Pars Today

Жыл сайын жаңа жылға ұран мен атау таңдайтын Ислам революциясының жетекшісі 1403-ші жыл үшін «Халықтың қатысуымен өндірістік серпіліс» атағын таңдады. Бұл атау Ислам революциясы жетекшісінің ең маңызды мәселесі экономикалық мәселе екенін көрсетеді. Бұл бағдарламада революция көсемінің өндірісте адамдардың болуына баса назар аударуының басқа да себептері қарастырылады.

Ислам революциясының жетекшісі үкімет пен халықтың экономикалық проблемалары мен сын-қатерлерінен елдің билік құрылымындағы кез келген адамнан көбірек хабардар. Аятолла Хаменеи мұны елдің алдында тұрған ең маңызды және басты мәселе деп санайды. Әрине, жау оны пайдалануға тырысады. Осыны негізге ала отырып, соңғы жылдары жыл ұранының негізгі бағыты экономикалық мәселелерге негізделіп, үкіметтердің басты назары бар экономикалық мәселелерді шешуге бағытталды.

Ислам революциясының жетекшісі халықтың әртүрлі салаларда болуы мен қатысуының қажеттілігіне үнемі тоқталып, бұл мәселені нақты стратегия ретінде назарға алған. Республика Ислам Республикасы жүйесінің тұрақты және негізгі тірегі болып табылады және бұл маңызды негізді жүйеден шектеу және алып тастау үрдісі сәтсіздікке ұшырайды.

Өткен 45 жылда Ислам революциясының жеңіске жетуінің сыры мен Ислам республикасының мақсаттарын ілгерілету құралдары (түрлі қысымдар мен қиындықтарға қарамастан) сөзсіз осы халықтың қолдауы болды.

Діни демократия жүйесі өзінің кең әлеуметтік негізі мен халық қолдауына сүйене отырып, сыртқы ортада белсенді әрекет ете алды және бұл мәселе де қазіргі экономикалық дағдарыс жағдайында елге көмектесе алады. Міне, осы ұстаным мен перспективаға сүйене отырып, Жоғарғы Көшбасшы әрқашан халықтың саяси, мәдени, экономикалық, тіпті әскери салаларда ынта-жігермен қатысуын ерекше атап өтеді. Ал 1403 жылдың ұраны да сол принциппен жарияланып, өндірістегі серпіліс ұлт өкілдерінің қатысуымен жүзеге асуы керек. Халықтың бұл салаға қатысуы, бір жағынан, конституцияда берік теориялық негізге ие болса, екінші жағынан, оның талаптары мен шешімдерін жан-жақты түсіндіруді талап етеді.

Конституцияның 44-бабында халықтың экономикалық салаға қатысуының құқықтық және теориялық негіздері айқындалған. Осы қағидаға сүйене отырып, жеке секторға мемлекеттік және кооперативтік шаруашылық қызметін толықтыратын және Ислам Республикасының заңдық қорғауында болатын ауыл шаруашылығы, мал шаруашылығы, өнеркәсіп, сауда және қызмет көрсету салаларын қамтиды. 1384 жылы Ислам революциясының жетекшісі Конституцияның 44-ші бабының жалпы саясаттарын жариялады.  Осы саясаттар аясында Иранның ұлттық экономикасындағы жеке сектордың үлесін арттырып, үкіметтің экономикалық қызметке кірісудегі қаржылық және басқарушылық ауыртпалығын азайту керек.

Жұмыспен қамтудың жалпы деңгейін арттыру және адамдарды жинақтау мен инвестициялауға ынталандыру және үй шаруашылығының кірісін жақсарту Конституцияның 44-бабының басқа да жалпы саясатының мақсаттары болып табылады. Бұл саясаттардағы ең маңызды мәселе үкіметтің жаңа экономикалық қызметке кірісуіне және қызметтің көп бөлігін кооперативтік, жеке және мемлекеттік үкіметтік емес секторларға беруіне жол бермеу болып табылады. Сондай-ақ, осы саясаттарда тапсыру тәсілі туралы негізгі ойлар көрсетілген. Сондықтан заң әрбір адамды үкіметтің иелігін азайту және істерді (соның ішінде жеке секторға) беру бағытында барынша қадам басуға міндеттейді.

Ислам революциясының жетекшісі 1403 жылы 1 сәуірде сөйлеген сөзінде де былай деді: "Мен халықтың секторы мен адамдардың қабілетінің жоғары екендігіне сенемін. Жақында Хосейниеде көрме ұйымдастырды, осылайша мен жеке сектордың өндірістік қызметін және адамдардың өз капиталымен және өз бастамаларымен не істегенін жақыннан көремін. Мен келіп, төрт сағатқа жуық уақытымды немесе төрт сағаттан астам уақытымды өткіздім, мен осы танымал бағдарламаларды егжей-тегжейлі көрдім. Өте жақсы болды, өндірістегі, экономикалық бастамалардағы халық билігінің жоғары мүмкіндігін көрсетті. Көпшілігі жастар. Мұнда келген жастар экономика саласында өз бастамаларымен үлкен істер атқарғандарын айтты. Демек, қабілеттілік бар, қабілеттер бар, оларды пайдалану керек. Су тұтынуды оңтайландыру сияқты ірі өнеркәсіп салаларында, мысалы, мұнай секторында, қолөнер секторында, көлікте, осының бәрінде жас және жаңашыл және жасампаз күштер  талпынып және тамаша жұмыстар жасады".

Шындығында революция көсемінің халықтың қатысуымен өндіріс серпілісіне баса мән беруінің маңызды себептерінің бірі экономикалық сахнада жастардың, әсіресе дарындарының болуына байланысты. Бұл екпін 1401 жылғы ұранмен, яғни экономиканы орнықтырудың білімімен сәйкес келеді деуге болады.

Тағы бір маңызды жайт, экономиканы танымал ету елдің өндірістік әлеуетін нығайтудың аса маңызды талабы болып саналады, өйткені бұл мемлекеттің экономикадағы рөлі мен қатысуының төмендеуіне және экономиканың нақты жекешелендіруге көшуіне әкеледі.

Мемлекеттің экономикадағы үстемдігі және оның шикізатты сатудан туындаған рента көздерімен байланысы жеке сектор мен халықтың өндірістік қызметтен алшақтауына әкелді. Ал Иранның мемлекеттік экономикасының өндіріс саласын өркендетуге және өсіруге мүмкіндігі жоқ. Сондықтан өндірісті серпілтіп, экономиканы халыққа танытып, халыққа өндірістік қызметті сеніп тапсыру маңызды да негізгі қажеттілік. Бұл аятолла Хаменеидің соңғы жылдары да баса айтқаны және олар экономиканы нақты жекешелендіру қажеттілігін көтерді.

Соңғы нүкте: Ислам революциясы  жетекшісінің биылғы ұранға атау берудегі бастамасы, яғни ұлттық өндіріс пен халықтың қатысуы арасындағы байланысты орнату қоғам мен үкіметтік қарым-қатынастар тұрғысынан қарастырылуы тиіс мәселе.

Кейбір халыққа қарсы ағымдар республикашылдық принципін әлсіретіп, халықтың әртүрлі салаларға қатысуын қысқартуға ұмтылған жағдайда, басшылықтың халықтың экономика мен өндіріске қатысуына мүдделі болуы әркімге ерекше үндеу болып табылады.