Санкциялар Иранды қалай күшейтті?
ParsToday - Иранды тоқтатуға тиіс санкциялар ұлттық ілгерлеудің бастапқы нүктесіне айналды.
Өткен қырық жылда Иранды әлсірету мақсатында енгізілген Батыстың бұл елге қарсы санкциялары ішкі инфрақұрылымды, ғылыми өсімді нығайтып, елдегі ұлттық даму жолын қайта анықтады. ParsToday мәліметі бойынша, snapback механизмін енгізу және БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің санкцияларының қайта оралуы экономикалық алмасуларға шектеулер тудырғанымен, Иран өзінің қарсыласу экономикасы мен ішкі мүмкіндіктеріне сүйене отырып, даму жолын жалғастырды.
Экономикалық салада Иранның валюталық кірісінің 85%-дан астамын құрайтын мұнайға деген қатты тәуелділік санкциялармен азайтылды, ал бюджеттегі мұнайдың үлесі шамамен 35%-ға дейін төмендеді. Бұл құрылымдық трансформация Иранның экономикалық тәуелсіздігін нығайтып, мұнай емес секторлардың өсуіне жол ашты.
Иранда білімге негізделген салалар да айтарлықтай серпіліс жасады. Білімге негізделген өнімдердің экспорты 68%-ға, ал жоғары технологиялық өнімдердің экспорты 42%-ға өсті. Иран әлемдік ғылым өндірісінде 15-ші орынға көтеріліп, нанотехнология саласындағы алғашқы алты елдің қатарына енді. Халықаралық патенттер саны екі еседен астам өсті, бұл инновациялар мен ұлттық жұмсақ күштің өсуін көрсетеді.
Иранның 12 миллиард доллардан астам құны бар стартап экожүйесі экономикада маңызды рөл атқарды. Фармацевтика өнеркәсібінде Иран ішкі қажеттіліктердің 85%-ын қанағаттандыра алды және ауыл шаруашылығында өзін-өзі қамтамасыз етудің 97%-ына қол жеткізді, бұл елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етті.
Тау-кен өнеркәсібінде 18%-ға өсуі және мыс, болат және алюминий экспорты экономиканың жаңа қозғаушы күшіне айналды. Қорғаныс саласында санкциялар Иранның тежеу қабілетін арттырған жергілікті зымыран, дрон және қорғаныс жүйелерін дамытуға әкелді. Иран сонымен қатар ғарышқа жергілікті жерсеріктерді ұшырып, киберқауіпсіздік мүмкіндіктерін жақсарта алды.
Дипломатияда Иран Батыспен қарым-қатынас орнатудың орнына Қытай, Ресей және Үндістан сияқты жаңадан пайда болып келе жатқан державалармен қарым-қатынасын кеңейтті. Сыртқы саудада ұлттық валюталарды пайдалану Иранды доллардың үстемдігінен белгілі бір дәрежеде босатты. Шанхай ынтымақтастық ұйымы және БРИКС тобы сияқты келісімшарттарға мүшелік Иранның аймақтық және халықаралық ықпалын арттырды.
Түптеп келгенде, санкциялар Иранды оқшауламас түгілі стратегиялық салаларда қауіпсіз жеткізу тізбектерін құру арқылы оның ұлттық күшін қайта анықтады. Бұл тарихи тәжірибе сыртқы қысымның ұлттық өзін-өзі қамтамасыз ету, инновация және бедел факторы бола алатынын көрсетті.
