Pars Today

Қылмыскерлер кейде қауіптен құтылу үшін үлкен өтірік айтуға мәжбүр болады. Олар бұл өтіріктерді соншалықты үлкен айтады, тіпті кейде өздерінің өтіріктеріне өздері де сенеді.

Екінші Дүниежүзілік соғысқа дейін Черчилль мен Рузвельт арасында келіссөздер болды, оның нәтижесі АҚШ пен Англияның ислам әлемін жойып, сионистерге қолдау көрсетуі болды. Британдықтар Сауд Арабиясында Уаххаби патшалығын құрып, оны Ислам әлемінің бір бөлігі ретінде таныстырды, содан кейін американдықтар ағылшындардың ұлы өтірігін жасыру үшін бірқатар өтірік жасады.

1950 жылдан бастап Американың қолдауымен уахабшылар мешіттер мен діни мектептер салу түрінде миссионерлерді басқа елдерге жібере алды. Олар профессорларды, журналистерді және дін қайраткерлерін Сауд Арабиясына шақырып, оларға қаржылық қолдау көрсетті, сонымен қатар көптеген студенттерге өз университеттерінде шәкіртақы берді. Тіпті, қажылық да олар үшін уахабизмді таратуға мүмкіндік береді.

Уаххабилік сектаның негізгі мәдени-діни органы 1974 жылы Сауд Арабиясының астанасы Эр-Рияд қаласында құрылған «Раббат әл-Алам әл-Ислами» деп аталады. Бұл ұйымның барлық ислам елдерінде бөлімшелері бар және мешіттер мен мектептер салу және миссионерлер жіберуден бөлек, уаһхабизмді тарату үшін ауруханалар салу, газет шығару және қайырымдылық ұйымдары сияқты қоғамдық әрекеттерді де пайдаланады.

Бұл мекеменің ең маңызды бөлігі «Шиізмнің таралуына қарсы күрес» деп аталатын бөлім болып табылады. Бұл бөлімде олар Америка Құрама Штаттары және Англия Ислам елдерін басып алу үшін бірнеше рет қолданған шиіттер мен сунниттердің арасындағы әйгілі айырмашылықты мұсылмандар арасында бөлуді анық көздейді.

Рабат әл-Алам-е-Ислами мекемесінің жарғысында: «Бұл мекеме жат идеялар мен Исламға қарсы күштермен күресу үшін әділ күштерді тартуға көп күш салуда. Сондай-ақ бұл мекеме адамдардың пікірін басып, алауыздық тудыруды көздеген қастандықтарды жою үшін Исламның миссиясын насихаттауды және оның қағидаларын таратуды өз іс-әрекеттерінің ең биік сатысына қояды».

Әрине, бұл сөйлемдер арнайы әдебиетте жазылған және сөздер біз білетіннен басқа мағынаға ие. Бұл сөйлемдерді жақсырақ түсіну үшін Мұхаммад бин Абдул Уахабтың бір сөйлемін бірге қарастыру жеткілікті. Ол былай деді: «Біз хақымыздың (уаххабизмнің) шақыруын алған және оған себеп пен дәлел белгілі болған және оған қарсы дәлел анықталған адамды ғана кәпір деп атаймыз». Енді ұйым ережесін қайталап оқитын болсақ, оның салихалы адамдар туралы айтқанында уахабизмге сенетін адамдарды меңзеп тұрғанын, ал оның шетелдіктер мен исламға қарсы шыққандар деп айтып отырғаны шын мәнінде уахабизмге қарсылар, оның ішінде Исламның шиа және сунниттік секталарының барлық ізбасарлары екенін көреміз. Сондай-ақ, уахабизм өз институтын өз қағидаларын таратуға міндетті деп санайды. Әрине, уаһһабилер араздық пен алауыздықты жоюға міндеттенген соңғы сөйлемді қайта оқу аса мұқият қарауды қажет етеді.

«Тек өздерін мұсылман санайтын такфирші уахабшылар мұсылман үмбетінің бөлінуіне қалай тосқауыл болғысы келеді?» деген сұрақты өзімізге қою керек. Бәлкім, бұл екі жақтылық осы мәселені түсінуге байланысты болар. Негізінде, Ислам үмметі деп отырғанымыз бұл сөзге қатысты уаһаби тәкфирлік көзқарасынан мүлде бөлек. Біраз уақыттан бері бұл пікірге қарсы болып, шиіттік көзқарасқа өткен уаххабит муфтилерінің бірі Эссам әл-Абад уахабилер діндердің жақындасуы деген категорияға мүлде сенбейді деп есептейді. Бұл мәлімдемеде саудиялық ұлы ғалым Мұхаммед Кабаридің өз еңбегінің бірін діндердің жақындасу мәселесін жоққа шығаруға арнағаны сияқты көптеген дәлелдер бар. Сонымен қатар, Сауд Арабиясының Бас мүфтиі шейх Абдул Азиз бен Баз осыған байланысты былай деді: «Шиіттер мен сүнниттерді біріктіру мүмкін емес, өйткені екеуінің пікірі бір-бірімен үйлеспейді... тек сүнниттердің яһудилермен, христиандармен және пұтқа табынушылармен бірге болуы мүмкін болмағандықтан, олар бір жерде жиналуы керек... Сондай-ақ шиіттер мен сүнниттердің бірігуі мүмкін емес».

Біреу мынау уахабист бас мүфтиден «Өздеріңізді яһудилердің немере ағалары санайтындар және әрқашан арабтар мен Израиль арасында бейбітшілік орнатуды көздейтін және осы мақсатта көптеген келісімдер жасағандар, сүнниттердің шиіттермен жақындығын қалай жоққа шығарасыз?» деп сұраса екен. Яһудилермен туысқандығынан гөрі, олардың бір-бірімен туыстық қатынасы Алла тағала, Құбыла, Пайғамбар (с.ғ.с.) және діні бір болғандықтан әлдеқайда жақын.

Саудиялық-уаххабиттік мүфтилер мен ақсақалдардың шиіт-суннит бірлігіне қарсы қалдырған пікірлері, пәтуалары мен кітаптарынан бөлек, осы бағыттағы топтардың жаугершілік әрекеттері әрқашан мұсылмандар арасында жік салуды көздеді. Иә, ДАИШ, Әл-Қаида сияқты көптеген тәкфиршіл және лаңкестік ағымдардың ойлары уахабизмнің пікірлері мен ойларынан туындайтыны шындық.

Тәкфиршіл топтардың теоретиктерінің бірі Әли бин Хадир Мұхаммад ибн Абд әл-Уаххабтың кітаптарын ең жақсы кітаптар деп санаса, өзі «әл-Каидаға» қосылған тәкфирлік топтардың теоретиктерінің бірі Әбу Мұсаб Сури: тәкфирлік әдіс Ибн Таймия мен уаһһабизмнің ойларының қоспасы екенін біледі. Оның пікірінше, тәкфиршіл лаңкестік топтар шариғат саясатын Ибн Таймиядан, фиқһ пен ақиданы уахабизмнен алған.

«Әл-Қаида» және «Джабхат ан-Нусра» ұйымының зиялы жетекшілерінің бірі Әбу Мұхаммад Моқадиси «Аср» журналымен сұхбат» деп аталатын кітабында өзінің уахабилік мазхабтың шәкірттерінің бірі екенін және Абд әл-Азиз бен Баз, Ибн Усеймин және шейх Албани сынды ғұламалардан білім алғанын мойындайды.

Жасөспірім кезінде зорлық-зомбылық, нашақорлық пен ішімдікке толы өмірді бастан өткерген Әбу Мұсаб әз-Зарқауидің Иракта «Әл-Қаиданың» пайда болуын оның экстремизмінің нәтижесі деуге болады. Ол бір сөзінде Мұхаммд бин Абд әл-Уаххабты қорғап, оны дінге қамқор деп есептеді. «Әл-Қаиданың» ең атақты әрі көрнекті жетекшісі Усама бен Ладен өз пәтуаларында Ибн Таймия мен Мұхаммад бен Абд әл-Уаххабтың сөздерін келтіріп, оларды дін реформаторлары және шариғатты жаңғыртушылар деп атайды.

Араб әлемінің көптеген сарапшылары тәкфиршіл лаңкестердің ойының тамыры Сауд Арабиясынан шыққан деп санайды. Сондықтан бұл топтардан келетін кез келген қылмыстың жауапкершілігі Сауд Арабиясы үкіметіне жүктеледі, ол бұл идеяларды кінәсіз деп жариялап қана қоймайды, сонымен қатар әрқашан өз байлығымен осындай идеяларды таратуға тырысады.

Араб әлемінің маңызды сарапшыларының бірі Абдул Бари Атван ДАИШ дәл ваххабизмнің интеллектуалдық жолымен жүріп жатыр деп есептейді. Оның пікірінше, Сауд Арабиясының мектептерінде Ибн Абд әл-Уаххабтың кітаптарын оқыту экстремистік ағымдардың күшеюіне және саудиялық жастардың мұндай топтарға қосылуына негіз болып табылады. Ол бұл пікірін сауалнама нәтижесі арқылы дәлелдеген. 2014 жылы Сауд Арабиясында жүргізілген бұл сауалнама ел жастарының 90 пайыздан астамы ДАИШ-тің әрекеттерін исламның стандарттары мен ережелеріне сәйкес деп санайтынын көрсетті.

Сауд Арабиясының көптеген ислам елдеріндегі мектептері мен университеттерінің білім беру үлгісін қайталағанын және бұл процестің нәтижесі өздерін моджахит деп атайтын лаңкестердің көтерілуінен басқа ештеңе болмағанын білгенде бұл мәселенің маңыздылығы арта түседі.