Pars Today

2011 жылдың ортасында АҚШ бен Ладенді өлтірді деп мәлімдегеннен кейін бұл топты басқаруды «Әл-Қаиданың» екінші адамы Айман әл-Завахири қабылдады. Бен Ладеннен айырмашылығы ол ешқашан өз тобын Америкаға қарсы соғысуға шақырған емес. Оның ұстанымы аймақ билеушілерімен күресу болды.

2011 жылдың ортасында АҚШ бен Ладенді өлтірді деп мәлімдегеннен кейін бұл топты басқаруды «Әл-Қаиданың» екінші адамы Айман әл-Завахири қабылдады. Бен Ладеннен айырмашылығы ол ешқашан өз тобын Америкаға қарсы соғысуға шақырған емес. Оның ұстанымы аймақ билеушілерімен күресу болды. Ол Исламға қарсы әрекет еткен билеушілерді кәпір деп атады. Айман әл-Завахири аймақ билеушілерімен соғысу үшін қолына қару алғанға дейін бірнеше ай бұрын араб елдерінің халқы өз үкіметтеріне қарсы жаппай бейбіт наразылықтарын бастады. Кейіннен «араб көктемі» деп аталған бұл наразылықтар Солтүстік Африкада басталып, Оңтүстік-Батыс Азияға жалғасты. Көптеген саяси сарапшылар халық наразылықтарының жеңісімен «Әл-Қаида» сияқты жаугер топтарға орын қалмайды деп есептеді.

Бірақ үкіметтер құлатылғаннан кейін ішкі топтар арасында келіспеушіліктер пайда болды, бұл әл-Каиданың және ДАИШ сияқты басқа лаңкестік топтардың болуына жол ашты. Бейбітшілік пен тәртіптің жоқтығы, түрлі топтар арасындағы қақтығыстар және мұсылман елдерінің қақ ортасында исламдық партиялардың қызметіне тыйым салу Әл-Қаида мен ДАИШ-тің қалаған нәрсесі еді. Түрлі топтар келісім мен бірлікке қол жеткізген Тунис сияқты елдің өзінде әл-Каида мен ДАИШ лаңкестік операциялар жасап, елуден астам еуропалық туристті өлтіріп, елдің қауіпсіздігі мен экономикасына қауіп төндірді. Нәтижесінде наразылық, қақтығыс және соғыстан басқа ештеңе болмады. Бірнеше жыл бұрын АҚШ-тың бұрынғы мемлекеттік хатшысы Хиллари Клинтон Fox News арнасына берген сұхбатында Усама бен Ладен бастаған «Әл-Қаида» тобын құрудағы АҚШ рөлін ашық мойындады. Ол былай деп айтты: »Кеңес әскерлері Ауғанстанға басып кіргенде, бізде Пәкістанға барып, моджахедтердің әскери күштерін құру және оларды "Стингер" зымырандарымен және басқа да қару-жарақтармен жабдықтау ойымыз болды... Соғыстан кейін біз Ауғанстан мен Пәкістандағы осы жоғары дайындықтан өткен қарулы экстремистерді қалдырдық».

Хиллари Клинтон өзінің естеліктерін «Қиын таңдаулар» деп аталатын кітабында айтып, 2014 жылы жарыққа шығарды. Бұл кітапта ол Американың Ирактағы әл-Қаида тармағының немесе ДАИШ құрылуында маңызды рөл атқарғанын және оған қоса, бұл топтың күш-қуатын кеңейтуге негіз болғанын айтады.

2003 жылы Ирактың БААС режимі құлағаннан кейін Әбу Мұсаб әз-Зарқави кейбір пікірлес адамдарымен бірге Иракқа кірді. Осыдан екі жыл бұрын ол Ауғанстанда  Әл-Таухид  және  Әл-Джихад  ұйымын құрған, 2004 жылы оны Бен Ладен Әл-Қаида ұйымының Ирактағы бөлімшесінің жетекшісі деп таныған. Ирактағы басқа салафиттік топтармен біріккеннен кейін Зарқави өз ұйымын «Әл-Рафидин жеріндегі әл-Каида» деп атады. Әуелі Ирактағы америкалық күштерге қарсы біраз операциялар ұйымдастырды, бірақ көп ұзамай шиіттерге қарай мылтығын бұрып, оқтарымен жазықсыз адамдарды нысанаға алды. Секталық келіспеушіліктерді қоздыру арқылы ол американдықтар күткен нәрсені жасады. Мұндай келіспеушіліктер әрқашан ислам елдерінде америкалық сарбаздардың болуын ақтау үшін жақсы сылтау болды. Заркави Ирактағы әртүрлі салафиттік топтар арасында үйлесімділік орнату үшін моджахедтер кеңесін құрды, бірақ біраз уақыттан кейін ол бен Бин Ладеннің арасында келіспеушіліктер пайда болды, бұл Бен Ладеннің оны жетекшілік лауазымынан босатуға себеп болды. Осы даудан кейін Заркави американдық күштердің қолынан қаза тауып, можахедтер кеңесі «Ирак Ислам мемлекеті» деп өзгертілді. Дәл уахабилік ата-бабалары сияқты бұл үкімет Исламды өз қалауынша түсіндіріп, басқа сенімдердің барлығын күпірлік деп атады. Бұл топтың Ирактағы тәкфирлік ойлауының нәтижесі жазықсыз тұрғындарды, балалар мен әйелдерді өлтіру болды. Олар ешқандай қылмыс жасаудан тартынбады. Адамдардың басын оп-оңай кесіп, кесіп, өртеп жіберді. Олар еркектерді өлтіріп, әйелдерді күң етіп, балаларды өзін-өзі өлтіруге мәжбүрледі.

2010 жылы Сириядағы ішкі жағдай ретсіз болып, Батыс елдерінің араласуы бұл келіспеушіліктердің толық ауқымды азаматтық соғысқа айналуына себеп болды. Дәл осы жағдайда әл-Қаиданың Ирактағы бөлімшесі өз бақылауындағы аумақтарды кеңейтуді қолайлы деп тапты. Олар Сирияға қарай ілгерілеп,  Джабхат ан-Нусра  сияқты лаңкестік топтарды өзіне тартып, Сириядағы маңызды қалаларды бақылауға алғаннан кейін үкіметінің атын «Ирак пен Левант Ислам мемлекеті» деп өзгертті. Кейінірек «ДАИШ» деп аталды.

Бұл топ барлық ислам елдерін, тіпті кейбір Еуропа елдерін өз шекарасында санап, Әбу Бәкір әл-Бағдадиді халифа деп таныды. ДАИШ Сириядағы ең ірі мұнай кеніші мен газ кенішін бақылауға алып, электр станциясының жабдықтарын тонап, ондаған жұмысшыны өлтірді. Тіпті қабірлер мен тарихи ескерткіштер де ДАИШ қылмыстарынан аман болмағандықтан, ДАИШ Ирактағы Юнус Наби қабірін жарып жіберді. Біздің дәуірімізге дейінгі 8 ғасырға жататын қабір. Олар Ирактағы езидтер тұратын ауданға шабуыл жасап, бес жүз ер адамды өлтіріп, әйелдерді құлдыққа айналдырды. Осы жауыздық кезінде жетпістен астам бала шөлдеп өліп, отыз мыңнан астам отбасы қоныс аударды.

Ирак пен Сирияда жазықсыз адамдардың қырылуынан кейін ДАИШ-тің бірнеше еуропалық азаматтың басын шауып жатқан бірнеше видеосы батыстық БАҚ-ты одан сайын ашуландырды және Америка президенті Конгресстен Ирак пен Сирияда американдық әскерилердің ресми қатысуына рұқсат беруді ресми түрде сұрады. Бұл лаңкестік топтың қылмысының ащы дәмін тек Ирак пен Сирия халқы ғана емес, әлемнің түрлі-түсті, нәсілдері, ұлттары мен діндері әртүрлі халықтар татқан. Нигерия, Мысыр, Тунис, Йемен, тіпті Франция мен Жапония халқы да ДАИШ-тың не екенін біледі. Бұл қылмыстардың көп болғаны сонша, 2014 жылы 14 қарашада Сирия бойынша тәуелсіз халықаралық тергеу комиссиясы ДАИШ-тің адамзатқа қарсы қылмыс жасағанын растады. АҚШ Мемлекеттік департаментінің отставкадағы дипломаты Майкл Спрингманн АҚШ-тың Таяу Шығыстағы жасырын операциялары Азияда лаңкестік топтардың құрылуына себеп болғанын әшкереледі. Бұл америкалық дипломаттың айтуынша, бұл құпия операция қырғи-қабақ соғыстан бері жалғасып келеді. Бұған қоса, Пентагонның қорғаныс барлау басқармасының бұрынғы басшысы да «Әл-Жазира» телеарнасына берген сұхбатында ДАИШ-тің көбеюі Америка Құрама Штаттарының Ирактағы әл-Каиданың негізгі жауынгерлері болып табылатын көтерілісшілерді қолдауының тікелей нәтижесі екенін айтты.

2013 жылы АҚШ Ұлттық қауіпсіздік агенттігінің бұрынғы мердігері Эдвард Сноуден елдің барлау органдарына қарсы әшкерелеген. Бұл мәлімдемеде Америка мен ДАИШ арасындағы қарым-қатынас туралы мыналар айтылады: «АҚШ, Англия және сионистік режимнің барлау ұйымдары ДАИШ-тың қалыптасуында рөл атқарып, ара ұясы деп аталатын операцияда ДАИШ тобын құрды». Әшкереленген құжаттарға сәйкес, Сноуден ДАИШ тобы сионистік режимді қолдау үшін құрылған деп санайды. «Ара ұясы» операциясының мақсаты – әлемнің түкпір-түкпірінен экстремистерді өзіне тартатын және такфирлік идеялар негізінде қаруларын сионистік режимнің бар болуына қарсы елдерге бағыттайтын ислами ұрандармен топ құру.