Pars Today

Дәстүрлі және заманауи БАҚ Еуропадағы исламофобияны көрсетуде маңызды рөл атқарады. Бұл ақпарат құралдарының көпшілігінің ортақ нүктесі – Ислам мен мұсылмандардың бұрмаланған, қисынсыз, зорлық-зомбылық және қорқынышты бейнесін көрсету.

Дәстүрлі және заманауи БАҚ Еуропадағы исламофобияны көрсетуде маңызды рөл атқарады. Бұл ақпарат құралдарының көпшілігінің ортақ нүктесі – Ислам мен мұсылмандардың бұрмаланған, қисынсыз, зорлық-зомбылық және қорқынышты бейнесін көрсету. Батыс БАҚ-тары өздерінің жаңалықтарында бір түрлі теріс пікірде және барлық мұсылмандарды экстремист және қауіп ретінде көрсетеді. Элизабет Пул Этникалық және нәсілдік зерттеулер энциклопедиясында 1994-2004 жылдар аралығындағы ағылшын газетіндегі мақалаларды зерттей келе, БАҚ жиі мұсылмандардың теріс бейнесін көрсетуге тырысады деген қорытындыға келген. Осы бейнелердің нәтижесінде мұсылмандар Батыс құндылықтарына қауіп төндіреді және жау болып саналады.

Батыс ақпарат құралдары мұсылмандарды еуропалық құндылықтарға қатер ретінде көрсетуде көптеген айла-амалдарды қолданады. БАҚ-тың 11 қыркүйектен кейін әртүрлі хабарлар мен суреттер арқылы ислам мен мұсылмандарға тікелей шабуыл жасауы және 2005 жылдың қыркүйегінде даниялық Jyllands-Posten газетінде қорлайтын карикатураларды жариялауы БАҚ-тың басты айласы болып саналады.

Нақты бейнелер мен сараптамаларды таңдап, біріктіру арқылы батыстық ақпарат құралдары ислам мен мұсылмандардың теріс бейнесін көрсетуге тырысады. Бұл айлалардың тағы бір түрі – дінге қайшы көрінетін мұсылман тұлғаларын пайдаланып, Ислам мен мұсылмандар туралы бағытты және қара түсіндірмелер беру. Бұл мұсылмандар исламға сыни көзқараспен қарайды. Бұрынғы мұсылмандардың тәжірибесін исламофобия үшін пайдалану Батыс ақпарат құралдарының тағы бір тәсілі. Мысалы, Голландияда сомалилік мұсылман әйел Аян Харси Али ислам дінінен шығып, бұқаралық ақпарат құралдары арқылы исламға қарсы үгіт-насихат жүргізгеннен кейін ұлттық тұлғаға айналды.

Күшті топтар негізгі ақпарат құралдарына үстемдік ете отырып, хабарды жеткізу және аудиторияны сендіру үшін әртүрлі әдістер мен құралдарды саналы түрде пайдаланады. Бұқаралық ақпарат құралдары, нәсілшілдік және айқын діни айырмашылықтар туралы ескі және танымал тұжырымдамалардан бас тартты және оның орнына олар өз хабарламаларын аудиторияға сенімді және дәлелді түрде ұсынады. Мысалы, бүгінде батыстық ақпарат құралдарында исламофобияны талқылауда көтеріліп отырған мәселе – мұсылмандар мен қабылдаушы қоғам арасындағы айырмашылықтарға баса назар аудару. Айырмашылықтарды анықтағаннан кейін олар өздерінің құндылықтары мен мәдени-діни ерекшеліктерін жоғары, ал мұсылмандардың құндылықтары мен мәдени-діни ерекшеліктерін төменірек позицияға қоюға тырысады. Басқаша айтқанда, айырмашылықтарға назар аударғаннан кейін, келесі қадамда олар өлшем ретінде батыс мәдениеттері мен құндылықтарының әрекетін енгізеді. Мұндай дискурстың нәтижесі басқа мәдениеттер мен құндылықтарды қарсы қою және бөтен ету болып табылады.

Исламофобияның қалыптасуы мен таралуында БАҚ маңызды рөл атқарады.  Зерттеуші Бенн «Британдық қоғамдағы мұсылман әйелдері» кітабында былай деп жазды: «Исламға қарсы дұшпандық мұсылмандарды жабайы,  мәдениетсіз етіп көрсететін бұқаралық ақпарат құралдарында көрсетілетін мұсылмандардың суреттерімен тығыз байланысты. Бұқаралық ақпарат құралдары қомақты қаржы ресурстары мен әртүрлі желілерді пайдалана отырып, қоғамдық пікірге исламның орынсыз бейнесін ұсынады. Сонымен қатар, мұсылмандар бұл жалған бейнені түзетуге және қандай да бір жолмен қарсы тұруға тырысқанымен, Батыс ақпарат құралдарының жаһандық үстемдігін ескере отырып, олардың талпыныстары әдетте нәтижесіз болды немесе аз нәтиже берді».  

Мұсылмандарға қарсы біржақты және теріс көріністер көрсету батыстық ақпарат құралдарында үйреншікті жағдайға айналды. Корбин есімді зерттеушінің айтуынша, түрлі зерттеулер мұсылмандар жасаған лаңкестік әрекеттер туралы хабарлағанда БАҚ-та «ислам фундаментализмі», «ислам экстремизмі» және «ислам радикализмі» сияқты терминдерді бір-бірінен еш қиындықсыз пайдаланады. Бірақ бұл БАҚ мұсылман еместер жасаған лаңкестік әрекеттер туралы хабарлағанда, «ішкі терроризмді» пайдаланудың орнына «қылмыстық өшпенділік» сияқты абайлап сипаттауды таңдайды. Никерсон есімді зерттеушінің тұжырымдары растайды: «Жаңалық БАҚ-тардың көпшілігі біржақты және теріс суреттерді пайдаланады. Олар мұсылмандардың өздері құрбан болған жағдайда да, мұсылмандарға қарсы қалыптасқан немқұрайлылықты күшейтеді». Ксенофобияны насихаттау – батыстық ақпарат құралдарының тағы бір исламофобиялық әрекеті. Зерттеуші Алленнің айтуынша, БАҚ жаттықты күшейтіп, исламды «терең басқаша» деп хабарлайды.

Батыс ақпарат құралдарында Ислам әлемі мен Ирандағы субъектілердің әрекеттеріне байланысты зорлық-зомбылық пен лаңкестікке қатысты жаңалықтар мен оқиғалардың құндылығы жоғары. Бақылаушылардың пікірінше, қазіргі таңда Ислам және нақты мұсылман әрекеттері батыс ақпарат құралдарында жоғары жаңалық құндылыққа ие. «Мұсылмандар және ақпарат құралдары» кітабының авторлары: 2001 жылдың 11 қыркүйегінде АҚШ-қа қарсы күдікті шабуылдардан кейін мұсылмандар бұқаралық ақпарат құралдарында бұрын коммунистер басып алған жерлерді басып алды. Зорлық-зомбылық көрсетуші мұсылмандардың басым бейнесі тек газеттер мен теледидарларда көрсетіліп қана қоймайды, сонымен қатар поп-мәдениет, өнер, музыка, әдебиет, мектеп оқулықтары, танымал дискурс және компьютерлік ойындардың әртүрлі формаларында  мұсылман басқаларының өкілдері ретінде көрсетіледі. Кейбір мұсылмандарда шынымен де осындай сипаттар болуы мүмкін, бірақ мұсылмандардың көпшілігі осындай деп айту мүлде жалған. 

Жалпы, бұл құрлықта исламофобияның, сайып келгенде, антиисламизмнің таралуында БАҚ, ксенофобиялық саяси партиялар мен кейбір радикалды саясаткерлер, сондай-ақ Еуропадағы кейбір ойшылдар мен зияткерлік элитаның рөлі зор деп айтуға болады. Сондықтан бұл топтардың еуропалық қоғамдардағы белсенділігі олардың қоғамдарының қоғамдық пікіріне исламофобия мен антиисламизм феноменін күшейтуде айтарлықтай әсер етті. Бұл еуропалық қоғамдарда кейбір мұсылман тұрғындары үшін қиын және орынсыз жағдайлардың жасалуына әкелді. Батыс ақпарат құралдарының көпшілігі 11 қыркүйектен кейінгі оқиғаларды өздерінің саяси мақсаттары үшін пайдаланады. Бұл ақпарат құралдары исламды «радикализм», «фундаментализм» және «экстремизм» түрінде көрсетеді. Бұқаралық ақпарат құралдары орталық рөл атқаратын ортада бейнелердің шындықтан тыс шындық болатыны анық. Дүниежүзілік соғыстар мен қырғи-қабақ соғыс дәуірінің тәжірибесіне сүйене отырып, Батыстың үгіт-насихат және хабар таратуда мүмкіндіктері көбірек және оны мұсылмандарға қарсы пайдаланады.