Халим (№177-сабақ)
Бүгінгі бағдарламада ирандық тағамдардың келесі бір түрімен танысамыз.
Рамазан айы – Иран халқы әлемнің барлық мұсылмандары сияқты ораза тұтатын ай. Ифтар мен сахари үшін арнайы дәмдер дайындалады. Иранның түрлі қалаларында бұл айда арнайы тәттілер әзірленеді. Олардың арасындағы ең танымалы – «зулбия» мен «бамиа». Тәттілердің бұл түрі көптеген дастарқанда кездеседі. Ауызашар беру – Рамазан айының рухани рәсімдерінің бірі. Ауызашар дастарқандарында ыстық тағамдар мен сорпалар және осы айдың арнайы тәтті тағамдары қойылады. Бүгін Мұхаммад пен досы Рамин бір ауызашар рәсіміне шақырылды. Университ мешітінде өткізіліп жатқан бұл рәсімде намаз оқылғаннан кейін студенттерге түрлі тағамдар ұсынылды. Халим – осы ауызашар рәсімінде дастарқанға қойылған дәмді қою сорпа. Мұхаммад бүгін кешке басқа тағамдарға қарағанда халимді ұнатып отыр. Алдымен жаңа сөздерге назар аударайық:
халим |
хӓлим |
حلیم |
өте |
хейли |
خیلی |
дәмді |
хушмӓззе |
خوشمزه |
солай |
һӓминтур ӓст |
همین طور است |
ифтар, ауызашар |
ифтар |
افطار |
ай |
маһ |
ماه |
лайықты |
монасеб |
مناسب |
тағам |
ғӓза |
غذا |
дәстүрлі |
соннӓти |
سنتی |
құмшекер |
шекӓр |
شکر |
олар жейді |
анһа михурӓнд |
- آنها می خورند |
тұз |
нӓмӓк |
نمک |
жейсің |
михури |
می خوری |
тәтті |
ширин |
شیرین |
мен қалаймын |
мӓн тӓрджих мидеһӓм |
من ترجیح می دهم |
өтінемін |
лотфӓн |
لطفاً |
ыдыс |
зӓрф |
ظرف |
бер |
бедеһ |
بده |
палау |
полоу |
پلو |
олар тұтынады |
анһа мӓсрӓф миконӓнд |
- آنها مصرف می کنند |
жағдайда |
дӓр хали ке |
درحالی که |
басқа |
дигӓри |
دیگری |
оларда бар |
анһа дарӓнд |
آنها دارند |
белгілі |
мӓлум ӓст |
معلوم است |
сен ұнаттың |
ту хушӓт амӓде ӓст |
تو خوشت آمده است |
көбінесе |
ӓғлӓб |
اغلب |
кез |
һангам |
هنگام |
сорпа |
соуп |
سوپ |
нан |
нан |
نان |
ірімшік |
пӓнир |
پنیر |
көкөніс |
сӓбзи |
سبزی |
біз жейміз |
ма михурим |
ما می خوریم
|
жақсы |
хуб ӓст |
خوب است |
қарапайым |
саде |
ساده |
мен ұнатамын |
мӓн дуст дарӓм |
من دوست دارم |
сахар, ауыз бекіту уақыты |
сахар |
سحر |
әдетте |
мӓмулӓн |
معمولاً |
рет |
вӓде |
وعده |
толық |
камел |
کامل |
бірінші |
ӓввӓл |
اول |
тұздық |
хореш |
خورش |
кәуап |
кабаб |
کباب |
мен жегенмін |
мӓн хурдеӓм |
من خورده ام |
Енді Мұхаммад пен Раминнің әңгімесіне назар аударайық. Олар намаз оқып болғаннан кейін басқа студенттермен бірге ауызашар дастарқанына келіп отырады.
Мұхаммад: Мына халим өте дәмді екен. |
Мухаммад: Ин хӓлим хейли хушмӓззе ӓст. |
محمد - این حلیم خیلی خوشمزه است .
|
Рамин: Солай. Халим Рамазан айының ауызашар дастарқаны үшін лайықты тағам. |
Рамин: Һӓминтур ӓст. Хӓлим бӓрайе ифтарһай-е рӓмезан монасеб ӓст. |
رامین - همين طور است . حلیم برای افطارهای رمضان مناسب است .
|
Мұхаммад: Халим де ирандық дәстүрлі тағам екен ғой? |
Мухаммад: Хӓлим һӓм йек ғӓзай-е соннӓти ирани ӓст! |
محمد - حلیم هم یک غذای سنتی ایرانی است !
|
Рамин: Ия. Халимді қантпен де тұзбен де жейді. Сен не қосасың? |
Рамин: Бӓле. Хӓлим ра һӓм ба шекӓр михурӓнд һӓм ба нӓмӓк. Ту ба че михури? |
رامین - بله . حلیم را هم با شکر می خورند هم با نمک . تو با چه می خوری ؟ |
Мұхаммад: Мен тәтті тағамды ұнатамын. Ана құмшекер салынған ыдысты беріп жіберші. |
Мухаммад: Мӓн ғӓзайи ширин ра тӓрджих мидеһӓм. Лотфӓн ан зӓрф-е шекӓр ра бе мӓн бедеһ. |
محمد - من غذای شیرین را ترجیح می دهم . لطفاً آن ظرف شکر را به من بده .
|
Рамин: Міне. |
Рамин: Бефӓрмайид. |
رامین - بفرمایید .
|
Мұхаммад: Ирандықтар палауды көп жейді екен. Алайда халим сияқты басқа да дәмді тағамдары бар ғой. |
Мухаммад: Ираниһа хейли полоу мӓсрӓф миконӓнд, дӓр хали ке ғӓзаһайе хушмӓзе дигӓри месл-е хӓлим низ дарӓнд. |
محمد - ایرانی ها خیلی پلو مصرف می کنند ، در حالی که غذاهای خوشمزه دیگری مثل حلیم نیز دارند .
|
Рамин: Халимді ұнатып қалғаның белгілі болды. |
Рамин: Мӓлум ӓст ке ӓз хӓлим хушӓт амаде ӓст. |
رامین - معلوم است که از حلیم خوشت آمده است .
|
Мұхаммад: Өте! |
Мухаммад: Хейли! |
محمد - خیلی !
|
Рамин: Біз көбінесе ифтар уақытында халим немесе сорпамен бірге нан, ірімшік пен көкөніс те жейміз. |
Рамин: Ма ӓғлӓб һангам-е ифтар, хӓлим йа соуп ба нан вӓ пӓнир вӓ сӓбзи михурим. |
رامین - ما اغلب هنگام افطار ، حلیم یا سوپ با نان و پنیر و سبزي می خوریم .
|
Мұхаммад: Өте жақсы. Мен де ифтар кезінде көбінесе қарапайым тағам тұтынғанды ұнатамын. |
Мухаммад: Бесиар хуб ӓст. Мӓн һӓм бӓрай-е ифтар, ғӓзайие саде ра биштӓр дуст дарӓм. |
محمد - بسیار خوب است . من هم برای افطار ، غذای ساده را بیشتر دوست دارم .
|
Рамин: Бірақ ирандықтар ауыз бекітер кезде әдетте тойып тамақтанады. |
Рамин: ӓмма ираниһа дӓр сухурһа мӓмулӓн йек вӓде ғӓзай-е камел михурӓнд. |
رامین - اما ایرانی ها در سحرها معمولا ً یک وعده غذای کامل می خورند .
|
Мұхаммад: Мен де Рамазан айының басынан бастап ауыз бекітер кезде көбінесе палау мен тұздық жеймін. |
Мухаммад: Мӓн һӓм ӓз ӓввӓл-е маһ-е рамезан, бӓрай-е сухури, биштӓр полоу вӓ хореш хурдеӓм. |
محمد - من هم از اول ماه رمضان ، برای سحری ، بیشتر پلو و خورش خورده ام |
Мұхаммад пен Рамин Рамазан айының тағамдары жайлы әңгімелеседі. Бұл айдың арнайы тағамдары басқа кездегі тағамдардан өзгеше болып келеді. Әр қаланың өзіндік рәсімдері мен салт-дәстүрлері болады. Рамазан айында асханалар түс кезінде жабық болады. Бірақ ифтар уақытында асханаларда кәуап, халим мен сорпаның түр-түрі болады. Асханалардан халим мен кеспе көженің және басқа да ирандық тағамдардың иісі тарайды. Халимді пісіру көп уақыт алатындықтан, адамдар дайын халимді сатып алғанды қалайды.