«Монаббат» және «моаррақ» қолөнер түрлері
Сәу 12, 2016 14:01 Asia/Almaty
Естеріңізде болса, Мұхаммад пен Рамин базардағы мешітте Құранды «тазхиб» өнерімен безендіру туралы әңгімелескен болатын.
Мұхаммад мешіттің ішінде тұрған бір әдемі мінберге қарай барды. Мінбер – ағаштан жасалған, баспалдақтары бар биік орын. Имам сол жерде халықпен діни және ғылыми тақырыптарда әңгімелеседі. Әдетте Иран мешіттеріндегі мінберлер «монаббат» (ағаш бетіне ойып сурет салу) және «моаррақ» (мозаика) сияқты өнер түрлерімен безендіріледі. Алдымен жаңа сөздерге назар аударайық:
|
мінбер |
мембäр |
منبر |
|
мешіт |
мäсджед |
مسجد |
|
мешіттер |
мäсаджед |
مساجد |
|
нәзік |
зäриф |
ظريف |
|
нәзігірек |
зäрифтäр |
ظريف تر |
|
әдемі |
зиба |
زيبا |
|
әдемірек |
зибатäр |
زيبا تر |
|
ел |
кешвäр |
كشور |
|
елдер |
кешвäрһа |
كشورها |
|
басқа |
дигäр |
ديگر |
|
безендіру |
тäзиин |
تزيين |
|
қызықты |
джалеб |
جالب |
|
өнер |
һонäр |
هنر |
|
олар айтады |
анһа мигуйäнд |
آنها مي گويند |
|
«монаббат» өнері |
монäббäткари |
منبت كاري |
|
ағаш кесіндісі, тақтай |
чуб |
چوب |
|
ойып сурет салу |
кäндекари |
كنده كاري |
|
ойып сурет саламыз |
кандекари миконим |
كنده كاري مي كنيم |
|
көне, ескі |
ғäдими |
قدیمی |
|
бес мың |
пäндж һезар |
پنج هزار |
|
бес мың жылдық |
пäндж һезар сале |
پنج هزار ساله |
|
бар |
воджуд дарäд |
وجود دارد |
|
есік |
дäрб |
درب |
|
«моаррақ» өнері |
моäррақ |
معرق |
|
біз айтамыз |
ма мигуйим |
ما مي گوئيم |
|
зат |
вäсиле |
وسيله |
|
заттар |
вäсайел |
وسایل |
|
ағаштан жасалған |
чуби |
چوبی |
|
тиесілі, қатысты |
мäрбут бе |
مربوط به |
|
айырмашылық |
тäфавот |
تفاوت |
|
айырмашылықтар |
тäфавотһа |
تفاوتها |
|
кесінді |
ғэте |
قطعه |
|
олар жабысқан |
анһа чäсбиде-äнд |
آنها چسبیده اند |
|
сияқты, тәрізді |
энгар |
انگار |
|
үлкен |
бозорг |
بزرگ |
|
кішкене |
кучäк |
كوچك |
|
жабыстырған |
чäсбанде-äнд |
چسبانده اند |
|
олар жабыстырады |
анһа мичäсбанäнд |
آنها مي چسبانند |
|
олар кеседі |
анһа миборäнд |
آنها مي برند |
|
бөлік |
текке |
تکه |
|
түрлі-түсті |
рäнги |
رنگی |
|
негізгі |
äсли |
اصلی |
|
әртүрлі |
мотäнäввэ |
متنوع |
Енді Мұхаммад пен Раминнің әңгімесін тыңдалық. Олар «мінбер» және «монаббат» пен «моаррақ» өнерлері туралы әңгімелеседі:
|
Мұхаммад: Рамин! Иран мешіттерінің мінберлері басқа елдердегі мінберлерге қарағанда нәзігірек әрі әдемірек. Мына мінбердің безендірілуі қандай ғажап! Бұл өнерді қалай атайды? |
Мухаммад: Рамин! Мембäр-е мäсаджед-е Иран зäрифтäр вä зибатäр äз мäнбäр-е дäр кешвäрһай-е дигäр äст. Ин мäнбäр тäзиини джалеби дарäд! Бе ин һонäр че мигуйäнд? |
محمد - رامین ! منبر مساجد ایران ظریف تر و زیباتر از منبر در کشورهای دیگر است . این منبر تزیین جالبی دارد ! به این هنر چه مي گويند ؟
|
|
Рамин: Бұл өнерді «монаббат» деп атайды. Яғни, ағаш бетіне ойып сурет салу. |
Рамин: Бе ин һонäр монäббäткари мигуйäнд. Яäни руйе чуб кäндекари ми коним. |
رامین - به اين هنر منبت کاری مي گوييم . یعنی روی چوب کنده کاری می کنیم .
|
|
Мухаммад: «Монаббат» та Иранның көне қолөнерлерінің бір түрі ме? |
Мухаммад: Монäббäт һäм һонäр-е ғäдими-е Иран äст? |
محمد - منبت هم یک هنر قدیمی ایران است ؟
|
|
Рамин: Ия. Фарс облысының Фаса қаласында бес мың жылдық тарихы бар «монаббат» өнерінің туындысы бар. |
Рамин: Бäле. Дäр шäһр-е Фäса дäр Фарс, монäббäткари-е пäндж һезар сале воджуд дарäд. |
رامین - بله . در شهر فسا در فارس ، منبت كاري پنج هزار ساله وجود دارد .
|
|
Мұхаммад: Мына мешіттің есігі де «монаббатпен» безендірілген бе? |
Мухаммад: Дäрб-е ин мәсджед һäм монäббäткари шоде äст? |
محمد - درب این مسجد هم منبت كاري شده است ؟
|
|
Рамин: Жоқ. Бұл өнер түрін «моаррақ» деп айтамыз. «Моаррақ» та ағаш бұйымдарға қатысты өнер түрі. |
Рамин: Нä. Бе ин һонäр моäррақ мигуйим. Моäррақ һäм һонäри мäрбут бе вäсайел-е чуби äст. |
رامین - نه . به این هنر معرق می گوییم . معرق هم هنري مربوط به وسایل چوبی است .
|
|
Мұхаммад: «Монаббат» пен «моаррақтың» қандай айырмашылығы бар? |
Мухаммад: Монäббäт вä моäррақ че тäфавоти дарäд? |
محمد - منبت و معرق چه تفاوتی دارند ؟
|
|
Рамин: Монаббат – бір үлкен ағаш кесіндісінің бетіне оюлап сурет салу. |
Рамин: Монäббäт, кäндекари-е руй-е йек ғетей-е чуб-е бозорг äст. |
رامین - منبت ، کنده کاری روی یک قطعه چوب بزرگ است .
|
|
Мұхаммад: Бірақ «моаррақта» кішкене ағаш бөліктерін бір-біріне жабыстырған сияқты. |
Мухаммад: Вäли энгар дäр моäррақ чубһай-е кучäк ра бе һäм чäсбанде-äнд. |
محمد - ولی انگار در معرق این چوبهای کوچک را به هم چسبانده اند .
|
|
Рамин: Ия. Кішкене түрлі-түсті ағаш бөліктерін кесіп, негізгі ағаш бетіне жабыстырады. |
Рамин: Бäле. Текке- йе чубһай-е рäнги-е кучäк ра миборäнд вä руйе чуб-е äсли мичäсбанäнд. |
رامین - بله . تکه چوبهای رنگی کوچک را می برند و روی چوب اصلی می چسبانند .
|
|
Мұхаммад: Бұл ағаштардың түстері де сан түрлі әрі әдемі екен. |
Мухаммад: Рäнг-е ин чубһа һäм мотäнäвве вä зиба äст. |
محمد - رنگ این چوبها هم متنوع و زيبا است .
|
«Монаббат» – үлкен ағаш кесіндісіне оюлап сурет салу өнері. Оның бетіне ойылып түрлі қалыптар салынып, ойық және дөңес гүлдер және бұталармен безендіріледі.
«Монаббат» өнерінде бір мықты ағаш кесіндісі таңдалынып, соның бетіне ойып сурет салынады. Бұл суреттер түрлі нақышта салынады.
Бірақ «моаррақ» өнері өзгеше. Бұл өнер түрінде түрлі ағаштардың кесінділері мен мүйіз, сүйек және қабыршақтар қолданылады. «Моаррақта» сызба не жоба болады. Сызба өте ұсақ бөліктерге бөлінеді. Әрбір бөлік бір нәзік ағаш кесіндісінен ойылады. Сурет дөңес болып көрінуі үшін кесілген бөліктерді ағаш тақтайдың бетіне жабыстырады. «Моаррақ» өнері мінберлер, мешіттер мен сарайлар сияқты маңызды жерлерде, сондай-ақ ағаштан жасалған сандықшаларда қолданылатын Иранның нәзік өнерлерінің бір түрі.
Ирандық өнер түрлерімен барлық заттар мен мекендер безендіріледі. Әсіресе мешіттер мен кесенелер сияқты рухани жерлерде ирандық өнер өзінің шарықтау шегіне жетеді. Егер Иранға сапар жасайтын болсаңыздар ирандық өнерлерді жақыннан тамашалап, «моаррақ» өнерімен безендірілген әдемі суреттерді өз жақындарыңызға сыйға тарта аласыздар.
Тегтер
