж |
бір мың тоғыз жүз жетпіс бес |
|
آن شروع شد |
ан шору’ шод |
ол басталды |
|
واقعا" |
вағеäн |
шын мәнінде, расында |
|
زمان |
зäман |
уақыт |
|
جنگ |
джäнг |
соғыс |
|
چند سال |
чäнд сал |
бірнеше жыл |
|
متوقف شد |
мотäвäққэф шод |
тоқтатылды |
|
الان |
äлан |
қазір |
|
چه كساني |
че кäсани |
кімдер |
|
آنها فعاليت مي كنند |
анһа фäалиäт миконäнд |
олар жұмыс істейді |
|
خارجي |
хареджи |
шетелдік |
|
خارجي ها |
хареджиһа |
шетелдіктер |
|
دانشمندان |
данешмäндан |
ғалымдар |
|
در كنار |
дäр кенар-е |
бірге, қасында |
|
متخصصان |
мотäхäссэсан |
мамандар |
|
آنها مشغول هستند |
анһа мäшғул һäстäнд |
олар жұмыс істеп жатыр |
|
وقتي |
вäқти |
кезде |
|
تو خواندي |
то ханди |
сен оқыдың |
|
بده |
бедеһ |
бер (бұйрық рай) |
|
روزنامه |
рузнаме |
газет |
|
من مي خوانم |
мäн миханäм |
мен оқимын |
|
من دوست دارم بخوانم |
мäн дуст дарäм беханäм |
менің оқығым келеді |
Енді Мұхаммадтың қасына барайық. Ол досы Раминмен бірге бөлмеде отыр. Рамин қолындағы газетінен қызықты мақала оқып отырған сыңайлы. Ол маңайына еш назар аудармайды. Үстелдің үстінде тұрған шайы да суып қалған. Мұхаммад оның қасына барып, әңгіме бастайды.
|
محمد - چه مي خواني ؟ مثل اينکه موضوع جالبي است ! |
Мухаммад: Че михани? Месл-е инке моузу-е джалеби äст! |
Мұхаммад: Не оқып отырсың? Қызық тақырып сияқты ғой. |
|
رامين - بله . اين مقاله درمورد انرژي هسته اي در ايران است . |
Рамин: Бäле. Ин мäғале дäр моуред-е энержи-е һäстейи дäр Иран äст. |
Рамин: Ия. Бұл – Ирандағы атом қуаты туралы мақала. |
|
محمد - خوب . چه نوشته است ؟ . دوست دارم چيزهايي در اين مورد بدانم . |
Мухаммад: Хуб. Че невеште äст? Дуст дарäм чизһайи дäр ин моуред беданäм. |
Мұхаммад: Жақсы. Не жазылған екен? Бұл жайлы білгім келеді. |
|
رامين - در سال 1957 آژانس بين المللي انرژي اتمي تشکيل شد . جالب است که يک سال بعد ، ايران عضو اين آژانس شد . |
Рамин: Дäр сале һезар-о-ноһсäд-о-пäнджаһ-о-һäфт Ажанс-е бейн-ол-мелäлие энержи-е атоми тäшкил шод. Джалеб äст ке йек сал бäд, Иран озв-е ин Ажанс шод. |
Рамин: Бір мың тоғыз жүз елу жетінші жылы Атом қуаты халықаралық агенттігі құрылды. Қызықты жайт, бір жылдан кейін Иран бұл агенттікке мүше болды. |
|
محمد - پس ايراني ها سال ها قبل به فکر استفاده از انرژي هسته اي بوده اند . |
Мухаммад: Пäс ираниһа салһа ғäбл бе фекр-е естефаде äз энержи-е һäстейи будеäнд. |
Мұхаммад: Ирандықтардың атом қуатын қолдану туралы ойлай бастағандарына көп болыпты ғой. |
|
رامين - بله . ايران درزمينه تحقيقات هسته اي ، سابقه اي طولاني دارد . |
Рамин: Иран дäр зäминей-е тäхқиқат-е һäстейи, сабеғейи тулани дарäд. |
Рамин: Иранның ядролық зерттеулер алаңында бай тәжірибесі бар. |
|
محمد - آيا ايران نيروگاه اتمي دارد ؟ |
Мухаммад: Айа Иран ниругаһ-е атоми дарäд? |
Мұхаммад: Иранның атом электр стансасы бар ма? |
|
رامين - بله . در بندر بوشهر در جنوب ايران ، ساخت اين نيروگاه در سال 1975 شروع شد . |
Рамин: Бäле. Дäр бäндäр-е Бушеһр дäр джонуб-е Иран, сахт-е ин ниругаһ дäр сале һезар-о-ноһсäд-о-һäфтад-о-пäндж шору’ шод. |
Рамин: Ия. Бұл стансаның құрылысы 1975 жылы Иранның оңтүстігіндегі Бушер портында басталған болатын. |
|
محمد - واقعا" ؟ پس اين نيروگاه قديمي است ! |
Мухаммад: Вағеäн? Пäс ин ниругаһ ғäдими äст! |
Мұхаммад: Рас па? Бұл станса ежелгі екен ғой. |
|
رامين - بله . البته در زمان جنگ صدام عليه ايران ، چند سال ساخت آن متوقف شد . |
Рамин: Бäле. Äлбäтте дäр зäман-е джäнг-е Сäддам äлейһ-е Иран, чäнд сал сахт-е ан мотäвäққэф шод. |
Рамин: Ия. Дегенмен Саддамның Иранға қарсы соғысы кезінде оның құрылысы бірнеше жылға тоқтап қалды. |
|
محمد - الان در اين نيروگاه چه کساني فعاليت مي كنند ؟ ايراني ها يا خارجي ها ؟ |
Мухаммад: Äлан дäр ин ниругаһ че кäсани фäалиäт миконäнд? Ираниһа иа хареджиһа? |
Мұхаммад: Қазір сол стансадакімдер қызмет етеді? Ирандықтар ма әлде шетелдіктр ме? |
|
رامين - دانشمندان ايراني دركنار متخصصان خارجي در اين نيروگاه مشغول کار هستند . |
Рамин: Данешмäндан-е ирани дäр кенар-е мотäхäссэсан-е хареджи дäр ин ниругаһ мäшғул-е кар һäстäнд. |
Рамин: Бұл стансада ирандық ғалымдар шетелдік мамандармен бірге жұмыс істейді. |
|
محمد - وقتي مقاله را خواندي ، روزنامه را به من بده . من نيز دوست دارم آن را بخوانم . |
Мухаммад: Вäқти мäғале ра хандейи, рузнаме ра бе мäн беде. Мäн низ дуст дарäм ан ра беханäм. |
Мұхаммад: Мақаланы оқып болған соң газетті маған бер. Мен де оқиын. |
Рамин шайынан бір ұрттап, Мұхаммадпен Бушер атом электр стансасы туралы әңгімесін жалғастырады. Ол ирандық ғалымдардың ғылыми жетістіктері мен олардың түрлі ғылыми алаңдардағы, соның ішінде атом қуаты саласындағы тәуелсіздігін еске салып, 1994 жылы Иран мен Ресей арасында Бушер атом электр стансасының құрылысын аяқтау туралы келісімнің жасалғанын айтады. Алайда бұл келісімнің жүзеге асырылуы бірнеше рет кейінге қалдырылды. Ақырында ирандық инженерлер ресейлік мамандардың көмегімен бұл стансаның құрылысын аяқтады.
Ирандық инженерлердің бейбіт мақсаттағы атом қуаты туралы ғылыми зерттеулері мен жетістіктері басқа елдердің мамандарының таңданысын тудырды. Олардың бірқатары осы саладағы Иранның технологияларымен танысқылары келеді.
Мұхаммад ирандықтардың ғылыми ізденістерін мадақтады. Біз де ғылым мен технологияның дамуына үлес қосқан ғалымдардың талпыныстарын дәріптейміз. Келесі бағдарламада да Иранның атом қуаты туралы әңгімемізді жалғастырамыз.
Тегтер
