1402 жыл: Инфляцияны тоқтату, өндірісті арттыру (16)
Жел 09, 2023 22:32 Asia/Almaty
Ислам революциясының жетекшісі 1402 жыл үшін «Инфляцияны тоқтату, өндірісті арттыру» деген тақырыпты таңдады. Инфляция – Иранның экономикалық қиындықтарына әсер ететін факторлардың бірі. Бүгіннен бастап өндіріс мәселесі және оның, соның ішінде Иран экономикасындағы маңыздылығына тоқталамыз.
Кез келген елдің экономикалық дамуында өндіріс басты рөл атқарады. Эндогендік экономикалық өсу теориясына сәйкес елдегі экономикалық өсу ішкі факторларға байланысты, ал сыртқы факторлар онда рөл атқармайды. Бұл факторларға адам ресурстары, инновациялар және инвестициялар жатады. Өндірісті эндогендік экономикалық өсудің маңызды құрамдастарының біріне айналдыратын факторлардың бірі – бұл құру қосымша құн тудырады және шикізатты сату сияқты табыс алудың басқа әдістеріне қарағанда өте тиімді. Эндогендік экономикада экономикалық өсу ішкі факторлармен байланысты болғандықтан, технология мен инновация да іштей дамып, өзгерістер іштен қалыптасады.
Әлемнің алпауыт державаларына көз жүгіртсек, әлемдегі ең маңызды өндірістерге ие елдер – ұлы державалар екенін көреміз. Дүниежүзілік нарықты мүмкіндігінше иелене алатын елдер әртүрлі аспектілерде көбірек күшке ие болуы мүмкін, сонымен қатар басқа елдерге аз тәуелді және көбірек тәуелсіздікке ие болады. Өткен ғасырларда ауқатты елдердің стратегиялық жетістігі жоғары сапалы өнім жасау болды, осылайша олар байлық жасап, күш-қуатын арттыруға ден қойды.
19 ғасырда Англияның пайда болуынан 20 ғасырда АҚШ, Германия, Жапония және Кеңес Одағына дейін, тіпті Оңтүстік Корея, Тайвань және Қытай сияқты жаңа индустриялық елдерге қарасақ, өндірістің бұл елдердің табысының негізгі факторы болғанын көреміз. Жалпы алғанда, өнеркәсібі дамыған елдер үшін өндіріс өте маңызды және бұл әрі олардың экономикалық өсу жолы, әрі күш-қуатының негізгі факторы болып табылады, өйткені экспорт бұл елдердің дүние жүзіндегі экономикалық табысы мен қаржылық күшіне айналады.
Өндірістің маңыздылығы және оған ерекше көзқарас мәселесі Иранда да назар аударды және әсіресе Ислам революциясынан кейін үкіметтің өндіріс мәселесіне байыпты назар аударғанына куә болдық. Кез келген саяси жүйенің экономика мен өндіріс мәселесіне көзқарасын түсіну үшін маңызды көрсеткіштердің бірі; Бұл Ислам революциясынан кейін Ирандағы салыстырмалы түрде қолайлы жағдайлармен байланыстырылған жалпы өндіріс индексі. Мысалы, Дүниежүзілік банк өз статистикасында Иранның жалпы ішкі өнімі 1356 жылы шамамен 14 пайыз болса, 2018 жылы шамамен 4 пайызға жеткенін жариялады.
Иранның жалпы ішкі өнімінің (ЖІӨ) жыл сайынғы өсімін жариялаған бұл банктің статистикасы бойынша. Бұл экономикалық көрсеткіштің 1978 (1356) кезеңінде, яғни Иран Ислам революциясының жеңісінен бір жыл бұрын, 2020 (1398) жылға дейінгі кезеңіндегі өзгерістері маңызды. 1961 жылдан 2020 жылға дейін (1339-1398) көрсетілген бұл деректер Иранның ЖІӨ-нің ең жоғары өсу қарқыны 1982 жылға (1360) барып, 26,978 пайызды құрайтынын көрсетеді.
Иранның жалпы ішкі өнімінің өсімі Иран Ислам революциясынан бір жыл бұрын 1978 (1356) жылы минус 14%-ға тең болды. Бұл көрсеткіш 2020 (1398) жылы шамамен 4 пайызға жетті. 1395 (2016) жылдан бері жыл сайын экономика жыл ұранының басты бағыты болып келеді. Аятолла Хаменеи 1395 (2016) жылды «Қарсыласу экономикасы; Әрекет және әрекет», 1396(2017) жыл «Қарсыласу экономикасы: өндіріс және жұмыспен қамту» жылы, 1397(2018) жыл «Иран тауарларын қолдау жылы», 1398(2019) жыл «мүмкіндіктер жылы» жылы, 1399(2020) жыл «Өндіріс серпіні» жылы болды, 1400(2021) жыл «Өндіріс: қолдау және оның жолындағы кедергілерді жою» болды, олар сондай-ақ 1401(2022) жылды «Өнідіріс: білімге негізделген және жұмыспен қамтушы» және 1402(2023) жылды «инфляцияны бақылау және өндірістің өсуі» деп атады.
Көріп отырғанымыздай, 2016 жылдан осы уақытқа дейін, яғни 7 жыл ішінде өндіріс жыл ұрандарының негізгі түйінді сөздерінің бірі болып табылады. Шындығында, өндіріс жай ұран емес, стратегиялық мақсат және оны жүзеге асыруға барлық күш жұмылдырылуы керек және бұл мәселе жүзеге асырылғанша жалғасуы керек.
Өндіріс - қарсыласу экономикасының стратегиясының негізгі бөлігі. Ел экономикасын нығайтуда ішкі өндірістің негізгі рөлі мен ұстанымы бар, ол эндогендік болуы керек. Өйткені бұл экономикалық тәуелсіздікке, шет елдерге тәуелділікті азайтуға, сондай-ақ Иран Ислам Республикасының дұшпандарының қысымдары мен дұшпандық саясаттарынан тиімділігінің төмендеуіне әкеледі. Уақыт өткен сайын және Ислам революциясының күшеюімен жыл сайын дұшпандық арта түседі.
Осы негізде Ислам революциясының жетекшісі қарсыласу экономикасының стратегиясын ұсынып, жыл сайын қолдау, өсу, серпіліс, білімге негізделген, жұмыс орындарын құру сияқты әртүрлі форматтағы өндіріс ұранын алға тартты. Елді прогресс пен әділет онжылдығына қадам басып, дұшпанның экономикалық, саяси және мәдени санкцияларға қарсы дұшпандық әрекеттерін кеңейтумен күресу, бесінші жоспар мен 20 жылдық жоспардың пайымдауын жүзеге асыру қажеттілігі, мұнай кірістеріне тәуелділікті азайту және экспортты ұлғайту және импорт пен экономикалық тәуелділікті азайту, өзіне сену және отандық өндірісті қолдау қажеттілігі экономикалық көрсеткіштерді арттырудың ең маңызды факторы ретінде өндірісті нығайтуға байланысты.
