АҚШ WhatsApp көмегімен тыңшылық жасап жатыр ма?
ParsToday - WhatsApp-тағы хабарламалардың шифрлануына қарамастан, платформа жеке өмірге қатысты сыншылардың бақылауында.
Цифрлық қауіпсіздік пен пайдаланушының жеке өміріне қатысты пікірталас бұрынғыдан да қызып тұрған уақытта, Meta компаниясының жоғары лауазымды басшыларының бірінің АҚШ армиясына қосылуы туралы жаңалық көпшіліктің назарын аударды. ParsToday ақпаратына сәйкес, Meta компаниясының бас технологиялық офицері Эндрю Босворт 2025 жылдың маусымында АҚШ армиясына майор дәрежесімен технологиялық кеңесші ретінде қосылды.
Fars News ақпарат агенттігінің хабарлауынша, ол әскерилерге жасанды интеллект және виртуалды шындық сияқты жаңа технологияларды пайдалануға көмектесуді мақсат ететін OpenAI және Palantir сияқты ірі компаниялардың технологиялық басшыларынан тұратын Detachment 201 деп аталатын арнайы бөлімшеде қызмет етеді. Босворт қызметке кірісу рәсімінде «әскерилерге қолымнан келгенше көмектесемін» деп ант берді.
Қауіпсіздік мақсатында АҚШ үкіметінің құрылғыларында WhatsApp қолданбасын пайдалануға тыйым салынғандықтан, ынтымақтастық жасалды. Өкілдер палатасының киберқауіпсіздік кеңсесі бірнеше күн бұрын WhatsApp-тың «өте қауіпті» екенін жариялады және шетелдік нысандардың қол жеткізу мүмкіндігіне, сақталған ақпараттың шифрлануының әлсіздігіне және деректерді қорғаудың ашықтығына байланысты мемлекеттік қызметкерлерге Microsoft Teams, Signal, iMessage, FaceTime және Wickr сияқты мессенджерлерді пайдалануды ұсынды.
Шифрлау өте қауіпсіз емес!
WhatsApp ұшты шифрлауды қолданса да, яғни тек жіберуші мен алушы хабарламалардың мазмұнын көре алады, ол өте қауіпсіз болып саналады, бірақ Ақ үй платформаға тыйым салды. 2014 жылы Meta сатып алған мессенджер хабарламалар туралы қосымша ақпаратты немесе «метадеректерді» сақтайды. Бұл метадеректер жіберу уақытын, жіберуші мен алушының нөмірлерін, тіпті әңгіменің шамамен орналасқан жерін қамтиды.
АҚШ-тың киберқауіпсіздік жөніндегі бұрынғы сарапшысы Эдвард Сноуденнің айтуынша, бұл метадеректер пайдаланушыларды кеңінен бақылауға арналған қуатты құрал бола алады.
WhatsApp деректерін жинау және АҚШ үкіметімен ынтымақтастық
WhatsApp соңғы шифрлау арқылы хабарлама мазмұнын қауіпсіз сақтайды деп мәлімдейді, бірақ шындық мынада: деректерді жинау тек хабарламалардың мазмұнымен шектелмейді.
ФБР мәліметі бойынша, бұл мессенджер телефон нөміріңіз, аты-жөніңіз, фотосуретті, контактілер тізімі, сіз мүше болып табылатын топтар, телефон үлгісі, операциялық жүйе түрі, құрылғы тілі және тіпті географиялық орныңыз (GPS қосылған болса) сияқты ақпаратты жинайды.
Бұл ақпараттың маңызды бөлігі басқа Meta өнімдерімен, соның ішінде Facebook және Instagram-мен бөлісіледі. Бұл бөлісудің мақсаты мақсатты жарнаманы қамтамасыз ету және пайдаланушы әрекетін талдау болып табылады.
Деректерді жинаудың бұл көлемі технологиялық компаниялардың мемлекеттік органдармен ынтымақтастығына қатысты елеулі алаңдаушылық туғызды. Эдвард Сноуден жария еткен құпия құжаттарға сәйкес, Google, Apple, Microsoft және Facebook сияқты ірі компаниялар АҚШ-тың Ұлттық қауіпсіздік агенттігімен (NSA) PRISM деп аталатын бағдарламада бірлесе жұмыс істеді, бұл агенттікке пайдаланушы ақпаратына кеңінен қол жеткізуге мүмкіндік берді.
Бұл құжаттар Facebook-тің әлі WhatsApp-қа иелік етпеген кезінен бастау алғанымен, бұл тарихи жағдай халықтың сеніміне қатты нұқсан келтірді. Бұл АҚШ үкіметіне АҚШ-тан тыс серверлердегі өз азаматтарының пайдаланушы деректеріне қол жеткізуге мүмкіндік беретін CLOUD заңы сияқты заңдармен бірге WhatsApp пайдаланушыларының құпиялылығына қатысты одан әрі белгісіздік тудырады.
Пайдаланушының жеке өміріне қатысты елеулі алаңдаушылықтар одан да асып түседі. Бұл ақпарат тек Мета мен АҚШ үкіметіне ғана қолжетімді емес. 2019 жылы израильдік компания әзірлеген Pegasus зиянды бағдарламасы WhatsApp-тың осал тұсын адамдардың телефондарына ену үшін пайдаланғаны анықталды.
WhatsApp-тың өзі бұл мәселені ашып, NSO-ны сотқа берді, бірақ ашылу тіпті шифрлаудың жетілдірілген кибершабуылдарға қарсы тұра алмайтынын көрсетті.
Цифрлық еркіндікке қауіп және жай хабаршы емес
2021 жылы WhatsApp пайдаланушыларды көбірек деректерді бөлісуге мәжбүрлейтін жаңа саясаттарды енгізу арқылы жеке өмірді қорғаушылардың реакциясына тап болды. Француз заңгері Артур Масуд бұл саясатты «заңсыз» деп атап, пайдаланушылардың мессенджерді пайдалану немесе құпиялылығын сақтау арасында таңдау жасауға мәжбүр екенін баса айтты. Бұл наразылық толқыны миллиондаған қолданушылардың Signal сияқты балама мессенджерлерге көшуіне әкелді, тіпті Илон Маск пайдаланушыларға Signal-ға қосылуын ұсынды.
Сарапшылардың да бұл мәселеге қатысты пікірлері алаңдатарлық. Гарвард университетінің киберқауіпсіздік зерттеушісі Кристиан Клеменс Facebook иелігі мен WhatsApp-тың ауқымды деректер жинауын қолданушылардың жеке өміріне үлкен қауіп деп санайды.
Электрондық шекара қорының (EFF) сандық құқықтар бойынша сарапшысы Лара Ванг сонымен қатар WhatsApp-тың ауқымды деректер жинауы пайдаланушылардың цифрлық еркіндігіне елеулі қауіп төндіретінін атап көрсетеді.
Сайып келгенде, WhatsApp, күнделікті қарым-қатынас үшін қарапайым көрінісіне қарамастан, қауіпсіздіктің күрделілігі мен жеке өмірге қатысты маңызды мәселелерді жасырады. Метадеректерден бастап техникалық және орналасу ақпаратына дейін пайдаланушы деректері бақылауға, теріс пайдалану немесе тіпті кибершабуылдарға ұшырауы мүмкін.
