Maм 11, 2017 01:47 Asia/Almaty

Бүгін сіздерді «миниатюра» немесе парсы тілінде «негаргари» деп аталатын ирандық сурет өнерімен таныстырамыз.

Сурет салудың бұл түрінде әдеттегі сурет салу тәсіліндегі түзу сызықтар қолданылмай, өте нәзік қаламмен күрделі суреттер салынады. Осы нәзік әрі әдемі өнер түрініңсуреттер мен қолжазбаларда қолданылып келе жатқанына ғасырлар болды. Бұрынғы кезде парсы тіліндегі әдеби кітаптарда аңыз-әңгімені суретпен бейнелеу үшін пайдаланылатын. Кейде тіпті суреттің жоғарғы немесе төменгі жағында келтірілген бірнеше бәйіт суреттің мазмұнын ашып, ондағы кейіпкерлерді сипаттайды. Қазір миниатюра өнері Иранда кең таралып, өнер мектептері мен университеттерінде пән ретінде оқытылады. Әлемнің ірі мұражайларынан осы өнермен салынған нәзік әрі құнды туындыларды көре аласыздар. Иранның миниатюра өнерінің ең көрнекті өкілі деп атауға болатын қазіргі кездегі шеберлердің бірі – Махмуд Фаршчиан. Бұл ирандық суретші қазіргі кезде Еуропа мен Иранның беделді мұражайларында сақталған аса нәзік әрі теңдессіз туындылардың авторы. Мұхаммад осы шебер туралы бір мақала оқып, ол туралы досы Раминмен әңгімелеседі. Жаңа сөздермен танысқаннан кейін олардың әңгімесін тыңдаймыз.

گفتگو

гофтегу

сұхбат

بخوان

бехан

оқы

خواندن

хандäн

оқу

حتما ً

хäтмäн

міндетті түрде

مانند

манäнд-е

сияқты

تو لذت می بری

ту леззäт мибäри

сен ләззат аласың

چه چيزي

че чизи

не нәрсе

مجله

мäджäле

журнал

آن نوشته شده

ан невеште шоде

ол жазылған

این قدر

ин ғäдр

осыншалықты

جالب

джалеб

қызықты

استاد

остад

ұстаз

با او مصاحبه شده

ба у мосахебе шоде

Ол кісімен сұхбат жүргізілген

تصویر

тäсвир

сурет

تابلوي نقاشی

таблуй-е нäққаши

сурет (картина)

آن چاپ شده است

ан чап шоде äст

ол басылған

افتخارات

ефтехарат

мақтаныштар

هنر

һонäр

өнер

ایرانی

ирани

ирандық

آنها احترام می گذارند

анһа ехтерам мигозарäнд

олар құрметтейді

ببین

бебин

қара

چه قدر

че ғäдр

қаншалықты

نقاشی

нäққаши

сурет салу

ظريف

зäриф

нәзік

اصیل

äсил

нағыз, түпнұсқа

مینیاتور

миниатур

миниатюра

نگارگری

негаргäри

сурет өнері

آن نام دارد

ан нам дарäд

ол аталады

بزرگترین

бозоргтäрин

ең үлкен

هنرمند

һонäрмäнд

суретші

معاصر

моассер

қазіргі заманғы

در این زمینه

дäр ин зäмине

осы салада

چند سال

чäнд сал

бірнеше жыл

آن رواج دارد

ан рäвадж дарäд

ол таралды

هزار سال

һезар сал

мың жыл

كتاب ( كتاب ها )

кетаб (кетабһа)

кітап (кітаптар)

زیبا

зиба

әдемі

تزيين

тäзиин

өрнектеу, безендіру

آنها تزیین می کنند

анһа тäзиин миконäнд

олар безендіреді

در اصل

дäр äсл

шындығында

آن به کار می رود

ан бе кар мирäвäд

ол пайдаланылады

بسیار قدیمی

бесиар ғäдими

өте көне

شاهنامه فردوسی

шаһнамей-е Фердоуси

Фердоусидің «Шахнаме» атты еңбегі

داستان

дастан

жыр, хикая

سبك

сäбк

стиль

نوشته

невеште

жазылған

آموزش

амузеш

оқу-білім

رشته

реште

сала

اروپا

орупа

Еуропа

او رفته است

у рäфте äст

ол барды

دنیا

дониа

әлем

او عرضه کرده است

у äрзе кäрде äст

ол ұсынды

همین طور است

һäминтур äст

солай

من دوست دارم بدانم

мäн дуст дарäм беданäм

менің білгім келеді

زندگي

зендеги

өмір

چیزهای بيشتري

чизһайи биштäри

көбірек заттар

مقاله

мäғале

мақала

مطلب

мäтлäб

тақырып

 

Енді Мұхаммад пен Раминнің әңгімесіне назар аударайық:
 

محمد - رامین ! این گفتگو را بخوان ، حتما ً تو هم مانند من از خواندن آن لذت می بری .

Мухаммад: Рамин! Ин гофтегу ра бехан, хäтмäн ту һäм манäнд-е мäн äз хандäн-е ан леззäт мибäри.

Мұхаммад: Рамин! Мына сұхбатты оқы. Міндетті түрде сен де мен сияқты оны оқудан ләззат аласың.

رامین - چه چیزی در اين مجله نوشته شده که این قدر براي تو جالب است ؟

Рамин: Че чизи дäр ин мäджäле невеште шоде ке ин ғäдр бäрай-е то джалеб äст?

Рамин: Бұл журналда сен үшін соншалықты қызықты болатындай не жазылған?

محمد - در این مجله با استاد محمود فرشچیان مصاحبه شده و تصویر چند تابلوی نقاشی هم از استاد چاپ شده است .

Мухаммад: Дäр ин мäджäле ба остад Махмуд Фаршчиан мосахебе шоде вä тäсвир-е чäнд таблуй-е нäққаши һäм äз остад чап шоде äст.

Мұхаммад: Бұл журналда Махмұд Фаршчиан ұстазбен сұхбат жүргізіліп, оның бірнеше суреті де басылған екен.

رامین - استاد فرشچیان از افتخارات هنر ایرانی است . همه ایرانی ها به او احترام می گذارند .

Рамин: Остад Фäршчиан äз ефтехарат-е һонäр-е ирани äст. Һäме ираниһа бе у ехтерам мигозарäнд.

Рамин: Фаршчиан - ирандық өнердің мақтаныштарының бірі. Барлық ирандықтар оны құрметтейді.

محمد - ببین چه قدر نقاشی های او ظریف است .

Мухаммад: Бебин че ғäдр нäққашиһай-е у зäриф äст.

Мұхаммад: Қара, неткен нәзік суреттер.

رامین - اين هنر نقاشی اصیل ایرانی ، مینیاتور یا نگارگری نام دارد و استاد فرشچیان بزرگترین هنرمند معاصر در این زمینه است .

Рамин: Ин һонäр нäққаши-е äсил-е ирани, миниатур иа негаргäри нам дарäд вä остад Фäршчиан бозоргтäрин һонäрмäнд-е моассер дäр ин зäмине äст.

Рамин: Бұл нағыз ирандық  сурет өнері «миниатюра» немесе  «негаргари» деп аталады. Фаршчиан ұстаз осы саладағы ең танымал суретші.

محمد - چند سال است که نگارگري در ایران رواج دارد ؟

Мухаммад: Чäнд сал äст ке негаргäридäр Иран рäвадж дарäд?

Мұхаммад: Миниатюра өнерінің Иранда таралғанына қанша жыл болды?

رامین - هزار سال است که ایرانی ها کتاب هایشان را با این هنر زیبا تزيین می کنند .

Рамин: Һезар сал äст ке ираниһа кетабһайешан ра ба ин һонäр-е зиба тäзиин миконäнд.

Рамин: Ирандықтардың кітаптарын осы әдемі өнер түрімен безендіріп келе жатқанына мың жыл болды.

محمد - پس در اصل این هنر برای تزیین کتاب ها به کار می رود ؟

Мухаммад: Пäс дäр äсл ин һонäр бäрай-е тäзиин-е кетабһа бе кар мирäвäд?

Мұхаммад: Онда негізінде бұл өнер кітаптарды безендіру үшін қолданылады ма?

رامین - نه ! در کتاب های بسیار قدیمی مثل شاهنامه فردوسی ، داستان ها به سبك مینیاتور نقاشي شده است .

Рамин: Нä! Дäр кетабһай-е бесиар ғäдими месл-е Шаһнамей-е Фердоуси, дастанһа бе сäбк-е миниатур нäққаши шоде äст.

Рамин: Жоқ! Фердоусидің Шахнамасы сияқты көне кітаптарда жыр-дастандар миниатюра стилімен безендірілген.

محمد - در اینجا نوشته که استاد فرشچیان براي تحصيل و آموزش در رشته نقاشی به اروپا رفته است . استاد فرشچيان هنر مينياتور را به دنیا عرضه کرده است .

Мухаммад: Дäр инджа невеште ке остад Фäршчиан бäрай-е тäхсил вä амузеш дäр рештей-е нäққаши бе орупа рäфте äст. Остад Фäршчиан һонäр-е миниатур ра бе дониа äрз кäрде äст.

Мұхаммад: Бұл жерде Фаршчиан ұстаздың сурет салу өнері бойынша білім алу үшін Еуропаға барғаны жазылған. Фаршчиан ұстаз миниатюра өнерін әлемге ұсынды.

رامین - همین طور است . من دوست دارم درمورد زندگی او چیزهای بیشتری بدانم .

Рамин: Һäмин тур äст. Мäн дуст дарäм дäр моуред-е зендеги-е у чизһайи биштäри беданäм.

Рамин: Дәл солай. Мен оның өмірі туралы көбірек білгім келеді.

محمد - پس حتما ً این مقاله را بخوان چون در آن درمورد فرشچيان مطلب نوشته شده است .

Мухаммад: Пäс хäтмäн ин мäғале ра бехан чун дäр ан дäр моуред-е Фäршчиан мäтлäб невеште шоде äст.

Мұхамад: Онда мына мақаланы міндетті түрде оқып шық. Онда Фаршчиан туралы жазылған.

 

Мұхаммад журналды Раминге беріп, ол Фаршчиан ұстаздың сұхбатын оқиды. Журналда ұстаздың шамси жыл санағы бойынша 1308 жылы (1929 жылы) Исфаханда суретшілердің отбасында дүниеге келгені жазылған. Кілемдердің суретін жобалаушы болған әкесі өз баласын Исфахандағы өнер ұстаздарынан білім алуға жібереді. Фаршчиан Исфаханның көркем өнер мектебінде білім алғаннан кейін Еуропаға барып, түрлі өнер саласында білім беру орталықтарынан дәріс алғаннан соң Иранға қайтып оралады. Фаршчиан өзінен ғажайып еңбектер қалдырды. Ол кейбір туындыларын Мешхедтегі имам  Резаның кесенесі мен Иран мен Еуропаның бірнеше мұражайына сыйлады. Фаршчиан сурет өнері саласында Иран мен Италия және Бельгия сияқты елдерден көптеген жүлде алды. Осы шебердің еңбектерінің жиынтығы Иран мен ЮНЕСКО ұйымының мұрындық болуымен басылып шықты.  Оның ойынша бұл шебердің ирандық миниатюра өнерінде өзіндік стилі бар. Өнерпаздар өздерінің бірегейлігін пайдалана отырып, өз елдерінің мәдениетінің терең мазмұнын көрсете білуі керек. Бұл ирандық шебер қазір өнердің осы түріне қызығушыларға академиялық деңгейде білім береді. Ирандықтар мен сурет өнерін сүйетін қауым ол кісіні өте мақтан тұтады.