Мәжіліс сайлауы
Сәу 14, 2016 14:33 Asia/Almaty
"Парсы тілін үйренейік" бағдарламасын үнемі қадағалап отырасыздар деген үмітпен кезекті бөлімді назарларыңызға ұсынамыз.
Бүгін парсы тілінің сөздерімен таныса отырып, Ислам Кеңесі Мәжілісінің сайлауы туралы сөз қозғаймыз. ИИР үкіметінде заң шығарып, оны бекіту міндетін шамамен 290 өкілден тұратын Ислам Кеңесі Мәжілісі атқарады. Ислам Кеңесі Мәжілісінің сайлауында 18 жасқа толған әйелдер мен ер адамдар дауыс бере алады. Иранда сайлау ауқымды түрде барлық қалалар мен ауылдарда өткізіледі, ал халық сайлауға қатысуды қоғамдық міндет деп санайды. Ирандағы әр түрлі партиялар халыққа өз үміткерлерін ұсынады. Сайлауға шамамен бір ай қалғанда үміткерлердің суреттері мен постерлерін қалалардың барлық жерлерінен көруге болады. Мәжіліс сайлауы 4 жылда бір рет өткізіледі және әр қаланың тұрғындары өздерінің өкілін сайлайды. Халық саны көп қалалардың Мәжілісте де өкілдер саны көбірек болады. Мысалы, Теһран қаласы үлкен, сол себепті 30 өкілі бар. Сайлаудың келесі кезеңі жақын арада өтеді. Бүгін Саид қолына бірнеше газет ұстап бөлмеге кіріп, Мұхаммадпен сайлау туралы әңгімелеседі. Алдымен жаңа сөздерді үйренейік:
|
چرا |
Чера |
Неге |
|
روزنامه |
Рузнаме |
Газет |
|
تو خریده ای |
Ту хәридейи |
Сен сатып алдың |
|
خبر |
Хәбәр |
Хабар |
|
جديد |
Джәдид |
Жаңа |
|
خبر جديد |
Хәбәр-е джәдид |
Жаңалық |
|
ماه |
Маһ |
Ай |
|
انتخابات |
Ентехабат |
Сайлау (зат есім) |
|
انتخاب کردن |
Ентехаб кәрдән |
Сайлау (етістік) |
|
مجلس |
Мәджлес |
Мәжіліс |
|
انتخابات مجلس |
Ентехабат-е мәджлес |
Мәжіліс сайлауы |
|
من می دانم |
Мән миданәм |
Мен білемін |
|
من می خواهم بدانم |
Мән михаһәм беданәм |
Менің білгім келеді |
|
کاندیدا |
Кандида |
Үміткер |
|
کاندیداها |
Кандидаһа |
Үміткерлер |
|
چه کسانی |
Че кәсани |
Кімдер |
|
چه زماني |
Че зәмани |
Қашан |
|
اسفند ماه |
Есфәнд маһ |
Есфәнд айында (20 ақпан – 20 наурыз) |
|
مردم |
Мәрдом |
Халық |
|
شهرها |
Шәһрһа |
Қалалар |
|
خود |
Худ |
Өзі |
|
نماینده |
Нәмайәнде |
Өкіл |
|
آنها انتخاب می کنند |
Анһа ентехаб миконәнд |
Олар сайлайды |
|
هر شهر |
Һәр шәһр |
Әрбір қала |
|
250 هزار |
Девист о пәнджаһ һезар |
Екі жүз елу мың |
|
مثلا" |
Мәсәлән |
Мысалы |
|
سی |
Си |
Отыз |
|
آنها می شناسند |
Анһа мишенасәнд |
Олар таниды |
|
معمولا " |
Мәмулән |
Әдетте |
|
شهرشان |
Шәһрешан |
Өз қалалары |
|
هفته ی بعد |
Һәфтей-е бәд |
Келесі апта |
|
تبلیغات |
Тәблиғат |
Үгіт-насихат |
|
آن شروع می شود |
Ан шору мишәвәд |
Ол басталады |
|
همه رای می دهند |
Һәме рәй мидеһәнд |
Барлығы дауыс береді |
|
همه می توانند رای بدهند |
Һәме митәванәнд рәй бедеһәнд |
Барлығы дауыс бере алады |
|
خانم |
Ханум |
Әйел |
|
خانمها |
Ханумһа |
Әйел адамдар |
|
آقا |
Аға |
Ер адам |
|
آقایان |
Ағайун |
Ер адамдар |
|
18 |
Һичдәһ |
Он сегіз |
|
18 سالگی |
Һичдәһ салеги |
Он сегіз жастағы |
|
حزب |
Хезб |
Партия |
|
حزبها |
Хезбһа |
Партиялар |
|
مختلف |
Мохтәлеф |
Әр түрлі |
|
آنها دارند |
Анһа дарәнд |
Оларда бар |
|
آنها معرفی می کنند |
Анһа мәрәфи миконәнд |
Олар ұсынады |
|
چند |
Чәнд |
Бірнеше |
Енді Мұхаммад пен Саидтің екеуара әңгімесіне назар аударайық:
|
محمد - چرا روزنامه خریده ای ؟ خبر جديد دارد ؟ |
Мухаммад: Чера рузнаме хәридейи? Хәбәр-е джәдид дарәд? |
Мұхаммад: Газетті не үшін сатып алдың? Жаңалық бар ма? |
|
سعید - انتخابات مجلس نزديك است . می خواهم بدانم کاندیدادها چه کسانی هستند . |
Саид: Ентехабат-е мәджлес нәздик әст. Михаһәм беданәм кандидаһа че кәсани һәстәнд. |
Саид: Жақында Мәжіліс сайлауы болады. Кімдердің үміткер екенін білгім келеді. |
|
محمد - انتخابات مجلس در چه زماني است ؟ |
Мухаммад: Ентехабат-е мәджлес дәр че зәмани әст? |
Мұхаммад: Мәжіліс сайлауы қашан болады? |
|
سعید - اسفند ماه . مردم همه ی شهرها برای خود نماینده انتخاب می کنند . |
Саид: Есфәнд маһ. Мәрдом-е һәмей-е шәһрһа бәрай-е худ нәмайәнде ентехаб миконәнд. |
Саид: Есфәнд айында. Барлық қалалардың тұрғындары өздерінің өкілін сайлайды. |
|
محمد - هر شهر یک نماینده ؟ |
Мухаммад: Һәр шәһр йек нәмайәнде? |
Мұхаммад: Әрбір қалаға бір өкіл ме? |
|
سعید - نه . هر 250 هزار نفر یک نماینده . مثلا" تهران 30 نماینده دارد . |
Саид: Нә. Һәр девист-о пәнджаһ һезар нәфәр йек нәмайәнде. Мәсәлән Теһран 30 нәмайәнде дарәд. |
Саид: Жоқ. Әрбір 250 мың адамға бір өкіл. Мысалы Теһран қаласының 30 өкілі бар. |
|
محمد - مردم هر شهر کاندیداها را می شناسند ؟ |
Мухаммад: Мәрдом-е һәр шәһр кандидаһа ра мишенасәнд? |
Мұхаммад: Әрбір қаланың халқы үміткерлерді тани ма? |
|
سعید - بله . معمولا " مردم کاندیداهای شهرشان را می شناسند . |
Саид: Бәле. Мәмулән мәрдом кандидаһай-е шәһрешан ра мишенасәнд. |
Саид: Ия. Әдетте халық өз қаласының үміткерлерін таниды. |
|
محمد - چرا کاندیداها تبلیغات نمی کنند ؟ |
Мухаммад: Чера кандидаһа тәблиғат немиконәнд? |
Мұхаммад: Кандидаттар неге үгіт- насихат жүргізбейді? |
|
سعید - از هفته ی بعد تبلیغات شروع می شود . |
Саид: Әз һәфтей-е бәд тәблиғат шору мишәвәд. |
Саид: Үгіт- насихат келесі аптада басталады. |
|
محمد - همه می توانند رای بدهند ؟ خانمها ، آقایان ؟ |
Мухаммад: Һәме митәванәнд рәй бедеһәнд? Ханумһа? Ағайун? |
Мұхаммад: Барлық адам дауыс бере ала ма? Әйелдер де, ерлер де? |
|
سعید - بله . خانمها و آقایان از 18 سالگی می توانند رای بدهند . |
Саид: Бәле. Ханумһа вә ағайун әз һичдәһ салеги митәванәнд рәй бедеһәнд. |
Саид: Ия. Он сегізге толған әйелдер мен ер адамдар дауыс бере алады. |
|
محمد - حزبهای مختلف هم کاندیدا دارند ؟ |
Мухаммад: Хезбһай-е мохтәлеф һәм кандида дарәнд? |
Мұхаммад: Әр түрлі партиялардың да үміткерлері бар ма? |
|
سعید - بله . حزبهای مختلف هم چند کاندیدا به مردم معرفی می کنند و مردم می توانند به آنها رای بدهند . |
Саид: Бәле. Хезбһай-е мохтәлеф һәм чәнд кандида бе мардом мәрәфи миконәнд вә мардом митәванәнд бе анһа рәй бедеһәнд. |
Саид: Ия. Әр түрлі партиялар бірнеше үміткер ұсынады да, халық оларға дауыс бере алады. |
Саид әр түрлі партиялар туралы баяндайды. Олар газеттерді аударысып, сайлауға қатысты жаңалықтарды оқиды. Мұхаммад жаңалықтарды оқи отырып, әйел адамдардың да Мәжіліс сайлауына үміткер ретінде ұсынылғанын көреді. Саид әйел адамдардың да Мәжілісте өкіл ретінде елдің саяси және экономикалық жұмыстарына қатыса алатынын айтады. Күрдтер, лурлар, түріктер мен арабтар сияқты әр түрлі тайпалар мен қауымдардың, сондай-ақ, еврейлер, христиандар мен зартушт сияқты саны аз діни топтардың да Ислам Кеңесі Мәжілісінде өз өкілінің болуы Мұхаммад үшін қызық болып көрінді. Сайлаудан кейін әр түрлі қалалардың халқы өз өкілдерімен байланыста болып, олардың қиыншылықтары және мәселелерімен бөліседі. Осылайша, Мәжіліс сайлауы Ирандағы демократияның бір белгісі болып табылады.
Тегтер
