Имам Хади (ғ.с.) шәһид болған күн

Бұл күндері бүкіл Самера қаласы имам Хадидің (ғ.с.) шәһид болған күніне орай аза тұтып, қара жамылуда.

Бұл күндері бүкіл Самера қаласы имам Хадидің (ғ.с.) шәһид болғаны үшін қара жамылып, аза тұтуда. Көптеген діндарлар көңіл айтып, аза тұту үшін имам Хадидің (ғ.с.) кесенесіне зиярат етуге қарай ағылып жатыр. Самерада екі асыл имам хазірет Хади (ғ.с.) мен оның ұлы имам Хасан Аскаридің (ғ.с.) кесенесі орналасты. Имам Хадидің (ғ.с.) шәһид болған күніне орай бұл нұрға кесене аза тұтқан зияратшыларға толы. Күн өзінің нұрлы сәулелерін жер бетіне таратқан бұл күні имам Әли ән-Нақидің (ғ.с.)  шәһид болғаны туралы хабар көптеген жүректерді мұң етті. «Хади» - (тура жолға нұсқаушы) деген лақап имам Әли бен Мұхаммадтың (ғ.с.) ең танымал лақабы.

Имам Хадидің (ғ.с.) шәһид болған күніне орай әлем мұсылмандарына көңіл айтамыз.

Имам Хади (ғ.с.)  хижра-қамари күнтізбесінің  212 жылы зил-хаджа айының ортасында Мәдина төңірегінде дүниеге келді. Әкесі имам Джавад (ғ.с.) шәһид болғаннан кейін ол 33 жыл бойы мұсылмандардың басшылығын  өз міндетіне алды. Имам Хади (ғ.с.) өмірінде бірнеше Аббасид халифаларымен, соның ішінде Мутаваккелмен замандас болған. Ол кезде қоғам саяси тұншығып жатқан еді. Қоғамда жемқорлықтың белең алуы мен Бәни Аббас басшыларының дәрменсіздігінен олардың беделі төмендеп, халықтың наразылығы арта түсті. Имам Хади (ғ.с.) шынайы Исламның нұрлы жүзін танытуға және қоғамда таралған азғындықтарды әшкерелеуге көп күш салды. Бұрмаланған идеялар мен ойларға қарсы парасаттылықпен, қисынмен күресті. Пікірталас отырыстарына қатысу да имам Хадидің (ғ.с.) Ислам ақиқаттарын баяндау әдістерінің бірі болды. Бұл пікірталастарға сол кездегі Ибн Секит, Яхья ибн Актам сынды ұлы ғұламалар да қатысып, имамның (ғ.с.) әртүрлі ғылымдардағы білімі мен шеберлігінің кемелдігіне куә болды.

Имам Хадидің (ғ.с.) халықпен қарым-қатынасы басшылардың қол астындағылармен қарым-қатынасына мүлдем қарама-қайшы болды. Ол дәуірде билікке құштар билеушілер халықтың материалдық және рухани қажеттіліктерін елемей, рахаттану мен құмарлыққа батты. Бірақ имам Хади (ғ.с.) халыққа қызмет ету және олардың өсіп-өркендеуіне және ақыл-ойының өркендеуіне әрекет етуді ең жақсы амал деп санады. Ибн Шахр Ашуб «Манақиб» кітабында ислам тарихшылары туралы былай деп жазады: «Ол адамдардың ең мейірімдісі, ең адалы еді. Үндемей тұрғанда жүзі ерекше сән-салтанатпен сөйлеп, сөйлегенде тәтті сөзіне, әсерлі болмысына әркім тәнті болатын. Үндемей тұрғанда жүзі ерекше сән-салтанатпен сөйлеп, сөйлегенде тәтті сөзіне, әсерлі болмысына әркім тәнті болатын».

Бұл желі имам мен оның ізбасарлары арасында әлемнің түкпір-түкпіріндегі үздіксіз байланысты қамтамасыз етіп, халықтың ғылыми және интеллектуалдық шөлдерін негізгі көзден қандыра алар еді. Имам өкілдерінің желісі исламның бастапқы интеллектуалдық ағымын реттеу үшін құрылды және өте тиімді қызметтерге ие болды. Бұл желіде ең көп қолданылатын әдіс жазу болды. Имам Хадидің (ғ.с.) ауқымды және сонымен бірге құпия хабарлары әртүрлі жерлерге сенімді өкілдер арқылы хат түрінде жасалды.

 Имам Хадидің (ғ.с.)  мәңгілік еңбектерінің бірі –  пәк имамдарды (ғ.с.) тану және олардың ұстанымын таныстыруға арналған ең күшті құжаттардың бірі болып саналатын «Зиярат-е Джаме-е кабире» дұғасы.  Бұл дұғаның маңыздылығы 10-шы имамның (ғ.с.) дәуірі туралы көбірек білгенде анық болады. Ол кезде біреулер илаһи әулиелердің ұлылығын асырып, кейде имамдарды құдай дәрежесіне көтеріп, бір топ адамды өзіне тартатын. Имам Хади (ғ.с.) бұл топтың сөздерін теріске шығарып, оларды қабылдамайтынын жариялау арқылы имамдардың әрқайсысын танып, зиярат ету үшін  «Зиярат-е Джаме-е кабире» дұғасын ұсынды. «Зиярат-е Джаме-е кабире» имаматты ислам саяси философиясының жұмбағы деп есептеп, барша мүміндерге илаһи әділет билігінің пәк имамдардың (ғ.с.) билігі екенін еске салады. Тарихта Пайғамбар әулеті қай жерде болса да, олардың болуы игіліктің бастауы, халықтың назарында болғанын көрдік. Бұл ілтипат пен тенденция билік тағына әділетсіз отырған және өзін халыққа лайықты билеуші ​​ретінде танытқан билеушілерді үнемі алаңдатып отырды. Аббаси халифасы  Мутавакел Мәдина қаласынан және қазіргі Ирактағы Самерадан бірнеше шақырым жерде тұрса да, өз агенттері арқылы имам Хадидің (ғ.с.)  Мәдинадағы іс-әрекеттерін жүйелі түрде бақылап отырды.  

Яхья бен Харсаме имамның үйін тексерген агенттердің бірі болды. Имам өз үйінде қару-жарақ пен әскери техника жинап алды деп ойлаған ол имам Хадидің (ғ.с.) діни және ғылыми дәрежесі жоғары болғандықтан Мутаваккелдің ашуына тигенін білгенде таңғалады. Яхья бен Харсаме өзінің сезімі туралы былай деді: «Имам Хадидің үйінен Құран мен ғылыми кітаптардан басқа ештеңе таппадым. Бұл мәселе имам Хадидің (ғ.с.)  ұлылығы мен қадір-қасиетін құрметтеуіме себеп болды. Оның тақуа, абыройлы адам екенін естігенмін, бірақ жақыннан көрмеппін.  Ол дүниеқұмар емес, жақсы істері мені баурап алған жан еді. Осы себепті Мәдинадан Бағдатқа күштеп шақырылғанда, мен оған жеке қызмет етіп, құрметпен қараймын деп шештім».

Аббаси халифалары өз билігін сақтап қалу үшін ислам қоғамын имам Хадидің (ғ.с.) ойларынан алшақтатып, қоғамда бедғаттар мен ауытқуларды  таратуды көздеді. Бірақ имам Хади (ғ.с.) әрқашан басшылардың қастандықтарын әшкерелеп, әртүрлі жағдайларда залым әмірлердің қатыгез жүзін әшкереледі. Ол халықты зұлым үкіметпен кез келген ынтымақтастықтан сақтандырды, өйткені бұл зұлымдықтың негізін нығайтады. Осы себепті Аббаси халифалары имам Хадидің (ғ.с.) қасиетті болуын өздерінің мақсаттары мен ысырапшылдықтарына үлкен кедергі деп санады. Олардың имамға деген өшпенділіктері әртүрлі формада көрінді. Сөйтіп, Мутавакелден кейін билік тағына отырған Моғтаз имамға  қастандық жасамақ болды. Ол өзінің бұл жаман ниетін хиджраның 254 жылы дәл осы күні жасады. Осылайша имам Хади (ғ.с.) өзіне дейінгі имамдар сияқты табиғи өліммен өлген жоқ. Жаулары оны улап өлтірді. Бұл күні оның шәһид болғаны туралы хабарды естіген   Хашем әулеті және имамның басқа да сүйіспеншілері жаназасына қатты қайғырып жиналды. Адамдардың көп болғаны сонша,   жамағаттың арасында қозғалу қиын болды. Имам Хадидің (ғ.с.) өмірі мен сөзі рухани әсерін әлі де қалдырып келеді.