Дін – ақыл-ойды күшейту үшін / Аятолла Хаменеидің ойлары
Тарих бойында адам өзінің қажеттіліктерін қанағаттандыруға бар күш-жігерін жұмсаған, өйткені адам табиғатынан мұқтаж жаратылыс ретінде жаратылған. Адамның бойындағы өлімге әкелетін қауіп, бір жағынан, оның қажеттіліктеріне қате диагноз қою, екінші жағынан, бұл қажеттіліктерге қате жауаптарды тағайындау.
Осы қауіпті өткел арқылы адамдарға жол көрсету үшін илаһи пайғамбарлардың сыйы илаһи уахи ілімінен басқа ештеңе емес. Қасиетті Құран – Алла Тағаланың Мұхаммад пайғамбар (с.ғ.с.) арқылы адамзатқа жіберген теңдессіз, құнды, шипалы әрі тура жол көрсететін сыйы.
Адам бұл дүниеде тыныштық, сенімділік және қанағаттану мақсатына тек осы ұлы кітапты іс жүзінде пайдалану және игіліктер арқылы жете алмайды.
Қасиетті Құран адамдарға ХХІ ғасыр адамы қол жеткізген барлық материалдық жетістіктерге қарамастан, оларды білу қабілеті мен мүмкіндігінің ешқашан болмағаны туралы шындықтарды үйретеді. Қасиетті Құран адам баласына аян болып, амал етілсе, оның күш-қуаты мен құтқарылуына әкелетін ақиқаттарды үйретеді. Демек, Алланың Кітабы бойынша тәлім алған адамдар ғана анық адасудан құтылып, жойылуға бармайды.
Аятолла Хаменеидің "Құрандағы исламдық ойлардың құрылымы" кітабынан алынған:
Аса қамқор, ерекше мейірімді Алланың атымен адамдарды Раббыларының рұқсатымен қараңғылықтан жарыққа шығару үшін саған түсірген кітап. Мадақ-мақтауға лайық.
"Ибраһим" сүресінің 1-ші аяты: "Бұл Құран адамдарды, Алланың рұқсатымен, қараңғылықтардан жарыққа, сондай-ақ үстем әрі мақтауға лайық Алланың жолына шығаруың үшін біз саған түсірген бір Кітап".
Жарықтың пайдасы – жолды нұрландырады, ал қараңғылықтың нәтижесі – адамдар не істерін, қайда барарын білмей қалады! Тұқымдар, дәндер топырақтың астында, қараңғыда қараңғылық бар. Бұл тұқымдардың жанданып, барша қараңғылық пен тарлықтың жүрегінен шығып, жарық кеңістікке жетуіне себепші – аспаннан түскен жаңбыр тамшылары.
Енді біздердің әңгімеміз – осынау топырақ пен қараңғы дүниенің тұтқыны болған сол бір тұқымның дастаны. Құран аяттары илаһи білім теңізінен көтеріліп, адамзаттың дәнін өмірге әкелу және надандық, күпірлік, зұлымдық, бүліну, күнә, бытыраңқылық қараңғылығынан суырып алып, оны нұр әлеміне, яғни білім нұрына, иман нұрына, әділдік нұрына және бірлік пен тұтастық нұрына жеткізу үшін Пайғамбардың көктегі жүрегіне түскен жаңбыр тамшыларымен бірдей.
Неліктен ол пайғамбар болуы керек? Неліктен Жаратқан Ие тарапынан біреу адамды басқаруы керек? Адамның өзі басқара алмай ма? Адамның білімі, адамның ойы жеткілікті емес пе? Пайғамбар неге? Хабар неліктен ғайып пен интуиция арасында?
Біз набават философиясы туралы көп айта бермейміз. Бұл бір сөз, ол бір сөз – адамды жетелеуге, тұтқынға алуға адамның сезімі, адамдық түйсік пен адамдық даналығы жеткіліксіз. Сезімдері бар тіршілік иелерінің қатары басқарылуы мүмкін. [Бірақ адамға] сезімнің жетелеуінен, инстинкттің басшылығынан, ақылдың жетекшілігінен жоғарырақ күш, күшті және тереңірек басшылық керек. Бұл жетекшілік не істейді? Ол сіздің сезімдеріңізбен бәсекелесе ме? Бұл сіздің инстинктіңізге қайшы келе ме? Ақылдың басын тасқа соға ма? Еш уақытта.
Ақыл-ойға бағыт-бағдар беріп, ақыл-ойды тәрбиелеуге, көмілген ақылды топырақ астынан шығаруға келеді. Перғауындар адамдардың ақылға ие болғанын ұнатпайды, адамдардың түсінуін ұнатпайды. Өйткені адамдар түсінетін болса, олардың тіршілігі жарамсыз және аңызға айналады. Сонда дін не үшін келеді? Ақыл-ойды бағыттау. Ақыл-ойды жетелеу үшін. Ақыл бар, бірақ нәпсі қасында болса, ол дұрыс үкім шығара алмайды. Ақыл бар, бірақ сараңдық қасында болса, ол дұрыс көре алмайды. Дін келіп, ақылдан қалауды, көңіл-күйді, сараңдықты, қорқынышты алады. Мінсіз сау ойды нығайтады, жақсы түсінетіндей етіп бекітеді.
