Рамазан – мүмкіндіктер айы (13)

Ораза – Исламның үшінші тірегі, ақылы мен балиғатына жеткен әрбір мұсылман еркек пен әйелге Алла Тағала бір ай ораза ұстауды парыз еткен.

Құран аяттары мен имамдардың рауаяттары бойынша оразаның философиясы тақуалыққа жету болып табылады. Тақуалық дегеніміз – әрқашан сақ болу, Алланың ризалығына ие болатын  және керісінше оған ұнамсыз нәрселерге мән беру. Бұл мүміндердің өмірлік жоспары. Бірақ Аллаға иман келтіріп өмір сүру жеке өмір ғана емес, көптеген әлеуметтік аспектілері бар. Имам Саджад (ғ.с.) «Макарем әл-ахлақ»  деп танымал болған «Сахифа Саджадиенің» жиырмасыншы дұғасында тақуалық туралы: «Уа, Жараттушы!   Мені тақуалардың әшекейлерімен безендір және мені тақуалардың киімімен киіндір. Тақуалардың киімі – әділеттілікті тарату, ашуды басу, қоғам мүшелерінің арасында тұтанған отты сөндіру, бір-бірінен ажыраған мүміндер арасында бірлік пен достық орнату»,- деді. Имам Саджад (ғ.с.) тақуалық туралы айтқанының әлеуметтік жағы бар, сондықтан Исламдағы тақуалық тек жеке мәселе емес. Жеке адамның тақуалығы қоғамдық тақуалыққа жетелегенде шыңға жетеді. Қоғамдық тақуалыққа қол жеткізілсе, қоғамдағы жеке адамдардың имандарын нығайтуға көмектеседі. Әлеуметтік тақуалық дегеніміз қоғамның Алланың әмірлеріне мойынсұнбаудан сақ болуы. Әділдіктің таралуы, кек пен аласапыранның басу, мүміндер арасында бірлік пен достық тудыру – Ислам дінінің мүміндерге мүміндердің әлеуметтік істерін түзетуді ұсынған өсиеттерінің бірі. Осы қағидалар негізінде қоғам құру діндарлардың міндеті. Дұрыс заңдарды анықтау, осы мақсаттарды көздейтін институттарды құру және қолдау - жеке адамдардың да, биліктің де міндеті. Бұл әлеуметтік тақуалық. Жеке тақуалық – шайтандардың азғыруларына қарсы тұру үшін ішкі жан дүниені күшейту, ал қоғамдық тақуалық – Ислам мен мұсылман дұшпандарына қарсы тұру үшін қоғамның ғылым, техника, мәдениет және сенімін нығайту. Мүміндер қауымы дұшпандардың шабуылдарынан тиімді қорғанып, залымдардың қысымынан жеңіліп қалмауы керек. Ендеше оның талантын шыңдауы керек, бұл әлеуметтік тақуалық мағынасының тағы бір қыры.

Алла Тағала Рамазанды мүміндердің тақуалығын күшейту үшін ораза және ғибадат айы етті.  Сөйтіп әлеуметтік тақуалық алаңын қамтамасыз етуге жағдай туындайды. Құран оқу, ораза ұстау, басқа да діни мәселелерге мән беру Рамазан айында адамдардың діни амалдар мен істерге деген зейінін арттырады. Бұл  мүміндердің   басқа уақыттарға қарағанда Алланың разылығын көбірек ойлауына себеп болады. Бұл айда адамдар бір-бірімен көбірек әділдік пен шынайылықпен бетпе-бет келіп, басқаларға қатысты әділ болуға тырысады. Бұл ескертулер Рамазан айында мүміндер қауымының бет-бейнесін өзгертетін тақуалықтың бір бөлігі.

Ораза – Исламның үшінші тірегі, ақылы мен балиғатына жеткен әрбір мұсылман еркек пен әйелге Алла Тағала бір ай ораза ұстауды парыз еткен. Бірақ  ораза ұстай алмайтындарға Алла мен Оның елшісі ораза ұстамауды рұқсат еткен. Мысалы, жасы ұлғайғандықтан ораза ұстай алмайтын немесе одан зардап шегіп жүрген адамға ораза ұстау парыз емес. Бірақ ораза зиян келтіретін адам әр күн үшін кедейлерге он шақты сарымсақ (шамамен 750 грамм) бидай немесе арпа және сол сияқты тамақ беруі керек. Сондай-ақ, жасы ұлғайғандықтан ораза ұстамаған адам, Рамазан айынан кейін ораза ұстай алатын болса, парыз сақтық бойынша оразасының қазасын өтеуі керек.

Босануы жақын, оразасы өзіне зиян болатын әйелге ораза парыз емес, ол кедейлерге күніне бір ас, яғни бидай  және басқа дәнді-дақылдар беруі керек. Бұл салада бірнеше мәселеге назар аударған жөн. Бала емізетін және сүті аз әйел, мейлі ол баланың анасы болсын, мейлі  баланы ақыға немесе ақысыз емізетін әйел болсын, ішіп-жеуден тартыну бала үшін зиян әкелсе, ораза ұстау парыз емес. Ол күн сайын кедейлерге ас беруі керек, яғни бидай немесе басқа дәнді-дақылдар. Сондай-ақ  әйелдің өзіне де зиян болса, ораза ұстау парыз емес. Парыз сақтық бойынша әр күн үшін кедей-кепшікке ас беріп,   ұстамаған оразасының қазасын өтеуі керек.  

Әлсіздігінен қиыншылық пен төзімсіздік көрген адамға ораза парыз емес. Егер адам қатты шөлдеп, шөлдеуге шыдамайтын ауру болса , оған ораза парыз емес. Бірақ екінші жағдайда кедейлерге күн сайын бидай немесе басқа дәнді-дақылдар беру керек. Егер кейінірек ораза ұстай алатын болса, парызға сәйкес қазасын өтеуі керек. Кәрілік, ауру, жүкті болу және емізу сияқты жағдайлардан басқа, бір жерде он күн тұрақтауға ниет етпеген жолаушыға ораза парыз емес.

Бір ай - күнделікті өмірімізді ең лайықты адамдардың өміріне ұқсатуға жақсы мүмкіндік. Хазірет Әли (ғ.с.) қасиетті Рамазан айы  туралы: «Уа, халайық!  Алла Тағала  біздің Әһле Бәйтімізді басқа адамдардан жоғарырақ еткендей, бұл айды басқа айлардан артығырақ етті. Бұл айда жәннәт пен мейірім есіктері ашылып, от қақпалары жабылады, азан естіледі, дұға қабыл болады. Бұл айда Раббыларының рұқсатымен таң атқанға дейін періштелер ораза ұстаған ерлер мен әйелдерге сәлем беріп, аспаннан түсетін түн бар және ол түн «Қадір түні».  Хазірет Адам (ғ.с.) жаратылмастан екі мың жыл бұрын менің қамқорлығым сол түні белгіленді. Бұл айдағы ораза мың айлық оразадан, бұл айдағы амал мың айлық амалдан артық. О, халайық! Рамазанда ораза ұстаған ерлер мен әйелдерге күн мен ай мейіріммен нұрын шашады. Ал бұл айдың Алла Тағала халыққа жақсылық жасамайтын күні де, түні де жоқ. Демек, кімде-кім илаһи нығметтің түсуінен пайда көрсе, Аллаға жолыққан күні Алланың алдында құрметке ие болады»,- деді.  

Хазірет Әли (ғ.с.) бұл айда Құран оқуға және оның ілімдерін ұстануға үлкен мән берді. Әр уақытта Құран оқу адам жанын сергітеді.  Рамазан мен Қадір түні бұл рақым үшін жақсырақ уақыт. Имам Әли (ғ.с.) сөзінің бірінде: «Құранның сыртқа көрінетін мақсаты - тура жолға жетелеу және тозақтан құтқару. Оның көрініп тұрған әмірлерін орындасаң, Алла Тағаланың кешірімі мен рақымдылығына бөленесің және Алла уәде еткенін орындайды. Бірақ Құранның ішкі көрінісі мәңгілік өмірден хабар береді»,- деді.