АҚШ халықаралық ынтымақтастыққа қашанғы міндеттеме береді?
ParsToday - Газадағы аштықтан қаза тапқандар саны күн сайын рекордтар жаңаруын жалғастырып жатқанымен, халықаралық қауымдастық аймақта ресми түрде «аштық» жариялаудың орнына саяси ойлардың батпағына батып отыр.
Монсеф Хан жақында Al Jazeera English арнасында былай деп жазды: «Күн сайын азық-түлік қауіпсіздігі саласындағы керемет ілгерілеушілікке куә болып отырған әлемде аштықтан өлген үш айлық ұлы Яхьяның жансыз денесіне жылап отырған палестиналық ана Ала әл-Наджардың бейнесі адамзаттың ар-ұжданын сынайды».
ParsToday агенттігінің хабарлауынша, Ала әл-Наджар қазіргі уақытта қоршаудағы Газада әдейі жүргізілген аштық саясатының құрбаны болған балалардың өлімін жоқтап жатқан жүздеген палестиналық аналардың бірі ғана.
2024 жылдың 9 шілдесінде БҰҰ-ның Адам құқықтары жөніндегі кеңесінің қамқорлығымен кем дегенде 11 сарапшы Газадағы ашаршылық туралы шұғыл ескерту жасады.
Олардың мәлімдемесінде: «Израильдің Палестина халқын аштыққа ұшыратуға бағытталған қасақана және мақсатты науқаны геноцидтік зорлық-зомбылықтың бір түрі болып табылатынын және бүкіл Газадағы ашаршылыққа алып келгенін мәлімдейміз. Біз халықаралық қоғамдастықты кез келген әдіспен гуманитарлық көмек жеткізуге басымдық беруге, Газаны қоршауды тоқтатуға және атысты тоқтатуға шақырамыз»,- делінген.
Бұл сарапшылардың қатарында БҰҰ-ның азық-түлік құқығы жөніндегі арнайы баяндамашысы Майкл Фахри, БҰҰ-ның санитария және қауіпсіз ауыз су жөніндегі арнайы баяндамашысы Педро Арройо-Агудо және басып алынған Палестина территориясындағы БҰҰ-ның адам құқықтары жөніндегі арнайы баяндамашысы Франческа Альбанезе болды.
«Ашаршылықтың» анықтамасы және оны жариялау критерийлері
2004 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының Азық-түлік және ауыл шаруашылығы ұйымы (ФАО) Азық-түлік қауіпсіздігінің интеграцияланған классификациясы (IPC) жүйесін, халықтың азық-түлік қауіпсіздігін бағалауға арналған бес деңгейлі сандық шкаласын анықтады. Мақсат - азық-түлік қауіпсіздігі анықталған кезде ұжымдық әрекетті ынталандыру және оның 5-ші деңгейге (аштық) жетуіне жол бермеу. ФАО, Дүниежүзілік азық-түлік бағдарламасы (WFP) және олардың серіктестері IPC-ті 20 жыл бойы ғылыми және деректерге негізделген құрал ретінде пайдаланып келеді.
Ашаршылықты жариялаудың IPC сандық критерийлері
- Бір аймақтағы 20% немесе одан да көп үй шаруашылықтары қатты азық-түлік тапшылығына және оларды жеңуге мүмкіндіктері шектеулі.
- Балалардағы жедел тамақтанбау 30%-дан асады.
- Өлім көрсеткіші күніне 10 000 адамға 2-ден асады.
Осы үш критерий орындалса, «аштық» жариялануы керек. Бұл декларация заңды міндеттемелер тудырмаса да, халықаралық гуманитарлық әрекетке мәжбүрлеу үшін маңызды саяси сигнал болып табылады.
Сарапшылар бір жылдан астам уақыт бұрын қоршаудағы Газада ашаршылық болды деп бірауыздан қорытынды жасаса, енді сұрақ туындайды: БҰҰ-ның құзырлы органдары осы жылдың шілдесіне дейін (4 айлық қоршаудан кейін) неге бұл қорытындыға келмеді?
Жедел ақпарат ғасырында Газадағы өлімге әкелетін аштықтың ақиқаты қатал және даусыз. Нацистік концлагерьлерді еске түсіретін арық денелердің суреттері израильдік оккупация күштері қоршауындағы Газаның жан түршігерлік бейнесін бейнелейді. Дегенмен, Біріккен Ұлттар Ұйымының Палестиналық босқындарға көмек және жұмыс жөніндегі агенттігінің (UNRWA) 20 шілдеде Газадағы миллион бала аштыққа ұшырау қаупі бар екендігі туралы ескертулеріне қарамастан, әлі «аштық» жарияланған жоқ.
Кәсіби міндеттерден гөрі саяси ойлар басым
АҚШ үкіметінің ықпалындағы Біріккен Ұлттар Ұйымының қазіргі мәдениетінде борыш пен кәсіби міндеттемелерді сезінуден гөрі саяси ойлар басым. Шенеуніктер ненің дұрыс екенін біледі (немесе білуге үміттенеді) және олардың беделі мен мансабына не зиян тигізуі мүмкін.
АҚШ үкіметінің Кәрім Ахмед Ханға (Халықаралық қылмыстық соттың прокуроры) және Франческа Альбанезеге (БҰҰ арнайы баяндамашысы) жеке шабуылдары бұл жауапкершіліктердің тәуекелсіз емес екенін көрсетеді. Альбанезе тіпті жалақы да алмайды және оның жұмысы толығымен ерікті, бұл оның төзімділігі мен батылдығын одан сайын таң қалдырады.
Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысы Антониу Гутерриш те күрделі есептермен, соның ішінде кейбір державалардың қаржыландыруды қысқарту қаупімен бетпе-бет келіп отыр. Бірақ қазір АҚШ Конгресі БҰҰ-ның бюджетін қысқарту туралы бұрын-соңды болмаған заң жобасын мақұлдаған соң, Вашингтонның қаһарына ұшырамау үшін дұрыс әрекет жасамау деген сылтау бұдан былай қабылданбайды.
Газа блокадасы және соғыс қылмыстары
Халықаралық Қылмыстық Сот Статуты бойынша халықаралық қарулы қақтығыстарда бейбіт тұрғындардың аштан өлуі әскери қылмыс болып табылады. 2 наурыздан бері бейбіт тұрғындардың (әсіресе нәрестелер мен балалардың) аштыққа ұшырауына әкелген Газаның толық блокадасы Статуттың 8-бабының аясына жатады, әсіресе бұл бірнеше айлар бойы гуманитарлық көмекке жол бермеу үшін әдейі және жарияланған саясаттың нәтижесі болып табылады.
Бұл жасанды аштықта палестиналықтар жаһандық тыныштықта өліп жатыр, ал мыңдаған азық-түлік Мысыр шекарасында шіріп жатыр. Газа гуманитарлық қоры жалдаған израильдік сарбаздар мен шетелдік жалдамалылар көмек тарату орындарында 900-ден астам палестиналықты өлтірді.
Дүниежүзілік азық-түлік бағдарламасының мәліметі бойынша, Газадағы 90 мыңға жуық палестиналық балалар мен әйелдер дұрыс тамақтанбау үшін шұғыл емделуге мұқтаж. Палестина Денсаулық сақтау министрлігі тек 20 шілдеде ғана 19 адамның аштықтан өлгенін, жағдайдың ушығып бара жатқанын хабарлады.
Статистикадан тыс
Бұл есептегі әрбір сан мен статистиканың артында адам тарихы жатыр; «Яхья» сияқты Газадағы үш айлық палестиналық сәби ешқашан қалыпты өмірдің дәмін татпаған. Бүгінгі таңда халықаралық қауымдастық қиын таңдау алдында тұр: осы гуманитарлық апатқа қарсы үнсіз қалу немесе осы адамгершілікке жатпайтын қоршауды тоқтату үшін батыл әрекет ету.
