"Фаджр" онкүндігі 7: Ислам революциясы және Иранның ғылыми дамуы

Революциядан кейін сауат ашу мен мектептегі білім беруде ғана емес, алдыңғы қатарлы және жоғары оқу орындарында да елеулі өзгерістер болды.

Иран халқының 1979 жылғы даңқты революциясы Исламның жолды ашатын тағылымдарын өз іс-әрекеттерінің нұсқаулығына айналдырды, олардың ең маңыздыларының бірі білім беру және ғылым мен білімді тарату болып табылады. Осыған сәйкес, революциядан кейін сауат ашу мен мектептегі білім беруде ғана емес, тереңдетілген және жоғары оқу орындарында да елеулі өзгерістер болды.

Революцияға дейін студенттер саны ең көбі 155 000 болса, революциядан кейін бұл көрсеткіш кейде 4 миллионға жетіп, нәтижесінде Иран халқының 25  пайызы жоғары оқу орнында білім алған. Осы білім саласындағы дамумен қатар Иранның ғылыми мәртебесі де айтарлықтай жақсарды. Қазір АҚШ-тың Иран Ислам Республикасына қарсы санкциялары мен кедергілеріне қарамастан, ғылым өндірісі тұрғысынан елдің ғылыми ілгерілеу жылдамдығы әлемдегі ғылымның орташа өсу жылдамдығынан 11 есе жоғары. Иран дүние жүзіндегі білімнің шамамен 2 пайызын өндіреді және бұл көрсеткіш бойынша әлемде 17-ші орынды иеленеді.

Осындай ғылыми қолдаудың арқасында ғылым мен технологияға негізделген көптеген компаниялар құрылды, олар білімге негізделген экономиканы құрып, жаңа технологияларды қолдану арқылы экономикалық өсу мен ілгерілеуді жеделдетеді. Осы уақытқа дейін Иранда 10 000-ға жуық ғылымға негізделген компания құрылды және олардың елдегі қарқынды кеңеюіне үлкен мән берілгенін ескере отырып, олардың саны мен ел экономикасындағы рөлі тезірек артады деп күтілуде. Отандық өндіріс пен жұмыс орындарын ашумен қатар, бұл компаниялар биылғы жылдың соңына дейін 2 миллиард долларға дейін экспортқа шығарады деп күтілуде.

Әлемдегі ең жаңа ғылыми құбылыстардың бірі - молекулалар мен атомдарда жақсы сапаға немесе жаңа қолданбаға қол жеткізу үшін өзгерістер жасалатын нанотехнология. Иран озық және жаңа нано ғылымды өндіруде әлемде төртінші және аймақта бірінші орында. Осы салада белсенді жұмыс істейтін 350 компания негізінен тоқыма, ауыл шаруашылығы, мұнай-химия, медицина және тұрмыстық техника салаларында қолданылатын көптеген өнімдерді шығара алды. Нанотехнологиялық өнімдердің қарқынды өсуіне байланысты алдағы 2 жылда ішкі қажеттіліктерді өтеумен қатар, бір миллиард долларға жуық экспортқа шығады деп күтілуде.

Иран медицина ғылымында алға ілгерлеу әкелген дің жасушаларын пайдалану саласында үлкен жетістіктерге жетіп, әлемде 13-ші орында тұр. Бұл жасушалар көбею және дененің әртүрлі тіндерінің жасушаларына айналу қабілетімен олардың жөндеуі мен регенерациясында маңызды рөл атқара алады. Иранда дің жасушаларын қолдану арқылы ми, сүйек, тері, көздің қасаң қабығы, қатерлі ісіктерді емдеу, зақымдалған мүшелерді қалпына келтіру салаларында маңызды шаралар қолға алынды. Сондай-ақ радиофармацевтикалық препараттар мен дәл және сезімтал медициналық жабдықтардың барлық түрлері шығарылды.

Дүниежүзіне белгілі «Роян» ғылыми-зерттеу институты Ирандағы дің жасушаларын қолданатын қызмет көрсететін ең маңызды орталық болып табылады. Бұл озық медициналық орталық бедеулікті және дің жасушаларын пайдаланып басқа да операцияларды емдеумен қатар, жойылып кету қаупі төнген жануарларды, сондай-ақ пайдасы мен қабілеттері жоғары және ауруларға төзімді қолға үйретілген жануарларды клондау мүмкіндігіне ие болды.

2006 жылдың сәуір айында уранды бейбіт мақсатта байытудың толық циклінің технологиясына қол жеткізу революциядан кейінгі жылдардағы Иранның ең үлкен ғылыми жетістіктерінің бірі болды. Сол жылдан бастап бұл маңызды технология энергиямен қамтамасыз ету, ауыл шаруашылығы өнімдерін жақсарту, медицина, ветеринария, фармацевтика және суды тазарту сияқты әртүрлі салаларда тиімді рөл атқарды.

Алайда Батыс үкіметтері мен сионистік режим Иранның атом бомбасын жасау мүмкіндігін сылтауратып, Иран халқын бейбіт мақсаттағы ядролық технологияның жетістіктерін пайдалану құқығынан айыруға тырысты.

Ғарышқа жерсерік жіберу Иранның тағы бір ғылыми-техникалық жетістігі болып, оны әлемде тоғызыншы орынға шығарды. Жерсеріктер ұшыру және оларды басқару қондырғыларын жасаудың барлық кезеңдері жергілікті және ирандық ғалымдармен жасалып,  бұл үлкен жетістіктің құндылығы арта түседі. Алғашқы жерсерігі 2009 жылы орбитаға шығарылып, одан кейінгі жылдары Иран ғарышқа бірнеше тірі ағзаны сәтті жіберді. Осы уақытқа дейін Иран ғарышқа 11 жер серігін жіберді, оның үшеуі 28 қаңтарда орбитаға шығарылды. Иранның ғарыш бағдарламасы соңғы уақытта айтарлықтай жылдамдыққа ие болды және жақын болашақта зерттеу, телекоммуникация, карта жасау, метеорологиялық және миналарды анықтау миссияларын орындау үшін жаңа жерсеріктері жоғары орбитаға орналастырылады.