Pars Today

1388 (2009) жылдан бастап осы уақытқа дейін Ислам революциясы жетекшісі жыл ұранына тек 1394 (2015) жылы ғана экономикалық тақырыпты пайдаланбады. Соңғы 15 жылдың 14-інде экономика жыл ұранының ең маңызды тақырыптарының бірі болды.

Алғашқы жылдары жыл атаулары Имам Хомейни (р.а.) жылы, Имам Әли (ғ.с.) жылы, Хұсейн (ғ.с.) ізеті мен құрметі жылы және Ұлы Пайғамбар жылы сияқты діни тақырыпта болды. Бірақ бірте-бірте бұл атаулар атқарушы және экономикалық тақырыпқа ауысты. Соңғы жиырма жылда бұл белгілер көбінесе экономика мәселесіне, әсіресе қарсыласу экономикасы мен отандық өндіріске баса назар аударды.

Бірінші сұрақ, Ислам революциясы  көшбасшының экономикалық ұрандары қандай осьтерде айтылған? Бұл  экономикалық ұрандарды талдау оның екі өлшемді екенін көрсетеді. Негізгі өлшем – ұранды стратегияға айналдыру, ал екінші өлшем – бұл стратегияны қалай жүзеге асыру керек.

Ислам революциясы жетекшісі  Иран экономикасы үшін экономикалық стратегияс  қарсыласу экономикасы болып табылады. 1395 және 1396 жылдары (2016-2017) революция жетекшісі жыл ұранының бір қыры ретінде қарсыласу экономикасын атады. Дегенмен, қарсыласу экономикасын революция жетекшісі бірнеше жылдар бұрын ұсынған болатын. 1391 (2012)  жылы шахривар айының екінші күні ол қарсыласу экономикасының  анықтамасында былай деді: «Қарсыласу экономикасы елдегі өсіп келе жатқан экономикалық тенденцияны сақтайтын экономикамыз бар екенін білдіреді. Оның осалдығы да төмендейді. Бұл елдің экономикалық жағдайы мен шаруашылық жүйесі дұшпандардың айла-амалдарынан аз зиянын тигізіп, мазалайтындай, тұрақты және әртүрлі формада болуы керек дегенді білдіреді».

Екінші мәселе, революция жетекшісі тоқталған қарсыласу экономикасының  стратегиясы қалай жүзеге асады? Бұл маңызды да негізгі сұрақтың жауабын революция жетекшісі  көтерген жыл ұрандарынан да табуға болады. Тұтыну үлгісін реформалау, қос күш пен қосарланған еңбек, экономикалық жиһад, ұлттық өндіріс, ирандық жұмыс пен  капиталды қолдау, жұмыс орындарын құру, ирандық тауарлар мен білімге негізделген экономиканы қолдау революция жетекшісінің қарсыласу экономикасына ұсынып отырған мақсаттарының бірі болып табылады. Бұл ұрандарға сәйкес, қарсыласу экономикасын жүзеге асыру үкімет  пен халықтың тараыныы мүмкін болады.

Адамдар атқара алатын ең маңызды рөл – отандық өндірісті қолдау және тұтыну үлгісін өзгерту. Өкінішке орай, әсіресе соңғы екі онжылдықта адамдар қажетсіз және шектен тыс тұтынушылыққа ұмтылуда. Бұл тұтынушылықтың басым бөлігі шетелдік тауарларды  сатып алу және отандық өндірісті елемеу  болды.  Бұл кейбір отандық зауыттар мен компаниялардың банкротқа  ұшырауының себептерінің бірі болып табылады. Сондықтан революция жетекшісі 1388  жылғы ұранды тұтыну үлгісін реформалау деп атады. Елде жан басына  шаққандағы энергия тұтынудың жоғары болуын ескере отырып, 1388  жыл тұтыну құрылымын реформалау жылы деп аталды. Бірнеше рет, соның ішінде 1402 жылы ол халықтың тұтыну үлгісін реформалау қажеттігін атап өтті. 1402 жылдың бірінші күні Имам Реза (ғ.с.)-ның қасиетті ғибадатханасының жанында: «Біздің арамызда экономикалық мәселелерге байланысты кемшіліктер бар... Тағы бір маңызды кемшілік – отандық өнімге немқұрайлы қарамайтындығымыз. Көп жерде фанатизм жаман нәрсе, бірақ бұл жерде жақсы нәрсе. Біз отандық өндіріске бет бұруымыз керек»,- деді.

Үкіметтер қарсыласу экономикасын жүзеге асырудағы ең маңызды субъектілер болып табылады. Екі еселенген күш-жігер, өндірістегі серпіліс пен серпіліс, отандық өндірісті қолдау, өндіріс пен білімге негізделген экономиканың жолындағы кедергілерді жою - үкіметтер орындауға тиіс міндеттердің бірі. Аятолла Хаменеидің мәлімдемелеріндегі негізгі түйінді сөз - өндіріс. Өндірістің маңыздылығына қатысты ол былай дейді: «Өндірістің секіруі – жаулардың қауіп-қатері мен санкцияларына қарсы тұру үшін ел экономикасының алға басуы мен дамуының негізі, Отандық өндіріс елді экономикалық қиындықтардан құтқаратын кілттердің бірі екені сөзсіз».

Ислам  революциясы жетекшісі өндірістің басқа салаларға әсер етуші және өзгертуші фактор ретіндегі маңыздылығына сенеді және былай дейді: «Егер ол өндірілсе, онда әртүрлі салаларда өзгерістер болады, егер өндірісте серпіліс болса, ол жұмысбастылыққа әсер етеді, инфляцияны төмендетеді, тіпті бюджет балансына әсер етеді, ұлттық валютаның құнын арттырады».

Негізінде революция жетекшісі дұшпанның Иран Ислам Республикасына  қарсы соғысы қазіргі уақытта экономикалық сипатта деп дұрыс қорытынды жасады. Дұшпанның түсінігі – экономикалық соғыс арқылы халықты күнкөріс қысымына ұшыратып, халық пен жүйенің арасында қарама-қайшылық тудыруы мүмкін. Осы себепті революция жетекшісі экономикалық ұрандарға  назар аудара отырып, олар жаудың экономикалық соғысын бейтараптандыру және оған қарсы тұру үшін отандық өндірістің серпілісі мен секіруін ұсынады. Тиісінше, соңғы жиырма жылда 15 жыл бойы ұрандар тікелей немесе жанама түрде  экономика мәселесіне қатысты болса, алты жыл «өндіріс» мәселесіне баса назар аударылып аталды.