Pars Today

10 бөлімнен тұратын «Еуропада исламофобияның күшеюі» топтамасында исламофобияның тамыры, пайда болуының дәлелі және оның салдарлары талқыланады.

Швециядағы 2022 жылғы оқиғалар мен бірқатар Еуропа елдеріндегі кейбір топтардың исламның қасиеттіліктеріне тіл тигізудегі исламға қарсы әрекеттері исламофобияның жалғасуын көрсетеді. «Исламофобия» термині «ислам» және «фобия» сөздерінен құралған, ол бір нәрседен негізсіз қорқу немесе бір нәрсені ұнатпау дегенді білдіреді. Әлеуметтік мәселелерді зерттеуші Бауман (Baumann) исламофобияны дінге, Исламға, Құранға, Ислам пайғамбарына деген патологиялық қорқыныш, мұсылмандардың мәдениетінен, өмір салтынан, мінез-құлық және рухани ерекшеліктерінен қорқу деп сипаттады.

Еуропадағы исламофобия жаңа құбылыс емес және ол 20-шы ғасырдан бастап, материалистік идеялар жеңіліске ұшырағаннан кейін еуропалықтардың  исламға бет бұрған кезде пайда болды. Исламофобияны ілгерілету үшін Батыс саясаткерлері мен мемлекет қайраткерлері мұсылмандар исламды өздерінің саяси, экономикалық және әлеуметтік мақсаттарына жету үшін құрал ретінде пайдаланады және осы себепті олар Батыстың саяси және қауіпсіздік болмысына маңызды қатер ретінде қарастырылады. Батыстық ақпарат құралдары да мұсылмандар мен ислам дінін теріс көрсетеді, бұл батыс қоғамдарында исламофобия құбылысының шиеленісуіне алып келеді.

Еуропа елдерінде мұсылман халқының көбеюі және саясаткерлердің бұл аймақтағы исламшылдық толқынына алаңдауы олардың исламофобиялық және исламға қарсы саясаттарды қабылдауына себеп болды. Ағымдағы жалпы мәліметтерге сүйене отырып, Францияда бес миллионға жуық мұсылман,   Германияда төрт миллионнан астам, Англияда шамамен үш миллион, Италияда екі миллион және Испанияда бір миллион мұсылман  өмір сүреді.    20 ғасырдың 90-жылдарынан бастап Еуропада исламофобия толқыны басталды. Ал 11 қыркүйек оқиғасымен өзінің шарықтау шегіне жетті. Еуропалық БАҚ-та жарияланған мақалалар мен репортаждарға  сүйенсек, 1994-2004 жылдар аралығында мұсылмандар туралы жарияланған материалдардың көпшілігі мұсылмандар туралы жағымсыз  көрсетіп, оларды батыстық болмыс пен құндылықтарға қауіп төндіреді деп сипаттады. Екінші жағынан, Еуропадағы мұсылмандар мен кемсітушілікке қарсы топтар бұл исламофобиялық көзқарасты әрдайым айыптап, оны қасақана деп санайды.   

Еуропада исламофобияның 6 түрі бар, олар: теріс, позитивті, жалпы, ғылыми, конструктивті және желілік. Бірінші түрі – теріс исламофобия. Ирандағы саясаттану профессоры, доктор Асғар Эфтехари теріс исламофобияның анықтамасында былай деп жазды: «Исламшылдықтың бұл түрін сырттан келген бөгде шығарады, ол исламның бетін әсірелеу және бұрмалау арқылы аудитория қоғамында мұсылмандарға деген өшпенділік туғызады. Батыс ақпарат құралдары да исламға қатысты жалған ақпараттарды жариялап, уахабшылар сияқты экстремистік топтардың жат әрекеттерін кеңінен жарнамалайды.

Позитивті исламофобия феномені оның негізі мұсылмандардың исламдық мазмұны мен іс-әрекетінде болғанымен, іс жүзінде Ислам дінін экстремистік және зорлық-зомбылық түріне түсіндіру. Ақырында, бұл еуропалық қоғамдардағы мұсылмандардың әлеуметтік капиталына кері әсерін тигізуі мүмкін.

Исламнан үркіту құбылысының тағы бір түрін ғылыми терминмен  исламофобия деп атауға болады. Оның мақсаты исламға қасақана шабуыл жасау және мұсылмандар арасында күмән тудыру және басқа діндердің, әсіресе христиандардың исламды қабылдауына жол бермеу. Олар өздерінің саяси, экономикалық, діни және отаршылдық уәждеріне байланысты бұл дінді ұстанушыларды зорлық-зомбылықпен айыптап, исламдық қағидаларға   күмән тудыруға тырысады. Ирандағы әлеуметтік мәселелерді зерттеуші Хосроу Шахидің пікірінше, исламға қарсылықты насихаттайтын саяси және медиа орталар өтірік айту арқылы пайғамбарлық дәстүр мен фиқһ надандық әдеттері мен әдет-ғұрыптарынан алынған деген ұғымды тудырады. Исламға қарсы үгіт-насихаттың бұл түрі толығымен бағытталған және зиялы деп аталатын және мұсылмандарға қарсы өшпенділік таратуды көздейді. Тағы бір түрі – ислам және мұсылмандар туралы түсінбеушіліктен туындаған танымал исламофобия. Кейбір жазушылар мен зерттеушілер тиісті зерттеусіз, кейде мақсатсыз түрде эмоционалды және әсерлі өрнектерімен танымал хабарларда өз аудиториясын мұсылмандарға қарсы арандатады.

Құрылымдық исламофобия ресми және үкімет деңгейінде орын алатын және ресми партиялар мен қысым топтары  насихаттайтын тәсіл болып табылады. Исламофобияның таралуындағы үкімет пен ресми институттардың рөліне қатысты екі сценарийді елестетуге болады. Бірінші сценарий – үкіметтің ислам және мұсылмандарға қарсы ұйымдасқан және мақсатты түрде әрекет етуі. Хиджабқа тыйым салатын немесе Еуропадағы мұсылмандарға қатысты шектеулер мен қатаңдықты қолданатын заңдарды рсы тұрғыдан бағалауға болады. Ирандағы әлеуметтік мәселелер жөніндегі сарапшы Хосейни Фаеқтің айтуынша, үкіметтік және ресми құрылымдардағы мұсылмандарға қарсы шарттар қойылған бұл жағдай ұйымдасқан исламофобия деп аталады. Екінші сценарий – үкіметтің мұсылмандарға қарсы нақты заң шығармауы, бірақ  мұсылмандарға қысым көрсету және кемсіту болып табылады. Дегенмен, мемлекеттік мекемелер мен құрылымдар мұсылмандардың құқықтарын қорғау және қамтамасыз ету үшін қажетті шараларды қамтамасыз етпейді. Жалпы алғанда, діни, нәсілдік немесе мәдени тамырына байланысты мұсылман азшылығына тиісті және қажетті қызметтерді көрсетудегі сәтсіздік, қабілетсіздік және ұйымдық ұжымдық сәтсіздік конструктивті исламофобия деп аталады, оның нәтижесінде мұсылман құқықтарына немқұрайлы қарау, кемсітушілік және елемеушілік пайда болады.

Еуропадағы исламофобияның тағы бір түрі желілік исламофобия. Исламға және Еуропадағы мұсылмандарға қарсы топтар ұйымдар, түрлі одақтар мен бірлестіктер құру және бұқаралық ақпарат құралдарының қолдауы мен пайдалануы арқылы бүкіл Еуропада мұсылмандарға қарсы үлкен желі ашып, және олар бүкіл Еуропада исламнан қорқуды насихаттай алды. Бұл желілерді негізінен Еуропадағы оңшыл топтар мен қозғалыстар басқарады. Бұл желілер Еуропаның барлық д  елдерінде бар және осы аймақтардағы саяси және бұқаралық ақпарат құралдарымен тығыз байланыста. Осы кішігірім желілердің әрқайсысы басқа елдердегі исламофобиялық желілермен байланысуға тырысады және ислам мен мұсылмандарға қарсы кең ауқымды теріс насихат жүргізеді. Британ ұлттық партиясы (BNP = British National Party), Джихадқа қарсы қозғалысы (Counter-Jihad Movement) және ағылшын қорғаныс лигасы (EDL = English Defense League) Англиядағы ең маңызды   Исламға қарсы желілердің бірі болып табылады. Германияда, Францияда, Испанияда, Италияда, Швецияда және басқа да Еуропа елдерінде шектен шыққан оңшыл қозғалыстар исламға қарсы белсенді әрекет етуде.

Батыста исламофобияның әртүрлі түрлерінің болуы Батыс саясаткерлері мен мемлекет қайраткерлерінің Исламға қатысты түбегейлі проблемасы бар екенін көрсетеді. Еуропада Исламның кең етек жаюынан қорқатындықтан, олар Ислам дінін және мұсылмандарды әртүрлі әдістермен және түрлермен әлсіретуге тырысады.