Ислам – рақым, махаббат, теңдік пен достық діні. Көптеген аяттар мен хадистерде мүміндер арасындағы достық пен махаббат қуатталды. Мүміннің ерекшеліктерінің біріне достықты талап етуі жатады.

Мүмінді қуанту амалдары деп халықтың мәселелерін шешетін және олардың қуанышына себеп болатын амалға айтылады.

Қорқыныш адамды жамандықтар мен күнәлардан алыстатады, үміт жақсылық жасап, Аллаға құлшылық етуге жігерлендіреді. Алайда, маңыздысы – қорқыныш пен үміттің бір-бірімен байланысты болуы. Яғни, екеуінің біреуіне артық назар аударылған болса, екіншісіне немқұрайдылық танытылуы мүмкін. Сондықтан екеуінің арасында теңдік сақтаған жөн.

Қорқыныш пен үміт құстың екі қанатына теңеледі. Бұл екі қанаттың біреуіне зақым келсе, құстың ұшуы қиындайды. Ал егер қанатының екеуіне нұқсан келсе, құс ұша алмайды.

Ислам дінінде үміт пен арман жоғары орынға ие. Пәк имамдардың рауаяттарында үміт «илаһи рақым» деп аталған. Исламның ұлық пайғамбары: «Үміт пен арман – менің үмбетім үшін рақым. Егер үміт пен арман болмағанда, ешбір ана сәбиін емізбес еді, ешбір бағбан көшет отырғызбайтын еді»,- деп айтқан болатын. («Бихар әл-Анвар», 74-ші том).

Надандық адамды мәңгілік бақытсыздыққа душар етеді. Надандықтан құтқарылу үшін оны танып, надан адамнан алыстаған жөн. Исламның әйгілі ғалымы, мистик Сейед бен Тавус: «Оларға сай болатындай, ақылды адамдарға жақын бол. Надандарға ұқсас болмас үшін олардан қашық бол»,- деген болатын. *

Ақыл – ең үлкен нығметтердің бірі. Алла Тағала бұл нығметті білім мен ғылым үйренуге қажет құралдарымен бірге адамның ықтиярына тапсырды.

Хазірет Әли (ғ.с.): Алланың алдындағы ең сүйікті құлдардың бірі – Алланың нығметтеріне шүкіршілік білдіріп, оларды дұрыс пайдаланатындар. Алланың алдындағы ең жағымсыз адамдар – Оның нығметтерін теріс пайдаланатындар, яғни нығметтерге күпіршілік білдірушілер.

Хазірет Әли (ғ.с.): «Алланың алдындағы ең сүйікті құлдардың бірі – Алланың нығметтеріне шүкіршілік білдіріп, оларды дұрыс пайдаланатындар; Алланың алдындағы ең жағымсыз адамдар – Оның нығметтерін бұрыс пайдаланатындар, яғни нығметтерге күпіршілік білдірушілер»,- деген болатын.

Шүкіршілік – сөз немесе амалмен Алланың нығметтеріне алғыс айту. Ахлақ мәселелерімен айналысатын ғұламалар шүкіршілікті үш топқа бөледі: тілмен, жүрекпен және амалмен білдірген шүкіршілік.