13 ақпан – Дүниежүзілік радио күні

13 ақпан – Дүниежүзілік радио күні. Биыл «Дүниежүзілік радио күні» өзінің 10 жылдығын тойлап отыр.

БҰҰ-ның қарамағындағы ЮНЕСКО ұйымы бұл ақпарат құрал, яғни радионың маңыздылығын көрсету үшін  бұл күнді «Дүниежүзілік радио күні» деп белгіледі.  Неге 13 ақпан? Бұл сұраққа жауап беру үшін 1946 жылға қайып ораламыз. 1946 жылдың 13 ақпаны күні  БҰҰ  алғашқы рет өз радиосын іске қосып, өз жұмыстары туралы әлемнің түпкір-түпкіріндегі  халыққа ақиқатты жеткізеді. 

ХІХ ғасырдың соңында телефон мен телеграфтан кейін  арқылы ойлап тапбылған радио адамдардың өмірін өзгерте алды және дүниежүзілік соғыстар кезінде ақпараттандыруда маңызды рөл атқарды.  Медиа саласындағы барлық жаңашылдықтарға қарамастан, әлі күнге дейін бұл ақпарат құрал  коммуникацияның ең мықты құралдарының бірі саналады.  Оған қол жетімділік арзан және кез-келген табыс деңгейіндегі адамдар сол арқылы әлеммен байланыс жасай алады. Сонымен қатар, радио дағдарыс кезінде және төтенше жағдайларды жою және табиғи апаттар сияқты жағдайларда маңызды және шешуші рөл атқарады, сонымен бірге  әлеуметтік өмір

ЮНЕСКО ұсынған мәліметтерге сәйкес (2019 жылғы жағдай бойынша) әлемде шамамен 44000 радиостанция бар, ал әлемнің кейбір бөліктерінде радиостанциялар саны басқа ақпарат құралдарына қарағанда көп. Мысалы, Африкадағы радиостанциялардың саны континенттегі газеттер мен телеканалдар санынан көп. Африкада радиостанциялар дыбыстың 80-ден 90 пайызына дейін қабылдайды, ал радио - халықтың көбі үшін негізгі байланыс құралы. Танзаниядағы халықтың 83% және Замбиядағы 85% радио жаңалықтарын тыңдайды. Кең таралған мәліметтер бойынша, радионы қолдану дамыған елдерде де кең таралған, сондықтан 2017 жылдың статистикасы бойынша тек Испания, Италия мен Германияда 2300 (екі мың 300) радиостанция бар.                                                                                                                    Осы жылдар ішінде радио оны қолдану мен тиімділіктің әртүрлі аспектілерін көрсетті. Бұл аудио орта қалалық орталықтардан алыс немесе ғаламтор мен электр қуатына қол жетімділігі шектеулі аудандар үшін әлеммен байланыс орнатуға көмектеседі. Радионың тағы бір маңызды әсері - бұл әртүрлі адамдар мен топтарды бір-біріне  жақындастыруы. Этникалық, тайпалық немесе басқа қақтығыстар өршіп тұрған жерлерде радио зорлық-зомбылықты қолдану және қақтығыстардың пайда болуы және олардың алдын алу сияқты мәселелерді шешуге жағдай тудыратын құралы болып табылады.

Радио қалай жұмыс істейді!

Электромагниттік толқындар - физикадағы ең әдемі құбылыстардың бірі, ол қазіргі кезде әлемдегі барлық аудио, бейне және ақпарат беру жүйелерінің негізі болып табылады. Бұл толқындардың таралуы үшін арнайы орта қажет емес,   олар ауда да таралады. Радио таратқыш пен қабылдағыштың негізі қысқаша айтқанда диктордың дауысын электромагниттік толқындарға орнату және қабылдағыштағы электромагниттік толқындардан шыққан дыбыстық ақпаратты  радио динамиктен күшейткеннен кейін тарату  болып табылады. Кейбіреулер Никола Тесла радионың негізін қалаушы деп санайды. Радио өзінің пайда болуынан бастап әртүрлі қолданыс тапты. Радионың алғашқы қолданыстары теңіз флотында телеграф арқылы кемелер мен құрлық арасындағы Морзе кодын пайдаланып хабарлама жіберу болды. Алғашқы әскери қолданушылар 1905 жылы Цусима шайқасы кезінде жапондық және ресейлік теңіз жаяу әскерлері мен теңіз кемелері болды.

Көптеген адамдар итальяндық ғалым Гульельмо Маркониді  радионы ойлап тапқан адам  деп санайды.

Радио сондай-ақ Бірінші дүниежүзілік соғыста әскери және флот арасындағы командалар мен байланыстарды жеткізу үшін қолданылды. Ағылшындар суасты кабельдерін кесіп тастаған кезде, немістер саяси хабарламалар үшін радио байланысты пайдаланды.

Бірақ әртүрлі радиобағдарламалар  1909 жылы Калифорнияның Сан-Хосе қаласында таратыла  бастады, ал 1920 жылы олар радиоқабылдағыштар арқылы Еуропада және Америкада танымал болды. 1920-1930 жылдары радиобағдарламалаумен қатар тікелей эфир, оның ішінде телефонмен хабарландыру кең таралды.

Иранда алғашқы сымсыз таратқыш станциясы 1927 жылы пайда болды. Бірақ радио құру туралы алғашқы идея Иранда 1935 жылы  басталды. Осы жылы граммофон мен  күйтабақтар пайдалану біртіндеп танымал бола бастады және музыкаға сұраныс артып, үкімет саудамен айналысатындарға   Пошта және Телеграф министрлігінің лицензиясымен радиоқабылдағыштар енгізуге рұқсат берді. Бұл әрекет Иранда радио құру идеясын күшейтті.  1941 жылы қажетті инфрақұрылымды жасағаннан кейін Иранда алғашқы радио таратқыш шағын студияда ашылды.

Радио бағдарлама шығарушылар медиа саласында ең шығармашылық топтардың бірі болып саналуы керек. Өйткені олар  өз мақсаттарын көрсету, әртүрлі ақпараттар мен әңгімелерді жеткізу үшін шығармашылықпен айналысуы керек. Олар айтқысы келген нәрселерін дыбыс пен сөздің сиқыры және тіпті үнсіздік арқылы тыңдаушыларға жеткізуге талпынады. Радио пайда болғаннан бір ғасырға жақын уақыттан бері тек қабылдаушылар мен таратқыштар ғана емес, бағдарлама дайындаушылар да көптеген өзгерістерге ұшырады. Мысалы, бір кездері бағдарлама лентаға дайындалып, оны релекциялау уақыталса, бүгін  редакциялау дегеніміз - түймені басып, сандық бағдарламалық жасақтаманы қолдану! Техника мен технологияның қарқынды алға басуымен барлық радиобағдарламаларды жасаушылар әлемдегі өзгерістерге ілесуге және аудиториясын сақтау үшін жаңа әдістерді қолдануға мәжбүр. Себебі қазіргі заманда ғаламтор радионы басып озып, ескі радио құрылғыны пайдаланатын жастардың саны азайды. Олар ғаламтордан сүйікті музыкаларын сатып алып, тыңдайды және сүйікті бағдарламаларын жүктейді. Радио өз бағдарламаларын ғаламтор арқылы таратқанымен, оның бағдарлама дайындаушылар кез келген жастағы және әртүрлә пікірлерге ие тыңдармандарын сақтап қалу үшін технологиялық жетістіктер мен жаңа мазмұнға көбірек сәйкес келуі керек.

ЮНЕСКО биылғы  Дүниежүзілік радио күнінің тақырыбын «Жаңа әлем. Жаңа радио. Эволюция. Инновация. Тоғысу» деп жариялады. «Эволюция» радионың тұрақтылығы мен құрылған кезінен бастап осы кезге дейінгі және цифрлық дәуірдегі тұрақтылығы мен беріктігін білдіреді. «Инновация» радионың барлық жерде және бәріне қол жетімді болуы үшін жаңа технологияларға бейімделуге мәжбүр болғанын атап көрсетеді. «Тоғысу» радионың  ойын-сауықтан басқа қызметтерін білдіреді. Мәселен, радио осы уақытқа дейін табиғи апаттарда, экономикалық дағдарыстарда, эпидемиялар кезінде жақсы жмыс жасап, адамдармен байланыста болды. Бұл Дүниежүзілік күн радио бағдарламаларын  дайындаушыларымен   қатар, радио тыңдармандарына да тиесілі. Өйткені радионың   бүгінге дейін жұмыс жасап келуінің себебі -  тыңдармандары. Сондықтан бүгін тыңдарман қауымды да құттықтаймыз!