Луристан облысының тарихи ескерткіштері
Естеріңізде болса, Мұхаммад луристандық бір студентпен танысып, онымен лур тілі және Луристан облысының тарихы туралы сөйлескен болатын.
Ол Масудпен әңгімелеседі. Масуд – ұзын бойлы, жылы жүзді жас жігіт. Ол әдемі лурлық акцентпенбар ықыласымен Луристан туралы баяндап отыр. Масуд өз жерін суреттегеннен кейін Мұхаммад Луристанның халқы мен қалаларын жақыннан көргісі келді. Масуд Хоррамабад пен оның тарихи ескерткіштері туралы айтады. «Небеште» тас жазулары,«Гердаб-е санги»мен «Фалак әл-Афлак» қамалы тарихи ескертіштері туралыбаяндайды.
«Фалак әл-Афлак» қамалын Хоррамабад, тіпті Луристан облысының белгісі деп атауға болады. Шамамен 1500 жыл бұрын салынған бұл көне қамал Хоррамабад қаласының орталығындағы төбеде орналасқан.
Алдымен жаңа сөздерге назар аударыңыздар. Одан кейін Мұхаммад пен Масудтың әңгімесін тыңдаймыз.
صحبت |
сохбӓт |
әңгіме, сұхбат |
آن پیداست |
ан пейдаст |
ол белгілі |
شهر |
шӓһр |
қала |
قديمي |
ғӓдими |
көне |
آثار |
асар |
ескерткіштер |
تاریخی |
тарихи |
тарихи |
كدام |
кодам |
қайсы |
قلعه |
ғӓл’э |
қамал |
مربوط به |
мӓрбут бе |
тиесілі |
چه زمانی |
че зӓмани |
қай уақыт |
پیش از |
пиш ӓз |
бұрын |
اسلام |
еслам |
ислам |
دوره |
доуре |
кезең, дәуір |
ساسانی |
сасани |
сасанилер |
آن ساخته شده است |
ан сахте шоде ӓст |
ол салынды |
بارها |
барһа |
бірнеше рет |
آن مرمت شده است |
ан мормӓт шоде ӓст |
ол жөндеуден өтті |
کاربرد |
карборд |
қолданыс |
آن داشته است |
ан даште ӓст |
онда болған |
بالاي |
балайи |
жоғары |
تپه |
тӓппе |
төбе, белес, дөң |
به همین خاطر |
бе һӓмин хатер |
сол себепті |
من فکر می کنم |
мӓн фекр миконӓм |
мен ойлаймын |
نظامی |
незами |
әскери |
حکومتی |
хокумӓти |
үкіметтік |
اکنون |
ӓкнун |
қазір |
استفاده می شود |
естефаде мишӓвӓд |
қолданылады |
موزه |
музе |
мұражай |
محل |
мӓхӓл |
мекен |
بازدید |
баздид |
көру, аралау |
تفریح |
тӓфрих |
көңіл көтеру |
گردشگر |
гӓрдешгӓр |
саяхатшы |
ایرانی |
ирани |
ирандық |
خارجی |
хареджи |
шетелдік |
مكانهاي |
мӓканһайи |
мекендер |
جالب |
джалеб |
қызықты |
دیدنی |
дидӓни |
көруге тұрарлық |
آبشار |
абшар |
сарқырама |
جنگل |
джӓнгӓл |
орман, тоғай |
رودخانه |
рудхане |
өзен |
زیادي |
зиади |
көптеген |
طبیعت |
тӓбиӓт |
табиғат |
من دوست دارم |
мӓн дуст дарӓм |
мен ұнатамын |
تو می آیی |
ту миайи |
сен келесің |
تو باید بیایی |
ту байӓд биайи |
сенің келуің керек |
با ما |
ба ма |
бізбен |
کوه بلند |
куһ-е болӓнд |
биік тау |
پرآب |
пораб |
суы мол |
سرسبز |
сӓрсӓбз |
жап-жасыл |
نزديك |
нӓздик |
жақын |
ببيني |
бебини |
көресің |
Мұхаммад пен Масудке қайта оралайық. Олар асханада әңгімелесіп отыр. Назар аударыңыздар:
محمد - از صحبت هایت پیداست که خرم آباد ، شهري قدیمی است . آثار تاریخی اين شهر کدامند ؟ |
Мухаммад: ӓз сохбӓтһайӓт пейдаст ке Хоррамабад, шӓһри ғӓдими ӓст. Асар-е тарихи-е ин шӓһр кодамӓнд? |
Мұхаммад: Айтқандарыңнан Хоррамабадтың көне қала екені белгілі болды. Бұл қаланың қандай тарихи ескерткіштері бар? |
مسعود - شهر خرم آباد را با قلعه تاريخي فلک الافلاک می شناسند . |
Мӓсуд: Шӓһр-е Хоррӓмабад ра ба ғӓл’эй-е тарихи Фӓлӓк әл-ӓфлак мишенасӓнд. |
Масуд: Хоррамабад қаласын тарихи Фалак әл-Афлак қамалы арқылы таниды. |
محمد - این قلعه مربوط به چه زمانی است ؟ |
Мухаммад: Ин ғӓл’эмӓрбут бе че зӓмани ӓст? |
Мұхаммад: Бұл қамал қай дәуірге тиесілі? |
مسعود - این قلعه پیش از اسلام ، در دوره ساسانی ساخته شده و بارها مرمت شده است . |
Мӓсуд: Ин ғӓл’эпиш ӓз еслам, дӓр доурейе сасани сахте шоде вӓ барһа мормӓт шоде ӓст. |
Масуд: Бұл қамал исламға дейінгі кезеңде сасанилер кезінде салынып, бірнеше рет жөндеуден өткен. |
محمد - قلعه فلك الافلاك چه کاربردی داشته است ؟ |
Мухаммад: Ғӓл’эй-еФӓлӓк әл-ӓфлак че карборди даште ӓст? |
Мұхаммад: Фалак әл-Афлак қандай мақсатта қолданылды? |
مسعود - این قلعه بالاي یک تپه ساخته شده است ، به همین خاطر فکر می کنم کاربرد نظامی و حکومتی داشته است . |
Мӓсуд: Ин ғӓл’эбалайи йек тӓппе сахте шоде ӓст, бе һӓмин хатер фекр миконӓм карборд-е незами вӓ хокумӓти даште ӓст. |
Масуд: Бұл қамал бір төбенің үстіне салынған, сол себепті ол әскери және үкіметтік мақсатта пайдаланылды деп ойлаймын. |
محمد - اکنون از این قلعه چه استفاده ای می شود ؟ |
Мухаммад: ӓкнун ӓз ин ғӓл’эче естефадейи мишӓвӓд? |
Мұхаммад: Қазір бұл қамал қандай мақсатта қолданылады? |
مسعود - اکنون قلعه فلک الافلاک ، موزه و محل تفریح و بازدید گردشگران ایرانی و خارجی است . |
Мӓсуд:ӓкнун ғӓл’эйе-е Фӓлӓк ӓл-ӓфлак, музе вӓ мӓхӓл-е тӓфрих вӓ баздид-е гӓрдешгӓран-е ирани вӓ хареджи ӓст. |
Масуд: Қазір Фалак әл-Афлак қамалы мұражай әрі ирандық және шетелдік саяхатшыларға арналған мекен болып табылады. |
محمد - چه مكانهاي جالب و دیدنی دیگری در استان لرستان وجود دارد ؟ |
Мухаммад: Че мӓканһайи джалеб вӓ дидӓни-е дигӓри дӓр остан-е Лорестан воджуд дарӓд? |
Мұхаммад: Луристан облысында басқа қандай көруге тұрарлық әрі қызықты жерлер бар? |
مسعود - آبشارها ، جنگل ها و رودخانه های زیادی در لرستان هست . |
Мӓсуд: Абшарһа, джӓнгӓлһа вӓ рудханеһай-е зиади дӓр Лорестан һӓст. |
Масуд: Луристанда сарқырамалар, тоғайар мен көптеген өзендер бар. |
محمد - من طبیعت ایران را بسیار دوست دارم . |
Мухаммад: Мӓн тӓбиӓт-е Иран ра бесиар дуст дарӓм. |
Мұхаммад: Мен Иранның табиғатын өте жақсы көремін. |
مسعود - پس باید با ما به لرستان بیایی تا کوههای بلند ، آبشارهای زیبا ، رودخانه های پرآب و جنگل های سرسبز را از نزديك ببيني . |
Мӓсуд: Пӓс байӓд ба ма бе Лорестан биайи та куһһайи болӓнд, абшарһай-е зиба, рудханеһай-е пораб вӓ джӓнгӓлһайи сӓрсӓбз ра ӓз нӓздик бебини. |
Масуд: Онда биік таулар, суы мол өзендер мен жап-жасыл тоғайларды жақыннан көру үшін бізбен бірге Луристанға баруың керек. |
Мұхаммад Масудтан Луристан облысының сарқырамалары туралы сұрайды. Масуд оған Ножиан сарқырамасы мен орманы туралы баяндайды. Ножиан сарқырамасы Хоррамабадтың оңтүстік-шығысында30 шақырым жерде Таф тауында орналасқан. Ол жерде әдемі орман бар. Сарқыраманың маңындағы дәрілік өсімдіктер мен ағаштар ол жерді тартымды әрі көруге тұрарлық мекенге айналдырған. Ножиан сарқырамасына жақын жерде орналасқан Варак сарқырамасы да Иранның ең әдемі сарқырамаларының бірі болып табылады. Луристан облысындағы әдемі сарқырамалар күз және қыс кезіндегі мол жауын-шашынның нәтижесінде пайда болған. Бұл облыстың климаты қоңыржай болғандықтан мұнда ауылшаруашылығы, әсіресе, мал шаруашылығы жақсы дамыған. Аталмыш облыста көшпенді тайпалардың бір тобы өмір сүреді. Луристанның халқы қарапайым әрі мейірімді. Масуд та сондай қарапайымдылық пен мейіріміділік қасиетке ие. Ол Мұхаммадпен тез тіл табысып, оны өз қаласына шақырады. Масудтың сөзінің шынайы болғаны соншалықты, Мұхаммад оның шақыруын қабылдайды. Мұхаммад Масудпен танысқанына риза болды.