Қажылық сапар рәсімдері І бөлім

Сәу 14, 2016 12:41 Asia/Almaty

Бүгінгі және алдағы бірнеше бағдарламада ирандықтардың қажылық сапарының әдет-ғұрыптарымен таныстырамыз.

 Ирандықтардың ең маңызды сапарларының бірі ерекше бағаланатын құдай үйіне сапар болып табылады. Қажылық сапар маңызды болғандықтан осы сапарға байланысты әртүрлі рәсімдер бар, солардың бірі – қоштасу рәсімі. Қажылық сапарға баратын адам алдын-ала достары мен таныстарының үйлеріне барып, олардан кешірім сұрайды. Кешірім сұрау дегеніміз - жасаған жаман істері болса, сол үшін кешіруді өтіну. Қажының құдай үйіне аттанар күні кейбір туыстары мен достары үйіне барып, оған сыйлық апарады. Ал кейбіреулері оны әуежайға дейін шығарып салады және одан өзі үшін дұға қылуды сұрайды. Өткен түні Мұхаммад досы Хамидке қоңырау шалады. Бірақ ол үйінде болмады. Бүгін ол қайтадан Хамидке қоңырау шалды. Алдымен жаңа сөздерге назар аударыңыздар:

 

 

Кеше кешке

Дишäб

ديشب

Қайда

Коджа

كجا

Телефон

Телефон

تلفن

Мен қоңырау шалдым

Мäн телефон кäрдäм

من تلفن كردم

Сен бардың

Ту рäфти

تو رفتي

Әуежай

Форудгаһ

فرودگاه

Әке

Педäр

پدر

Ана

Мадäр

مادر

Олар барады

Анһа мирäвäнд

آنها مي روند

Олар бармақшы болды

Анһа михастäнд берäвäнд

آنها مي خواستند بروند

Сапар

Сäфäр

سفر

Қажылық

Хäдж

حج

Қажы

Хаджи

حاجي

Жақсы!

Хуб!

خوب !

Неге

Чера

چرا

Бірнеше күн бұрын

Чäнд руз ғäбл

چند روز قبل

Олар келді

Анһа амäдäнд

آنها آمدند

Үй

Хане

خانه

Олар қоштасты

Анһа ходахафези кäрдäнд

آنها خداحافظي کردند

Біз бардық

Ма рäфтим

 ما رفتيم

Олар осы істі жасайды

Анһа ин кар ра миконäнд

آنها اين کار را مي کنند

Достар

Дустан

دوستان

Туыстар

Фамиль

فاميل

Отбасы

Ханеваде

خانواده

Әдетте

Мäмулäн

معمولا

Дейін

Ғäбл äз

قبل از

Рәсім

Мäрасем

مراسم

Арнайы

Хасс

خاص

Бір

Йеки

يكي

Қоштасу

Ходахафези

خداحافظي

Өлеңдер

Äшар

اشعار

Сопылық

Эрфани

عرفاني

Мұхаммад пайғамбарға Алланың ризашылығы арнау сөздері

Сäлäват

صلوات

Шығарып салу

Бäдрäғе

بدرقه

Кейін

Бäд äз

بعد از

Үш күн

Се руз

سه روز

Аш (дәстүрлі көженің атауы)

Аш

آش

Пісіреді

Мипäзäнд

مي پزند

Олар береді

Анһа мидеһäнд

آنها مي دهند

Басқалар

Дигäран

ديگران

Басқа

Дигäри

ديگري

Аман-есен

Бе сäламäт

به سلامت

Ол қайтып келеді

У бäрмигäрдäд

 او بر مي گردد

Мүмкін

Ехтемалäн

احتمالا

Сізде бар

Шомо дарид

شما داريد

 

Енді Мұхаммад пен Хамидтің телефон әңгімелеріне назар аударайық:

 

Мұхаммад: Кеше кешке қайда болдың? Қоңырау шалдым, үйде болған жоқсың.

Мухаммад: Дишäб коджа буди? Телефон кäрдäм дäр хане нäбуди.

محمد - ديشب کجا بودي ؟ تلفن کردم در خانه نبودي .

Хамид: Кеше кешке әуежайға бардым. Саидтің ата-анасы Меккеге кетті.

Хамид: Дишäб бе форудгаһ рäфтäм. Педäр вä мадäр-е Саид михастäнд  бе Мäкке берäвäнд.

حميد - ديشب به فرودگاه رفتم . پدر و مادر سعيد مي خواستند به مکه بروند .

Мұхаммад: Жақсы екен! Сен неге әуежайға бардың?

Мухаммад: Хуб! Чера ту бе форудгаһ рäфти?

محمد - خوب ! چرا تو به فرودگاه رفتي ؟

Хамид: Олар бірнеше күн бұрын біздің үйге келіп, қоштасты, ал біз кеше кешке олармен әуежайға бардық.

Хамид: Анһа чäнд руз ғäбл бе ханей-е ма амäдäнд вä ходахафези кäрдäнд вä дишäб ма ба анһа бе форудгаһ рäфтим.

حميد - آنها چند روز قبل به خانه ما آمدند و خدا حافظي کردند و ديشب ما با آنها به فرودگاه رفتيم .

Мұхаммад: Барлығы қажымен қоштасу үшін әуежайға бара ма?

Мухаммад: Һäме бäрай-е ходахафези ба хаджи бе форудгаһ мирäвäнд?

محمد - همه براي خداحافظي با حاجي به فرودگاه مي روند ؟

Хамид: Әдетте достары мен туыстары қажымен қоштасу үшін оның үйіне немесе әуежайға барады.

Хамид: Мäмулäн дустан вä фамиль бäрай-е ходахафези бе ханей-е хаджи иа форудгаһ мирäвäнд.

حميد - معمولا دوستان و فاميل براي خداحافظي به خانه ي حاجي يا فرودگاه مي روند .

Мұхаммад: Онда ирандықтарда қажылық сапарына бармас бұрын жасалатын арнайы рәсімдері бар екен ғой.

Мухаммад: Пäс ираниһа, ғäбл äз сäфäр-е хäдж, мäрасем-е хасси дарäнд.

محمد - پس ايرانيها ، قبل از سفر حج ، مراسم خاصي دارند .

Хамид: Ия. Осы рәсімдердің бірі – қоштасу.

Хамид: Бäле. Йеки äз ин мäрасем, ходхафези äст.

حميد - بله . يکي از اين مراسم ، خدا حافظي است .

Мұхаммад: Қоштасу үшін де арнайы рәсімдер бар ма?

Мухаммад: Бäрайе ходахафези  мäрасем-е хасси дарäнд?

محمد - براي خدا حافظي مراسم خاصي دارند ؟

Хамид: Ия. Олар сопылық өлеңдер оқып, Мұхаммад пайғамбар (с.ғ.с.) мен оның әулетіне А...ның ризашылығын арнау сөздерін айтып қажыны шығарып салады.

Хамид: Бäле. Анһа ба äшар-е эрфани вä сäлäват, хаджи ра бäдрäғе миконäнд.

حميد - بله . آنها با اشعار عرفاني و صلوات ، حاجي را بدرقه مي كنند .

Мұхаммад: Қызық екен.

Мухаммад: Джалеб äст.

محمد - جالب است .

Хамид: Қажы сапарға аттанған соң үш күн бойы қажы аман-есен қайтсын деп жанұясы аш пісіріп, басқаларға береді.

Хамид: Се руз бäд äз сäфäр-е хаджи  низ ханеваде-äш аш мипäзäнд вä бе дигäран мидеһäнд, та у бе сäламäт бäргäрдäд.

حميد - سه روز بعد از سفر حاجي نيز خانواده اش آش مي پزند و به ديگران مي دهند ، تا او به سلامت برگردد .

Мұхаммад: Онда қажылық сапардан кейін де орындалатын қызықты рәсімдерің бар болар?

Мухаммад: Пäс ехтемалäн бäд äз сäфäр-е хäдж һäм мäрасем-е джалеби дарид?

محمد - پس احتمالا بعد از سفر حج هم مراسم جالبي داريد ؟

Хамид: Ия.

Хамид: Бäле.

حميد - بله .

 

Мұхаммад пен Хамидтің осы тақырыптағы әңгімелері әлі де жалғасуда. Хамид Мұхаммадқа бұл аштың атауы «Аяқарты ашы" және тек қажылық сапар кезінде ғана пісірілетін тағам емес екенін айтады. Бір кісі ұзақ әрі маңызды сапарға кеткен кезде жанұясы мен жақындары сол кісі аттанғаннан кейінгі бірнеше күн бойы көп мөлшерде кеспеден аш дайындап, оны көрші-қолаң, туған-туыстарға таратады. Ашты дайындау үстінде барлығы сапарға кеткен адамның аман-есен қайтуы үшін дұға қылады. Иран халқы, әдетте, осындай рухани сапарға отбасымен бірге баруды қалайды. Мұхаммад ирандықтардың әдет-ғұрыптары туралы көбірек мағлұмат алғысы келеді. Хамид Мұхаммадқа кеше кешке әуежайда адамның көп болғаны соншалықты, тіпті, бірнеше үлкен залды қажыларды шығарып салу үшін арналғанын, соның өзінде әлі де көптеген адамдар залдардың сыртында әуежай аумағында күтіп тұрғанын айтады. Ол қажылық сапардан кейінгі рәсімдер туралы Мұхаммадпен әңгімелеседі. 

 

Тегтер
Басқа бөлімдер