Pars Today

Ислам революциясының жетекшісі 1402 жыл үшін «Инфляцияны тоқтату, өндірісті арттыру» деген тақырыпты таңдады. Соңғы екі бағдарламада Ирандағы өндірістің өсуіне кейбір кедергілер зерттелді. Бұл бағдарламада Ирандағы өндірістің өсуіне кедергі келтіретін кейбір басқа да мәселелер талқыланады.

Валюталық күйзеліс

Ирандағы өндірістің өсуіне кедергілердің бірі – валюталық күйзеліс. Валюталық күйзеліс немесе экономиканың долларлануы Иран экономикасының бір шындығы. Осындай жағдайда тауар бағасының бір түнде еселеп өсіп, нарық қатты турбуленттілікке тап болғанына куә болады. Бұл жағдайда өнімнің дайын өзіндік құнының да өсуі заңды. Өйткені доллардың қымбаттауы шетелден шикізат әкелу бағасына да әсер етеді. Бұл кемшілік әсіресе өндірістік бөлімшелерді өтімділікпен қамтамасыз ету мәселелерін күшейтеді немесе компаниялардың өтімділік дағдарысының ауқымын арттырады. Сондықтан мұндай жағдайда кейбір өндірістік бөлімшелердің өндірістік желісін белсенді ұстай алмау мүмкіндігі артады.

Бұдан басқа, валюталық күйзелістердің деструктивті әсері ел экономикасында тұрақсыздық пен белгісіздік туғызады. Бұл экономикалық жағдайда ірілі-ұсақты компаниялар, өндірушілер және т.б. өздерін сенімсіз сезінеді және сенімді және тыныштықпен инвестиция салып, жұмыс істей алмайды.  Мұндай жағдайда отандық тауарлардың сапасын арттырып, өндірістің қыр-сырын қастерлеу арқылы бәсекеге қабілетті ету іс жүзінде шеттетіліп, соның салдарынан ирандық тауарлардың өсуі тежеліп отыр.

Мортеза Офеке, экономист және Ахваз университетінің оқытушысы валюталық күйзелістердің отандық өндіріске әсері туралы былай дейді: "Елдің өндірісі импорттық шикізатқа, аралық өнімдерге және капиталға өте тәуелді екенін ескерсек, валюталық айнымалы біздің өндірісімізге өндірілген өнімнің бағасы жағынан да, сапасы жағынан да үлкен әсер етеді.

Валюта айнымалысы елдің ішкі өндірісіне екі жолмен әсер етуі мүмкін. Біздің импорттың 75% капитал және аралық тауарлар екенін ескерсек, валюталық күйзеліс және валюта бағамының өзгеруі мен көтерілуі отандық өндіріске кері әсер етуі мүмкін, бұл импорттық шикізат бағасына әсер етеді. Валюта бағасы жоғары бағамда тұрақты болып қала берсе де, айырбас бағамының тұрақты төмендеуінен немесе көтерілуінен жақсы. Басқаша айтқанда, жоғары немесе өзгермелі бағалар мен валюта бағасының тұрақсыздығы өндіріске көбірек кері әсер етеді. Дәл осы әсердің арқасында революцияның жетекшісі Иран экономикасын долларландырудың қажеттігін байыпты түрде атап көрсетеді.

Брендингтегі әлсіздік

Брендинг тауарды тұтынушыларға несиелендіру үшін қажетті мотивациялар мен психологиялық және психикалық негіздерді құруға және нәтижесінде оларды сатып алуға деген құштарлықты арттыруға бағытталған. Сондықтан бренд тұтынушыны сатып алуға бағыттайтын құрал деп айтуға болады. Бұл салада жарнама мен медиа құралдары таптырмас рөл атқаратыны сөзсіз. Брендинг саласындағы ирандық тауарлардың жағдайына қатысты айта кету керек, бұл саладағы әлсіздік ирандық өнімдердің өндірісі мен жеткізу тізбегіндегі жетіспейтін және назардан тыс қалған буындардың бірі болып табылады.

Бұл әлсіздіктің ауырлығы соншалық, кейбір өндірушілер шығарған тауарларын елде өткізу үшін өз тауарларына әйгілі шетелдік бренд белгісін қоюға мәжбүр. Шындығында, тұтынушы кейбір жағдайларда тауарды сатып алу үшін төлейтін шығындардан басқа, әлеуметтік және танымал мағынада достары, туыстары мен таныстары арасында өзін жоқ сезінбейтіндіктен, ирандық тауарлардың брендін де ескеру керек.

Отандық тауарлардың барлығы сапасыз деген жалпы пікірге қарамастан, тамақ, тұрмыстық техника, киім-кешек, аяқ киім, құрылыс тауарлары сияқты көптеген салаларда отандық өнімдер шетелдік ұқсас өнімдерге қарағанда сапасы жағынан бай. Соған қарамастан, мәдени факторлар мен кедергілермен қатар брендингтегі әлсіздік сияқты себептермен ирандық тауарлар отандық тұтынушылар арасында аса танымал емес. Шын мәнінде, шетелдік брендингпен айналысу керек болғанымен, Иран өнімдерін сату және нарықты өсіру үшін брендингке де назар аудару керек.

Ирандағы өндіріске кедергі келтіретін басты кедергілердің бірі – бұл елдегі өндіріс секторының өнімділігі мен қосымша құнының өте төмен болуына себеп болған дәстүрлі өндіріс тәсілі. Бұл саладағы негізгі қадамдардың бірі – өндірісті жаңғырту. Бұл модернизация тек техникамен ғана шектелмейді, сонымен қатар бүкіл өндірістік құрылымда, соның ішінде адам ресурстарында, ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарда, қаржылық механизмдерде, басқару әдістерінде, тарату желісінде және т.б.

Шындығында, өндірістің өркендеуін тек өндіріс саласына несие бөлудің синонимі ретінде қарастырмай, оны жалпылама түрде қарау керек. Осыны негізге ала отырып, революция жетекшісі соңғы жылдары Ирандағы білімге негізделген өндіріске баса назар аударып, бұл салада және дәстүрлі әдістерден алшақ байыпты шаралар қолға алынды.

Ирандағы өндірістің өркендеуіне тағы бір кедергі бизнес пен өндірісте жеңілдіктің болмауына әкелген кейбір ауыр ережелер болып табылады. Кейбіреулер елдегі өндіріске ең үлкен кедергінің бірі – рұқсаттардың көптігі деп санайды. Бұл лицензиялардың берілуі кейбір инвесторлардың Иранның өндіріс саласына инвестиция құюы үшін көңілін қалдырды.

Ислам кеңесінің мүшесі Хасан Лотфи бұл жайында былай дейді: «Кедергілер мен ұзақ уақыт кезеңімен көптеген инвесторлар өз капиталын басқа жерде жұмсауды жөн көреді және өндірістік бөлімшелерді құруға құлшынысы жоқ».